Το υποκείμενο

Ως υποκείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί: ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, δευτερεύουσα ονοματική πρόταση, οποιοδήποτε μέρος του λόγου (φράση ή πρόταση) με άρθρο.

Πτώση του Υποκειμένου:

• Ονομαστική  π.χ. Φίλιππος ἠσθένει
• Αιτιατική εμπρόθετη με τις προθέσεις: ἀμφι, περί, κατά, εἰς, προς, ὑπερ, ἐπί, ὡς + αιτ., προκειμένου να δηλωθεί χρόνος, ποσό κατά προσέγγιση, χωρισμός, ένταση.

Π.χ.        Ἀπέθανον ὑπὲρ τοὺς χιλίους
                Πρὸς ἑσπέραν ἐγίνετο
 
Συμφωνία Υποκειμένου – Ρήματος:

• Το υποκείμενο συμφωνεί με το ρήμα στο πρόσωπο και τον αριθμό.

Π.χ. Σῦ εἶπας

• Όταν  τα υποκείμενα είναι δυο ή περισσότερα, το ρήμα τίθεται στον πληθυντικό.

Π.χ. Κάστωρ και Πολυδεύκης ἀθάνατοι εἰσὶ.

• Όταν τα υποκείμενα είναι διαφορετικού προσώπου, τότε το ρήμα τίθεται στο επικρατέστερο πρόσωπο, που είναι το πρώτο από το δεύτερο και το δεύτερο από το τρίτο.

Π.χ. Ἐγώ καὶ σὺ φίλοι ἐσμέν.

• Αττική Σύνταξη: Όταν το υποκείμενο είναι γένους ουδετέρου και πληθυντικού αριθμού, τότε το ρήμα τίθεται σε γ’ ενικό πρόσωπο.

Π.χ. Τὰ παιδία παίζει.

• Σύνταξη κατά το νοούμενο: Όταν το υποκείμενο είναι όνομα περιληπτικό (=ενώ βρίσκεται στον ενικό φανερώνει πολλά πρόσωπα και πράγματα), τότε το ρήμα τίθεται στον πληθυντικό αριθμό.

Π.χ. Ἡ πόλις (=οι πολίτες) Ἀγησίλαον εἵλοντο βασιλέα.
 

Παράλειψη του Υποκειμένου:

• Το υποκείμενο παραλείπεται όταν βρίσκεται το ρήμα σε α’ ή β’ πρόσωπο, διότι εννοείται εύκολα.

Π.χ. Ταῦτα γιγνώσκω (ἐγὼ)

• Όταν όμως δηλώνει έμφαση ή αντιδιαστολή τότε το υποκείμενο τίθεται κανονικά

Π.χ. Νῦν ἐγὼ θύω

• Όταν το ρήμα βρίσκεται σε τρίτο πρόσωπο, τότε το υποκείμενο παραλείπεται μόνο στις εξής  περιπτώσεις: 

Α) Το ρήμα σημαίνει ένα φυσικό φαινόμενο (ὕει, βροντᾶ, σείει, χειμάζει, αστράπτει, νίφει), οπότε υποκείμενο είναι ο Ζευς.
Β) Το ρήμα σημαίνει μια πράξη, που μόνο ένα συγκεκριμένο υποκείμενο την εκτελεί
π.χ. ὁ σαλπιχτὴς σαλπίζει, ὁ κύρηξ κηρύττει.
Γ) Ρήματα όπου εννοούνται ως υποκείμενα οι λέξεις: ἄνθρωποι, χωρίον, πράγμα.
Π.χ. Φασὶ μὶν οὖν καὶ δασέα τὰ ὄρη εἶναι (ενν. Οἱ ἄνθρωποι).
 

Το Υποκείμενο του απαρεμφάτου:

• Στην ταυτοπροσωπία εννοείται σε πτώση ονομαστική.

Π.χ. Ἐγὼ βούλομαι λέγειν.

• Στην ετεροπροσωπία τίθεται ή εννοείται σε πτώση αιτιατική.

Π.χ. Ὁ κατήγορος φησὶ εἶναι με ἄδικον.

• Στην απρόσωπη σύνταξη έχουμε πάντα ετεροπροσωπία

Π.χ. Χρὴ ἔχειν νοῦν τόν στρατηλάτην.
Π.χ. Προσήκει τιμᾶν ἡμᾶς τοὺς Θεούς.
 
Το Υποκείμενο της μετοχής:
Συμφωνεί με τη μετοχή στο γένος, τον αριθμό και την πτώση.

Άσκηση: Να εντοπίσετε το υποκείμενο στις ακόλουθες προτάσεις.

1. Ἐνταῦθα τὰ βασίλεια ἦν Φαρναβάζῳ.
2. Πάντες ἐψηφίσαντο βοηθεῖν αὐτοῖς.
3. Οἱ ἔνδοθεν ἔτρωσαν αὐτὸν.
4. Σὺ Ἕλλην εἶ.
5. Οἱ Τριάκοντα ἦσαν τύραννοι.
6. Αἱ νῆες διεφθάρησαν.
7. Οἱ πολλοὶ τὴν ἀλήθειαν ἀγνοοῦσιν.
8. Οἱ ψευδόμενοι μισοῦνται.
9. Ὅ πάντες ἐθρύλουν γέγονεν.
10. Τὸ παίζω ἐστί ρήμα.
11. Διπλοῦν ὁρῶσι οἱ μαθόντες τὰ γράμματα.
12. Ἔφυγον περὶ τοὺς χιλίους.
13. Τὸ καὶ ἐστὶ σύνδεσμος.
14. Ἦν ἀμφὶ μέσας νύκτας.
15. Ἐκεῖνος νόσῳ ἀπέθανε.
16. Ὑγιαίνει ἄριστον ἐστὶ.
17. Τὸ ἀδικεῖν ἐστὶ κακόν.
18. Τὸ λύω ρήμα ἐστὶ.
19. Πασῶν ἀρετῶν ἡγεμών ἐστὶ ἡ εὐσέβεια.
20. Υμεῖς ἀγγέλετε ταῦτα τοῖς Λακεδαιμονίοις.
21. Χρὴ λέγειν τὰ ἀληθῆ.