Υποθετικές Προτάσεις
Υποθετικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που εκφράζουν κάποια υπόθεση. Η δευτερεύουσα υποθετική πρόταση ονομάζεται και υπόθεση, ενώ η πρόταση που προσδιορίζεται από αυτή ονομάζεται απόδοση. Η υπόθεση και η απόδοση αποτελούν τον υποθετικό λόγο.
Εισάγονται:
Είδη υποθετικών λόγων:
Εισάγονται:
- εἰ, ἐὰν, ἄν, ἤν
Είδη υποθετικών λόγων:
Προσοχή!
Απλός – Σύνθετος – Ελλειπτικός – λανθάνων υποθετικός λόγος
Π.χ. Μωρὸς δὲ ἐστι εἴ τις ζῆν βουλόμενος φεύγειν ἐπιχειρεῖ.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, εκφέρεται με οριστική (ἐπιχειρεῖ) και με απόδοση το ἐστι, σχηματίζει υποθετικό λόγο του πραγματικού.
Π.χ. Εἰ μὲν ἐν τῷ διακστηρίῳ ἐκρίνοντο, ῥᾳδίως ἄν ἐσῴζοντο.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, εκφέρεται με οριστική ιστορικού χρόνου (ἐκρίνοντο) και με απόδοση το ἄν ἐσῴζοντο, σχηματίζει υποθετικό λόγο του μη πραγματικού.
Π.χ. Οὐκ ἄν τις ζῴη, εἰ μὴ τρέφοιτο.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, εκφέρεται με ευκτική (τρέφοιτο) και με απόδοση το οὐκ ἄν ζῴη, σχηματίζει υποθετικό λόγο της απλής σκέψης του λέγοντος.
Π.χ. Ἐγὼ γὰρ ἡγοῦμαι καὶ τὴν πόλιν ἡμᾶς ἄμεινον οἰκήσειν καὶ βελτίους αὐτοὺς ἔσεσθαι ἤν παυσώμεθα τῆς ἀρχῆς τῆς κατὰ θάλατταν έπιθυμοῦντες.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο ἤν, εκφέρεται με υποτακτική (παυσώμεθα) και με απόδοση το οἰκήσειν και το ἔσεσθαι, σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου.
Π.χ. Εἰ τῶν ἐχθρῶν τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, εκφέρεται με ευκτική επαναληπτική (λάβοιεν) και με απόδοση το ἀπέκτεινον σχηματίζει υποθετικό λόγο της αόριστης επανάληψης στο παρελθόν.
- Το δυνητικό «ἂν» μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση στις περιπτώσεις που υπάρχει:
α) παρατατικός απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων (ἔδει, ἐχρῆν, προσῆκε, ἐξῆν, ἐνῆν, ἔπρεπε, ἄξιον ἦν, δίκαιον ἦν, ἀναγκαῖον ἦν, εἰκὸς ἦν, ὑπῆρχε, οἷόν τ’ ἦν, καλὸν ἦν, αἰσχρὸν ἦν, ἔπρεπε, ἐλυσιτέλει, συνέφερεν κ.λπ.) + απαρέμφατο
β) παρατατικός ή αόριστος των ρημάτων κινδυνεύω, μέλλω, βούλομαι + απαρέμφατο
γ) ρηματικό επίθετο σε –τέος + ἦν
δ) δυνητικός ρηματικός τύπος (= απαρέμφατο ή μετοχή + ἄν) - Προσδοκώμενο - δηλώνει περιορισμένη χρονική ισχύ
- Αόριστη επανάληψη παρόν – μέλλον - δηλώνει διαχρονική ισχύ και αξία γενικού κύρους
- Αν έχουμε υπόθεση: ἐὰν + υποτακτική και απόδοση: απρόσωπο ρήμα/έκφραση + απαρέμφατο τότε το είδος μπορεί να είναι:
- Προσδοκώμενο, όταν η απόδοση είναι: χρὴ, δεῖ, προσήκει + απρμφ
- Αόριστη επανάληψη παρόν – μέλλον, όταν η απόδοση είναι: συμβαίνει, πέφυκε, χαλεπὸν ἐστι, ἄξιον ἐστι, ἀναγκαῖον ἐστι, εἰκὸς ἐστι + απαρέμφατο
Απλός – Σύνθετος – Ελλειπτικός – λανθάνων υποθετικός λόγος
- Απλός - Αποτελείται από μια υπόθεση και μια απόδοση
- Σύνθετος - Αποτελείται από δύο ή περισσότερες υποθέσεις ή και αποδόσεις
- Ελλειπτικός - Παραλείπεται η υπόθεση ή απόδοση
- Λανθάνων - Η υπόθεση του λανθάνει, είναι κρυμμένη σε μια μετοχή ή πρόταση
Π.χ. Μωρὸς δὲ ἐστι εἴ τις ζῆν βουλόμενος φεύγειν ἐπιχειρεῖ.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, εκφέρεται με οριστική (ἐπιχειρεῖ) και με απόδοση το ἐστι, σχηματίζει υποθετικό λόγο του πραγματικού.
Π.χ. Εἰ μὲν ἐν τῷ διακστηρίῳ ἐκρίνοντο, ῥᾳδίως ἄν ἐσῴζοντο.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, εκφέρεται με οριστική ιστορικού χρόνου (ἐκρίνοντο) και με απόδοση το ἄν ἐσῴζοντο, σχηματίζει υποθετικό λόγο του μη πραγματικού.
Π.χ. Οὐκ ἄν τις ζῴη, εἰ μὴ τρέφοιτο.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, εκφέρεται με ευκτική (τρέφοιτο) και με απόδοση το οὐκ ἄν ζῴη, σχηματίζει υποθετικό λόγο της απλής σκέψης του λέγοντος.
