Το υποκείμενο
Ως υποκείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί: ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, δευτερεύουσα ονοματική πρόταση, οποιοδήποτε μέρος του λόγου (φράση ή πρόταση) με άρθρο.
Πτώση του Υποκειμένου:
Πρὸς ἑσπέραν ἐγίνετο
Συμφωνία Υποκειμένου – Ρήματος:
Παράλειψη του Υποκειμένου:
Β) Το ρήμα σημαίνει μια πράξη, που μόνο ένα συγκεκριμένο υποκείμενο την εκτελεί
π.χ. ὁ σαλπιχτὴς σαλπίζει, ὁ κύρηξ κηρύττει.
Γ) Ρήματα όπου εννοούνται ως υποκείμενα οι λέξεις: ἄνθρωποι, χωρίον, πράγμα.
Π.χ. Φασὶ μὶν οὖν καὶ δασέα τὰ ὄρη εἶναι (ενν. Οἱ ἄνθρωποι).
Το Υποκείμενο του απαρεμφάτου:
Π.χ. Προσήκει τιμᾶν ἡμᾶς τοὺς Θεούς.
Το Υποκείμενο της μετοχής:
Συμφωνεί με τη μετοχή στο γένος, τον αριθμό και την πτώση.
Πτώση του Υποκειμένου:
- Ονομαστική π.χ. Φίλιππος ἠσθένει
- Αιτιατική εμπρόθετη με τις προθέσεις: ἀμφι, περί, κατά, εἰς, προς, ὑπερ, ἐπί, ὡς + αιτ., προκειμένου να δηλωθεί χρόνος, ποσό κατά προσέγγιση, χωρισμός, ένταση.
Πρὸς ἑσπέραν ἐγίνετο
Συμφωνία Υποκειμένου – Ρήματος:
- Το υποκείμενο συμφωνεί με το ρήμα στο πρόσωπο και τον αριθμό.
- Όταν τα υποκείμενα είναι δυο ή περισσότερα, το ρήμα τίθεται στον πληθυντικό.
- Όταν τα υποκείμενα είναι διαφορετικού προσώπου, τότε το ρήμα τίθεται στο επικρατέστερο πρόσωπο, που είναι το πρώτο από το δεύτερο και το δεύτερο από το τρίτο.
- Αττική Σύνταξη: Όταν το υποκείμενο είναι γένους ουδετέρου και πληθυντικού αριθμού, τότε το ρήμα τίθεται σε γ’ ενικό πρόσωπο.
- Σύνταξη κατά το νοούμενο: Όταν το υποκείμενο είναι όνομα περιληπτικό (=ενώ βρίσκεται στον ενικό φανερώνει πολλά πρόσωπα και πράγματα), τότε το ρήμα τίθεται στον πληθυντικό αριθμό.
Παράλειψη του Υποκειμένου:
- Το υποκείμενο παραλείπεται όταν βρίσκεται το ρήμα σε α’ ή β’ πρόσωπο, διότι εννοείται εύκολα.
- Όταν όμως δηλώνει έμφαση ή αντιδιαστολή τότε το υποκείμενο τίθεται κανονικά
- Όταν το ρήμα βρίσκεται σε τρίτο πρόσωπο, τότε το υποκείμενο παραλείπεται μόνο στις εξής περιπτώσεις:
Β) Το ρήμα σημαίνει μια πράξη, που μόνο ένα συγκεκριμένο υποκείμενο την εκτελεί
π.χ. ὁ σαλπιχτὴς σαλπίζει, ὁ κύρηξ κηρύττει.
Γ) Ρήματα όπου εννοούνται ως υποκείμενα οι λέξεις: ἄνθρωποι, χωρίον, πράγμα.
Π.χ. Φασὶ μὶν οὖν καὶ δασέα τὰ ὄρη εἶναι (ενν. Οἱ ἄνθρωποι).
Το Υποκείμενο του απαρεμφάτου:
- Στην ταυτοπροσωπία εννοείται σε πτώση ονομαστική.
- Στην ετεροπροσωπία τίθεται ή εννοείται σε πτώση αιτιατική.
- Στην απρόσωπη σύνταξη έχουμε πάντα ετεροπροσωπία
Π.χ. Προσήκει τιμᾶν ἡμᾶς τοὺς Θεούς.
Το Υποκείμενο της μετοχής:
Συμφωνεί με τη μετοχή στο γένος, τον αριθμό και την πτώση.
Άσκηση: Να εντοπίσετε το υποκείμενο στις ακόλουθες προτάσεις.
- Ἐνταῦθα τὰ βασίλεια ἦν Φαρναβάζῳ.
- Πάντες ἐψηφίσαντο βοηθεῖν αὐτοῖς.
- Οἱ ἔνδοθεν ἔτρωσαν αὐτὸν.
- Σὺ Ἕλλην εἶ.
- Οἱ Τριάκοντα ἦσαν τύραννοι.
- Αἱ νῆες διεφθάρησαν.
- Οἱ πολλοὶ τὴν ἀλήθειαν ἀγνοοῦσιν.
- Οἱ ψευδόμενοι μισοῦνται.
- Ὅ πάντες ἐθρύλουν γέγονεν.
- Τὸ παίζω ἐστί ρήμα.
- Διπλοῦν ὁρῶσι οἱ μαθόντες τὰ γράμματα.
- Ἔφυγον περὶ τοὺς χιλίους.
- Τὸ καὶ ἐστὶ σύνδεσμος.
- Ἐκεῖνος νόσῳ ἀπέθανε.
- Ὑγιαίνειν ἄριστον ἐστὶ.
- Τὸ ἀδικεῖν ἐστὶ κακόν.
- Τὸ λύω ρήμα ἐστὶ.
- Πασῶν ἀρετῶν ἡγεμών ἐστὶ ἡ εὐσέβεια.
- Υμεῖς ἀγγέλετε ταῦτα τοῖς Λακεδαιμονίοις.
- Χρὴ λέγειν τὰ ἀληθῆ.