Π.χ. Ἐγὼ γὰρ ἡγοῦμαι καὶ τὴν πόλιν ἡμᾶς ἄμεινον οἰκήσειν καὶ βελτίους αὐτοὺς ἔσεσθαι ἤν παυσώμεθα τῆς ἀρχῆς τῆς κατὰ θάλατταν έπιθυμοῦντες.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο ἤν, εκφέρεται με υποτακτική (παυσώμεθα) και με απόδοση το οἰκήσειν και το ἔσεσθαι, σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου.
Π.χ. Εἰ τῶν ἐχθρῶν τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον.
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, εκφέρεται με ευκτική επαναληπτική (λάβοιεν) και με απόδοση το ἀπέκτεινον σχηματίζει υποθετικό λόγο της αόριστης επανάληψης στο παρελθόν.
Λανθάνων υποθετικός λόγος
Είναι ο υποθετικός λόγος που δεν φαίνεται ξεκάθαρα σε μια υποθετική πρόταση, αλλά λανθάνει σε κάποιον άλλο όρο της πρότασης.
Ο υποθετικός λόγος μπορεί να κρύβεται σε:
1. Μετοχή
1.1 Υποθετική Μετοχή
π.χ. Μὴ σωθέντων ἐκείνων τότε οὐδ’ ἂν ὑμεῖς ὑπήρχετε νῦν. (μτφρ.: Αν δεν σώζονταν εκείνοι, τότε ούτε εσείς τώρα θα υπήρχατε)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην υποθετική μετοχή.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: ἂν ὑπήρχετε → δυνητική οριστική
Βήμα 2: Αναλύω την υποθετική μετοχή σε υποθετική πρόταση.
1.2 Χρονικοϋποθετική μετοχή
π.χ. Οὕτω γὰρ οὔτ’ εὐτυχῶν ἔσει περιχαρὴς οὔτε δυστυχῶν περίλυπος (μτφρ.: γιατί έτσι ούτε όταν ευτυχείς θα είσαι πολύ χαρούμενος, ούτε όταν δυστυχείς θα είσαι πολύ λυπημένος)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην χρονικοϋποθετική μετοχή.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: ἔσει → οριστική μέλλοντα.
Βήμα 2: Αναλύω την χρονικοϋποθετική μετοχή σε χρονικοϋποθετική πρόταση.
1.2 Αναφορικοϋποθετική (επιθετική) μετοχή
Προσοχή! Σε περίπτωση που η αναφορική (επιθετική) μετοχή δέχεται άρνηση μη, τότε είναι αναφορικοϋποθετική.
π.χ. Οἱ μὴ τὴν πόλιν ὠφελήσαντες οὐ δίκαιόν ἐστι ταῦτα λέγειν. (μτφρ.: Όσοι δεν ωφέλησαν την πόλη, δεν είναι δίκαιο να λένε αυτά)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην αναφορικοϋποθετική μετοχή.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: ἐστι → οριστική ενεστώτα.
Βήμα 2: Αναλύω την αναφορικοϋποθετική μετοχή σε αναφορικοϋποθετική πρόταση.
2. Δευτερεύουσα πρόταση
2.1 Χρονικοϋποθετική πρόταση
π.χ. Ὁπόταν ὀργιζώμεθα, μαινόμεθα πάντες. (μτφρ.: Κάθε φορά που οργιζόμαστε, γινόμαστε όλοι παράφρονες)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην χρονικοϋποθετική πρόταση.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της υπόθεσης.
Στο παράδειγμά μας: ὀργιζώμεθα → υποτακτική ενεστώτα.
Βήμα 2: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: μαινόμεθα → οριστική ενεστώτα.
Βήμα 3: Αναγνωρίζω το είδος του υποθετικού λόγου.
Στο παράδειγμά μας: αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.
Βήμα 4: Μετατρέπω τη χρονικοϋποθετική πρόταση σε υποθετική. Στην ουσία απλώς αντικαθιστώ τον χρονικό σύνδεσμο με τον αντίστοιχο υποθετικό που ταιριάζει στο εκάστοτε είδος του υποθετικού λόγου.
Στο παράδειγμά μας: ἂν ὀργιζώμεθα, μαινόμεθα πάντες.
2.2 Αναφορικοϋποθετική πρόταση
π.χ. Ἅ μη οἶδα, οὐδέ οἴομαι εἰδέναι (μτφρ.: Όσα δεν γνωρίζω, δεν έχω την εντύπωση ότι τα γνωρίζω)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην αναφορικοϋποθετική πρόταση.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της υπόθεσης.
Στο παράδειγμά μας: οἶδα → οριστική ενεστώτα.
Βήμα 2: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: οἴομαι → οριστική ενεστώτα.
Βήμα 3: Αναγνωρίζω το είδος του υποθετικού λόγου.
Στο παράδειγμά μας: το πραγματικό.
Βήμα 4: Μετατρέπω την αναφορικοϋποθετική πρόταση σε υποθετική. Στην ουσία απλώς αντικαθιστώ τον χρονικό σύνδεσμο με τον αντίστοιχο υποθετικό που ταιριάζει στο εκάστοτε είδος του υποθετικού λόγου. Προσοχή! Αν η αναφορική αντωνυμία λειτουργούσε ως υποκείμενο στο ρήμα της αναφορικής πρότασης, τότε θα πρέπει να προσθέσω μια αόριστη αντωνυμία που θα λειτουργεί ως υποκείμενο.
Στο παράδειγμά μας: Εἰ τινά μη οἶδα, οὐδέ οἴομαι εἰδέναι
3. Εμπρόθετους προσδιορισμούς ἄνευ, μετά, ἐκ, ἀπὸ, + γενική
Υπόθεση: «ἐὰν μὴ ὦσι χρήματα»
Aπόδοση: «οὐδέν ἔστι γενέσθαι / γενήσεται.»
3ο είδος – Το προσδοκώμενο
4. Επιρρήματα ἄλλως, ἀμαχεὶ, οὕτως, δικαίως, ἐκείνως, ταύτῃ
Υπόθεση: «εἰ οὕτως ἔχοιεν πρὸς τὸ ἐπιέναι τοῖς ἐναντίοις»
Aπόδοση: «εὐψυχότατοι ἂν εἶεν»
5ο είδος - Απλή σκέψη του λέγοντος
Ο υποθετικός λόγος μπορεί να κρύβεται σε:
1. Μετοχή
- Θα πρέπει να μετατρέψουμε τη μετοχή στην αντίστοιχη πρόταση.
- Η μετοχή αποτελεί στην ουσία την υπόθεση και το ρήμα της πρότασης την απόδοση.
- Για να αναγνωρίσουμε το είδος του υποθετικού λόγου που σχηματίζεται θα βασιστούμε αρχικά στην απόδοση και, αν αυτή δεν βοηθάει, στο νόημα.
1.1 Υποθετική Μετοχή
π.χ. Μὴ σωθέντων ἐκείνων τότε οὐδ’ ἂν ὑμεῖς ὑπήρχετε νῦν. (μτφρ.: Αν δεν σώζονταν εκείνοι, τότε ούτε εσείς τώρα θα υπήρχατε)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην υποθετική μετοχή.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: ἂν ὑπήρχετε → δυνητική οριστική
Βήμα 2: Αναλύω την υποθετική μετοχή σε υποθετική πρόταση.
- Αν στην απόδοση έχω δυνητική οριστική, τότε η υποθετική μετοχή θα αναλυθεί σε υποθετική πρόταση με εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου, εκφράζοντας το μη πραγματικό.
- Αν στην απόδοση έχω οριστική Μέλλοντα, τότε η υποθετική μετοχή θα αναλυθεί με ἐάν, ἄν, ἤν + υποτακτική, εκφράζοντας το προσδοκώμενο.
- Αν στην απόδοση έχω δυνητική ευκτική, τότε η υποθετική μετοχή θα αναλυθεί με εἰ + ευκτική, εκφράζοντας την απλή σκέψη του λέγοντος.
- Αν στην απόδοση δεν έχω τίποτε από τα παραπάνω, τότε θα πρέπει να βασιστώ στο νόημα της πρότασης.
1.2 Χρονικοϋποθετική μετοχή
π.χ. Οὕτω γὰρ οὔτ’ εὐτυχῶν ἔσει περιχαρὴς οὔτε δυστυχῶν περίλυπος (μτφρ.: γιατί έτσι ούτε όταν ευτυχείς θα είσαι πολύ χαρούμενος, ούτε όταν δυστυχείς θα είσαι πολύ λυπημένος)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην χρονικοϋποθετική μετοχή.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: ἔσει → οριστική μέλλοντα.
Βήμα 2: Αναλύω την χρονικοϋποθετική μετοχή σε χρονικοϋποθετική πρόταση.
- Αν η μετοχή δηλώνει κάτι το πραγματικό, τότε η χρονική πρόταση θα εκφέρεται με Οριστική.
- Αν η μετοχή δηλώνει κάτι το προσδοκώμενο ή το αόριστα επαναλαμβανόμενο στο παρόν και το μέλλον, τότε η πρόταση θα εκφέρεται με Υποτακτική.
- Αν η μετοχή δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν ή απλή σκέψη του λέγοντος, τότε η πρόταση θα εκφέρεται με Ευκτική.
- Αν η μετοχή δηλώνει κάτι το σύγχρονο σε σχέση με την ενέργεια του ρήματος της κύριας πρότασης, τότε εισάγεται με τους συνδέσμους: ὅτε, ὁπότε, ἐν ᾧ, ἡνίκα.
- Αν η μετοχή δηλώνει κάτι το προτερόχρονο σε σχέση με την ενέργεια του ρήματος της κύριας πρότασης, τότε εισάγεται με τους συνδέσμους: ἐπεί, ἐπειδή, ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου, ἀφ’ οὗ, ἀφ’ ὅτου.
- Αν η μετοχή δηλώνει κάτι το υστερόχρονο σε σχέση με την ενέργεια του ρήματος της κύριας πρότασης, τότε εισάγεται με τους συνδέσμους: ἕως, ἔστε, ἄχρι, μέχρι.
1.2 Αναφορικοϋποθετική (επιθετική) μετοχή
Προσοχή! Σε περίπτωση που η αναφορική (επιθετική) μετοχή δέχεται άρνηση μη, τότε είναι αναφορικοϋποθετική.
π.χ. Οἱ μὴ τὴν πόλιν ὠφελήσαντες οὐ δίκαιόν ἐστι ταῦτα λέγειν. (μτφρ.: Όσοι δεν ωφέλησαν την πόλη, δεν είναι δίκαιο να λένε αυτά)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην αναφορικοϋποθετική μετοχή.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: ἐστι → οριστική ενεστώτα.
Βήμα 2: Αναλύω την αναφορικοϋποθετική μετοχή σε αναφορικοϋποθετική πρόταση.
- Ευκτική, για υποθετικό λόγο που δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος.
- Υποτακτική, για υποθετικό λόγο που δηλώνει το προσδοκώμενο ή την αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον.
2. Δευτερεύουσα πρόταση
- Αν η υπόθεση εντοπίζεται σε δευτερεύουσα πρόταση, τότε στην αναγνώριση λαμβάνεται υπόψη πέρα από το ρήμα της απόδοσης και η εκφορά της δευτερεύουσας πρότασης.
- Η δευτερεύουσα πρόταση αποτελεί την υπόθεση και η κύρια την απόδοση.
2.1 Χρονικοϋποθετική πρόταση
π.χ. Ὁπόταν ὀργιζώμεθα, μαινόμεθα πάντες. (μτφρ.: Κάθε φορά που οργιζόμαστε, γινόμαστε όλοι παράφρονες)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην χρονικοϋποθετική πρόταση.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της υπόθεσης.
Στο παράδειγμά μας: ὀργιζώμεθα → υποτακτική ενεστώτα.
Βήμα 2: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: μαινόμεθα → οριστική ενεστώτα.
Βήμα 3: Αναγνωρίζω το είδος του υποθετικού λόγου.
Στο παράδειγμά μας: αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.
Βήμα 4: Μετατρέπω τη χρονικοϋποθετική πρόταση σε υποθετική. Στην ουσία απλώς αντικαθιστώ τον χρονικό σύνδεσμο με τον αντίστοιχο υποθετικό που ταιριάζει στο εκάστοτε είδος του υποθετικού λόγου.
Στο παράδειγμά μας: ἂν ὀργιζώμεθα, μαινόμεθα πάντες.
2.2 Αναφορικοϋποθετική πρόταση
π.χ. Ἅ μη οἶδα, οὐδέ οἴομαι εἰδέναι (μτφρ.: Όσα δεν γνωρίζω, δεν έχω την εντύπωση ότι τα γνωρίζω)
→ Η υπόθεση λανθάνει μέσα στην αναφορικοϋποθετική πρόταση.
Βήμα 1: Βρίσκω το ρήμα της υπόθεσης.
Στο παράδειγμά μας: οἶδα → οριστική ενεστώτα.
Βήμα 2: Βρίσκω το ρήμα της απόδοσης.
Στο παράδειγμά μας: οἴομαι → οριστική ενεστώτα.
Βήμα 3: Αναγνωρίζω το είδος του υποθετικού λόγου.
Στο παράδειγμά μας: το πραγματικό.
Βήμα 4: Μετατρέπω την αναφορικοϋποθετική πρόταση σε υποθετική. Στην ουσία απλώς αντικαθιστώ τον χρονικό σύνδεσμο με τον αντίστοιχο υποθετικό που ταιριάζει στο εκάστοτε είδος του υποθετικού λόγου. Προσοχή! Αν η αναφορική αντωνυμία λειτουργούσε ως υποκείμενο στο ρήμα της αναφορικής πρότασης, τότε θα πρέπει να προσθέσω μια αόριστη αντωνυμία που θα λειτουργεί ως υποκείμενο.
Στο παράδειγμά μας: Εἰ τινά μη οἶδα, οὐδέ οἴομαι εἰδέναι
3. Εμπρόθετους προσδιορισμούς ἄνευ, μετά, ἐκ, ἀπὸ, + γενική
- Για να αναγνωρίσουμε το είδος του υποθετικού λόγου που σχηματίζεται θα βασιστούμε στο νόημα.
Υπόθεση: «ἐὰν μὴ ὦσι χρήματα»
Aπόδοση: «οὐδέν ἔστι γενέσθαι / γενήσεται.»
3ο είδος – Το προσδοκώμενο
4. Επιρρήματα ἄλλως, ἀμαχεὶ, οὕτως, δικαίως, ἐκείνως, ταύτῃ
- Για να αναγνωρίσουμε το είδος του υποθετικού λόγου που σχηματίζεται θα βασιστούμε στο νόημα.
Υπόθεση: «εἰ οὕτως ἔχοιεν πρὸς τὸ ἐπιέναι τοῖς ἐναντίοις»
Aπόδοση: «εὐψυχότατοι ἂν εἶεν»
5ο είδος - Απλή σκέψη του λέγοντος
Εξαρτημένος υποθετικός λόγος
Εξαρτημένος υποθετικός λόγος ονομάζεται εκείνος που βρίσκεται σε πλάγιο λόγο και η απόδοσή του δεν είναι μια κύρια πρόταση αλλά μια δευτερεύουσα, ένα απαρέμφατο ή μια κατηγορηματική μετοχή.
1. Όταν η απόδοση εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (Ενεστώτα-Μέλλοντα-Παρακείμενο):
→ Αναγνωρίζουμε τον υποθετικό λόγο κανονικά, σαν να ήταν ανεξάρτητος.
π.χ. Καὶ γὰρ ἀκούω Δέξιππον λέγειν πρὸς Κλέανδρον ὡς οὐκ ἂν ἐποίησεν Ἀγασίας ταῦτα, εἰ μὴ ἐγὼ αὐτὸν ἐκέλευσα.
2. Όταν η απόδοση εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (Παρατατικό-Αόριστο-Υπερσυντέλικο):
Η υπόθεση μπορεί να έχει 2 μορφές:
Περιπτώσεις όπου η απόδοση μας βοηθάει:
Στην περίπτωση που η απόδοση δεν μας βοηθάει θα πρέπει να μετατρέψουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Ας δούμε ένα παράδειγμα όπου η απόδοση δεν μας βοηθάει:
π.χ. Ἔλεγον ὅτι, εἰ τὶς κλέπτοι, θάνατος ζημία εἴη.
1. Όταν η απόδοση εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (Ενεστώτα-Μέλλοντα-Παρακείμενο):
→ Αναγνωρίζουμε τον υποθετικό λόγο κανονικά, σαν να ήταν ανεξάρτητος.
π.χ. Καὶ γὰρ ἀκούω Δέξιππον λέγειν πρὸς Κλέανδρον ὡς οὐκ ἂν ἐποίησεν Ἀγασίας ταῦτα, εἰ μὴ ἐγὼ αὐτὸν ἐκέλευσα.
- Η απόδοση εξαρτάται από το λέγειν (απαρέμφατο ενεστώτα)
- Υπόθεση: εἰ μὴ ἐγὼ αὐτὸν ἐκέλευσα. (εἰ + οριστική)
- Απόδοση: ὡς οὐκ ἂν ἐποίησεν Ἀγασίας ταῦτα. (δυνητική οριστική)
- Είδος: Μη πραγματικό
2. Όταν η απόδοση εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (Παρατατικό-Αόριστο-Υπερσυντέλικο):
Η υπόθεση μπορεί να έχει 2 μορφές:
- εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου → οπότε δηλώνει το μη πραγματικό.
- εἰ + ευκτική πλαγίου λόγου. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να είναι οποιοδήποτε από τα υπόλοιπα 5 είδη και για να το βρούμε κοιτάζουμε:
- Την απόδοση
- Το νόημα
- Μετατρέπουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ (ώστε ο εξαρτημένος λόγος να γίνει ανεξάρτητος και να μπορούμε πιο εύκολα να τον αναγνωρίσουμε).
Περιπτώσεις όπου η απόδοση μας βοηθάει:
- Αν στην απόδοση έχουμε μελλοντική έκφραση τότε ο υποθετικός λόγος δηλώνει κατά πάσα πιθανότητα το προσδοκώμενο.
- Αν στην απόδοση έχουμε δυνητική ευκτική τότε ο υποθετικός λόγος δηλώνει κατά πάσα πιθανότητα την απλή σκέψη του λέγοντος.
- Αν στην απόδοση έχουμε ενεστώτα τότε ο υποθετικός λόγος δηλώνει κατά πάσα πιθανότητα το πραγματικό ή την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.
- Η απόδοση εξαρτάται από το ἡγοῦντο (ρήμα ιστορικού χρόνου)
- Υπόθεση: εἰ τοῦτο ἄνευ τῆς σφετέρας γνώμης ἔσοιτο (εἰ + ευκτική του πλαγίου λόγου)
- Απόδοση: ἔσεσθαι (απαρέμφατο μέλλοντα)
- Είδος: Προσδοκώμενο, γιατί μόνο αυτό το είδος έχει στην απόδοση μελλοντική έκφραση.
Στην περίπτωση που η απόδοση δεν μας βοηθάει θα πρέπει να μετατρέψουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Ας δούμε ένα παράδειγμα όπου η απόδοση δεν μας βοηθάει:
π.χ. Ἔλεγον ὅτι, εἰ τὶς κλέπτοι, θάνατος ζημία εἴη.
- Η απόδοση εξαρτάται από το ἔλεγον (ρήμα ιστορικού χρόνου)
- Υπόθεση: εἰ τὶς κλέπτοι (εἰ + ευκτική του πλαγίου λόγου)
- Απόδοση: ὅτι θάνατος ζημία εἴη. (ειδική πρόταση που εκφέρεται με ευκτική)
- Μετατρέπουμε την απόδοση από τον πλάγιο λόγο στον ευθύ: Θάνατος ζημία ἐστὶ. Τώρα μπορώ από την απόδοση να αναγνωρίσω το είδος:
- Είδος: Αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.
Να υπογραμμιστούν οι δευτερεύουσες υποθετικές προτάσεις και να προσδιοριστεί το είδος των υποθετικών λόγων:
- Ἐὰν τοίνυν τούτου καταψηφίσησθε, βλάψετε ὑμᾶς αὐτοὺς.
- Εἰ μὲν ἄνευ τῆς γνησίας θυγατρὸς τὸν Ἔνδιον Πύρρος ἐποιεῖτο υἱὸν αὑτῷ, ἄκυρος ἄν ἦν αὐτοῦ ἡ ποίησις κατὰ τὸν νόμον.
- Εἰ μὲν οὖν εἶχε καλῶς τὰ πράγματα, οὐδὲν ἄν ἔδει συμβουλεύειν.
- Εἰ βασιλεὺς παρ’ αὑτὸν ὄντα με σύμβουλον ποιοῖτο, ἄν παραινέσαιμι ὑπὲρ μὲν τῶν αὑτοῦ πολεμεῖν.
- Ἤν οὗτοι ἐξαπατήσωσιν ὑμᾶς, ἐκ τῶν ὑμετέρων ὠφεληθήσονται.
- Εἰ γὰρ ἄλλοις ἡδονὰς παρσκευάζοντες ἀμελοῦσι τοῦ καλοῦ, σχολῇ γ’ ἄν τὸ σῶφρον ἀντὶ τοῦ τερπνοῦ διώξαιεν.
- Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζομένουν, ἐπῄνεσεν ἄν.
- Εἰ μὲν οἷον τε ἦν τοῖς ἐν τῷ πολεμῳ κινδύνους διαφυγοῦσι ἀθανάτους εἶναι τὸν λοιπὸν χρόνον, ἀξιον ἦν τοῖς ζῶσι τὸν ἅπαντα χρόνον πενθεῖν τοὺς τεθνεῶτας.
- Εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον.
- Ἐάν τι ἔχω ἀγαθόν, διδάσκω.
- Εἰ τοῦτ' ἐποίουν, ἐνίκων ἂν.
- Ἤν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος, οὐδείς βούλεται θνήσκειν.
- Ἄν γὰρ ὀρθῶς μάθητε τὰ πραχθέντα, ῥᾳδίως γνώσεσθ’ ἅν μου κατεψεύσαντο οἱ κατήγοροι.
- Ἥξω παρὰ σὲ αὔριον, ἐὰν θεὸς ἐθέλῃ.
- Εἰ εἰσὶ βωμοί, εἰσὶ καὶ θεοί.
- Ἤν ἐμὲ ἀποκτείνητε, βλάψετε ὑμᾶς αὐτούς.
- Εἴ τις ὑμῶν βούλεται ᾄδειν, ᾀδέτω.
- Εἰ μὲν οὖν ἐδυνάσθην ἐγώ, ὅλην ἄν ἔχων τὴν πόλιν πρὸς ὑμᾶς ἀπέστην.
- Οἱ νέοι ἀγανακτοῦσιν, ἄν οἴωνται ἀδικεῖσθαι.
- Οὐκ ἄν τις ζῴη, εἰ μὴ τρέφοιτο.
- Εἰ αἴσθοιτο καταλελειμμένα μικρὰ παιδάρια, ἐπεμέλετο καὶ τούτων.
- Εἰ ἀληθῆ λέγεις, σώζου.
- Ἐάν τις δημοκρατίαν καταλύῃ τὴν Ἀθήνησιν, πολέμιος ἔστω Ἀθηναίων.
- Ἐὰν οὔτως στρατευσώμεθα, οὐ δυνάμεθα μάχεσθαι.
- Ἐὰν ἀναλογίσησθε, αὐτίκα γνώσεσθε.
Να βρείτε και να αναγνωρίσετε το είδος του λανθάνοντος υποθετικού λόγου στις ακόλουθες προτάσεις:
1. Ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος. (θέμα πανελληνίων 2010)
2. Τῷ θεῷ ἄρα τοῦτ’ ἔοικεν αὐτῆς, καί τις εἰς τοῦτο βλέπων καὶ πᾶν τὸ θεῖον γνούς, θεόν τε καὶ φρόνησιν, οὕτω καὶ ἑαυτὸν ἂν γνοίη μάλιστα. (θέμα πανελληνίων 2007)
3. Ὅ,τι ἄν μή καθ’ ἡμέραν ὑμᾶς ἐνοχλῇ, παρορᾶτε.
4. Ὁ μὴ ἀδικῶν, οὐ κολάζεται.
5. Παρ’ ἐμοὶ οὐδεὶς μισθοφορεῖ, ὅστις μὴ ἱκανὸς ἐστὶν ἐμοὶ ἴσα πονεῖν.
6. Ἅ μή προσήκει μήτε ἄκουε μήτε ὅρα.
7. Ἔχοντες ἀτείχιστον τήν πόλιν ἡττησσόμεθα ὑπό τῶν Θηβαίων.
8. Δίκαια δράσας συμμάχους ἕξεις θεούς.
9. Καὶ ὅσα αὐτὸς ὑπ’ ἄλλων ἐρωτῷτο, διὰ τὸ ἀγχίνους εἶναι ταχὺ ἀπεκρίνετο.
10. Ἐγὼ ὀκνοίην ἂν εἰς τὰ πλοῖα ἐμβαίνειν, ἃ ἡμῖν Κῦρος δοίη.
11. Ταῦτα παραβὰς καὶ ἐξαμαρτάνων τι τούτων τί ἀγαθὸν ἐργάσῃ σαυτόν;
12. Ὁμολογῶν μὲν ἀδικεῖν ἀποθνῄσκει, ἀμφισβητῶν δὲ ἐλέγχεται.
13. Οὔτε γὰρ βοὸς ἂν ἔχων σῶμα, ἀνθρώπου δὲ γνώμην ἐδύνατ' ἂν πράττειν ἃ ἐβούλετο.
14. Ἐπιόντων τῶν Ἀθηναίων ὑπεχώρουν οἱ Λακεδαιμόνιοι.
15. Ὁπότε τὸν μισθὸν ἔχοιμεν, ἀπίοιμεν ἄν.
16. Ταῦτα ποιήσαντες μισθὸν ἕξετε.
17. Φαίη δ’ ἂν ταῦτα καὶ αὐτὸς ἐλεγχόμενος.
18. Mὴ ἀπέλθητε, πρὶν ἂν ἀκούσητε.
19. Οὕτω γὰρ οὔτ’ εὐτυχῶν ἔσει περιχαρὴς οὔτε δυστυχῶν περίλυπος.
20. Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεοὺς βοηθοὺς ἔχοιτ' ἄν.
21. Ταῦτα γιγνώσκων πράττοις ἂν ἄριστα.
22. Ὁποσάκις ἔλθοιεν, εὐμενῶς αὐτοὺς προσεδέχετο.
23. Οὐκ ἂν ἐπεχειροῦμεν πράττειν, ἃ μὴ ἠπιστάμεθα.
24. Σπουδαίου ἀνδρὸς δεηθεῖσα ἡ πόλις ἀπέβλεπε πρὸς τὸν Θεμιστοκλέα.
25. Οὐκ ἂν ἔλαθεν ὁρμώμενος ὁ Κλέων πάσῃ τῇ στρατιᾷ.
26. Ἀδικοῦντες βλάπτομεν ἡμᾶς αὐτούς.
27. Πάντες οἱ στρατιῶται κακοὶ ἔσονται ὁρῶντες ἡμᾶς ἀθύμους.
28. Ἔχων τι ἐδίδους ἄν.
29. Μὴ εἰσβαλόντων Περσῶν εἰς Ἀθήνας οὐκ ἂν οἱ Ἀθηναῖοι κατέλιπον τὴν πόλιν.
30. Μισῶ πονηρόν, χρηστὸν ὅταν εἴπῃ λόγον.
31. Κῦρος οὕστινας ὁρῴη τὰ καλὰ διώκοντας, πάσαις τιμαῖς ἐγέραιρεν.
32. Τὰς τοῦ πατρὸς προαιρέσεις ἀναμνησθεὶς οἰκεῖον καὶ καλὸν ἕξεις παράδειγμα.
33. Αὐτοῦ διατρίψωμεν, ἔως ἄν φῶς γένηται.
34. Οὐκ ἄν δικάσαις, πρὶν ἄν ἀμφοῖν μῦθον ἀκούσῃς.
1. Ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος. (θέμα πανελληνίων 2010)
2. Τῷ θεῷ ἄρα τοῦτ’ ἔοικεν αὐτῆς, καί τις εἰς τοῦτο βλέπων καὶ πᾶν τὸ θεῖον γνούς, θεόν τε καὶ φρόνησιν, οὕτω καὶ ἑαυτὸν ἂν γνοίη μάλιστα. (θέμα πανελληνίων 2007)
3. Ὅ,τι ἄν μή καθ’ ἡμέραν ὑμᾶς ἐνοχλῇ, παρορᾶτε.
4. Ὁ μὴ ἀδικῶν, οὐ κολάζεται.
5. Παρ’ ἐμοὶ οὐδεὶς μισθοφορεῖ, ὅστις μὴ ἱκανὸς ἐστὶν ἐμοὶ ἴσα πονεῖν.
6. Ἅ μή προσήκει μήτε ἄκουε μήτε ὅρα.
7. Ἔχοντες ἀτείχιστον τήν πόλιν ἡττησσόμεθα ὑπό τῶν Θηβαίων.
8. Δίκαια δράσας συμμάχους ἕξεις θεούς.
9. Καὶ ὅσα αὐτὸς ὑπ’ ἄλλων ἐρωτῷτο, διὰ τὸ ἀγχίνους εἶναι ταχὺ ἀπεκρίνετο.
10. Ἐγὼ ὀκνοίην ἂν εἰς τὰ πλοῖα ἐμβαίνειν, ἃ ἡμῖν Κῦρος δοίη.
11. Ταῦτα παραβὰς καὶ ἐξαμαρτάνων τι τούτων τί ἀγαθὸν ἐργάσῃ σαυτόν;
12. Ὁμολογῶν μὲν ἀδικεῖν ἀποθνῄσκει, ἀμφισβητῶν δὲ ἐλέγχεται.
13. Οὔτε γὰρ βοὸς ἂν ἔχων σῶμα, ἀνθρώπου δὲ γνώμην ἐδύνατ' ἂν πράττειν ἃ ἐβούλετο.
14. Ἐπιόντων τῶν Ἀθηναίων ὑπεχώρουν οἱ Λακεδαιμόνιοι.
15. Ὁπότε τὸν μισθὸν ἔχοιμεν, ἀπίοιμεν ἄν.
16. Ταῦτα ποιήσαντες μισθὸν ἕξετε.
17. Φαίη δ’ ἂν ταῦτα καὶ αὐτὸς ἐλεγχόμενος.
18. Mὴ ἀπέλθητε, πρὶν ἂν ἀκούσητε.
19. Οὕτω γὰρ οὔτ’ εὐτυχῶν ἔσει περιχαρὴς οὔτε δυστυχῶν περίλυπος.
20. Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεοὺς βοηθοὺς ἔχοιτ' ἄν.
21. Ταῦτα γιγνώσκων πράττοις ἂν ἄριστα.
22. Ὁποσάκις ἔλθοιεν, εὐμενῶς αὐτοὺς προσεδέχετο.
23. Οὐκ ἂν ἐπεχειροῦμεν πράττειν, ἃ μὴ ἠπιστάμεθα.
24. Σπουδαίου ἀνδρὸς δεηθεῖσα ἡ πόλις ἀπέβλεπε πρὸς τὸν Θεμιστοκλέα.
25. Οὐκ ἂν ἔλαθεν ὁρμώμενος ὁ Κλέων πάσῃ τῇ στρατιᾷ.
26. Ἀδικοῦντες βλάπτομεν ἡμᾶς αὐτούς.
27. Πάντες οἱ στρατιῶται κακοὶ ἔσονται ὁρῶντες ἡμᾶς ἀθύμους.
28. Ἔχων τι ἐδίδους ἄν.
29. Μὴ εἰσβαλόντων Περσῶν εἰς Ἀθήνας οὐκ ἂν οἱ Ἀθηναῖοι κατέλιπον τὴν πόλιν.
30. Μισῶ πονηρόν, χρηστὸν ὅταν εἴπῃ λόγον.
31. Κῦρος οὕστινας ὁρῴη τὰ καλὰ διώκοντας, πάσαις τιμαῖς ἐγέραιρεν.
32. Τὰς τοῦ πατρὸς προαιρέσεις ἀναμνησθεὶς οἰκεῖον καὶ καλὸν ἕξεις παράδειγμα.
33. Αὐτοῦ διατρίψωμεν, ἔως ἄν φῶς γένηται.
34. Οὐκ ἄν δικάσαις, πρὶν ἄν ἀμφοῖν μῦθον ἀκούσῃς.
Να αναγνωρίσετε το είδος των εξαρτημένων υποθετικών λόγων:
1. Λυσίας ἔλεγεν ὅτι, εἰ εἴη φιλομαθὴς, ἔσοιτο καὶ πολυμαθὴς.
2. Συμβουλεύει αὐτοῖς, εἰ βούλονται ἀδεῶς ζῆν, ἰέναι ἐπὶ τοὺς πολεμίους.
3. Κῦρος ἐκέλευε τοῦτον μένειν, εἰ βούλοιτο.
4. Ἔγνων, εἰ ταῦτα ἔπραττον, τούτους ἁμαρτάνοντας ἂν.
5. Ἠρώτα τις νίκη ἂν εἴη, εἰ κρατήσαι Χίου.
6. Ἀπαγγέλλετε Ἀριαίῳ ὅτι εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε, ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα.
7. Λύσανδρος εἶπεν ὅτι ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχοι, εἰ μὴ ποιήσοιτε ἃ Θηραμένης κελεύοι.
8. Δῆλον ὅτι ἐπιβουλεύουσι τοῖς ἄλλοις, ὡς, ἢν δύνωνται, ἀπολέσωσι.
9. Ἔγνωσαν ὅτι, εἰ δώσοιεν εὐθύνας, κινδυνεύσοιεν ἀπολέσθαι.
10. Ἀξιῶ, ἐάν τέ τι ἀπορῶ, πρὸς ὑμᾶς ἰέναι.
11. Κῦρος νομίζεται ὅτι, εἰ μὴ ἀπέθανεν, ἄριστος ἂν ἐγένετο ἄρχων.
12. Ἀγησίλαος λέγει ὅτι, εἰ ταῦτα πράττουσιν, ἁμαρτάνουσιν.
13. Σωκράτης ἔλεγεν, εἰ ταῦτα ἐποίουν, κολάζεσθαι ἄν.
14. Καὶ Ἀναξίβιος ὑπισχνεῖτο, εἰ διαβαῖεν, μισθοφορὰν ἔσεσθαι τοῖς στρατιώταις.
15. Ἀλλὰ δοκεῖ μοι ἧττον ἂν διὰ τοῦτο τυγχάνειν, εἴ τι δέοισθε παρ’ αὐτῶν.
16. Συνεληλυθυίας γὰρ σχεδὸν ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος οὐδεὶς ἦν ὅστις οὐκ ᾤετο, εἰ μάχη ἔσοιτο, τοὺς μὲν κρατήσαντας ἄρξειν, τοὺς δὲ κρατηθέντας ὑπηκόους ἔσεσθαι.
17. Σωκράτης ἔλεγεν ὅτι, εἰ εἶεν βωμοὶ, εἶεν καὶ θέοι.
18. Δῆλόν ἐστιν, ὅτι, εἰ ἐξῆν τοῖς κρατίστοις συνθεμένους ἐπὶ τοὺς χείρους ἰέναι, πάντας ἂν τοὺς ἀγῶνας οὗτοι ἐνίκων.
19. Ἔλεγον ὅτι, εἰ φῶς μὴ εἶχον, ὅμοιοι τοῖς τυφλοῖς ἂν ᾖσαν.
20. Ἀγησίλαος ἔφη, εἰ διαβαῖεν, τὴν κρίσιν ποιήσειν.
21. Ἔλεγον ὅτι, εἰ τὶς κλέπτοι, θάνατος ζημία εἴη.
1. Λυσίας ἔλεγεν ὅτι, εἰ εἴη φιλομαθὴς, ἔσοιτο καὶ πολυμαθὴς.
2. Συμβουλεύει αὐτοῖς, εἰ βούλονται ἀδεῶς ζῆν, ἰέναι ἐπὶ τοὺς πολεμίους.
3. Κῦρος ἐκέλευε τοῦτον μένειν, εἰ βούλοιτο.
4. Ἔγνων, εἰ ταῦτα ἔπραττον, τούτους ἁμαρτάνοντας ἂν.
5. Ἠρώτα τις νίκη ἂν εἴη, εἰ κρατήσαι Χίου.
6. Ἀπαγγέλλετε Ἀριαίῳ ὅτι εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε, ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα.
7. Λύσανδρος εἶπεν ὅτι ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχοι, εἰ μὴ ποιήσοιτε ἃ Θηραμένης κελεύοι.
8. Δῆλον ὅτι ἐπιβουλεύουσι τοῖς ἄλλοις, ὡς, ἢν δύνωνται, ἀπολέσωσι.
9. Ἔγνωσαν ὅτι, εἰ δώσοιεν εὐθύνας, κινδυνεύσοιεν ἀπολέσθαι.
10. Ἀξιῶ, ἐάν τέ τι ἀπορῶ, πρὸς ὑμᾶς ἰέναι.
11. Κῦρος νομίζεται ὅτι, εἰ μὴ ἀπέθανεν, ἄριστος ἂν ἐγένετο ἄρχων.
12. Ἀγησίλαος λέγει ὅτι, εἰ ταῦτα πράττουσιν, ἁμαρτάνουσιν.
13. Σωκράτης ἔλεγεν, εἰ ταῦτα ἐποίουν, κολάζεσθαι ἄν.
14. Καὶ Ἀναξίβιος ὑπισχνεῖτο, εἰ διαβαῖεν, μισθοφορὰν ἔσεσθαι τοῖς στρατιώταις.
15. Ἀλλὰ δοκεῖ μοι ἧττον ἂν διὰ τοῦτο τυγχάνειν, εἴ τι δέοισθε παρ’ αὐτῶν.
16. Συνεληλυθυίας γὰρ σχεδὸν ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος οὐδεὶς ἦν ὅστις οὐκ ᾤετο, εἰ μάχη ἔσοιτο, τοὺς μὲν κρατήσαντας ἄρξειν, τοὺς δὲ κρατηθέντας ὑπηκόους ἔσεσθαι.
17. Σωκράτης ἔλεγεν ὅτι, εἰ εἶεν βωμοὶ, εἶεν καὶ θέοι.
18. Δῆλόν ἐστιν, ὅτι, εἰ ἐξῆν τοῖς κρατίστοις συνθεμένους ἐπὶ τοὺς χείρους ἰέναι, πάντας ἂν τοὺς ἀγῶνας οὗτοι ἐνίκων.
19. Ἔλεγον ὅτι, εἰ φῶς μὴ εἶχον, ὅμοιοι τοῖς τυφλοῖς ἂν ᾖσαν.
20. Ἀγησίλαος ἔφη, εἰ διαβαῖεν, τὴν κρίσιν ποιήσειν.
21. Ἔλεγον ὅτι, εἰ τὶς κλέπτοι, θάνατος ζημία εἴη.