Οδηγίες προς τον αναγνώστη:

• Με μπλε χρώμα υπογραμμίζονται: τα πραγματολογικά και ιδεολογικά ερμηνευτικά σχόλια.
• Με πράσινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα αφηγηματικά και αισθητικά στοιχεία.
• Με κόκκινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα συναισθήματα και ο χαρακτηρισμός των ηρώων.

Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 1. Παράγραφοι 16-32.

Η κατάληψη της Λαμψάκου

Αρχαίο Κείμενο	Μετάφραση
[2.1.16] οἱ δ’ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Σάμου ὁρμώμενοι	Οι Αθηναίοι, έχοντας τη Σάμο για ορμητήριο,
τὴν βασιλέως κακῶς ἐποίουν,	λεηλατούσαν τα εδάφη του Βασιλιά,
καὶ ἐπὶ τὴν Χίον καὶ τὴν Ἔφεσον ἐπέπλεον,	και έκαναν επιδρομές στη Χίο και στην Έφεσο
καὶ παρεσκευάζοντο πρὸς ναυμαχίαν,	κι ετοιμάζονταν για ναυμαχία·
καὶ στρατηγοὺς πρὸς τοῖς ὑπάρχουσι προσείλοντο	και εκλέξαν και στρατηγούς ―κοντά σ' αυτούς που είχαν κιόλας―
Μένανδρον, Τυδέα, Κηφισόδοτον.	τον Μένανδρο, τον Τυδέα και τον Κηφισόδοτο.
[2.1.17] Λύσανδρος δ’ ἐκ τῆς Ῥόδου παρὰ τὴν Ἰωνίαν ἐκπλεῖ	Ο Λύσανδρος από τη Ρόδο, παράλληλα με την Ιωνία, έπλεε
πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον	​προς τον Ελλήσποντο·
πρός τε τῶν πλοίων τὸν ἔκπλουν	ενάντια στον απόπλου των εμπορικών πλοίων
καὶ ἐπὶ τὰς ἀφεστηκυίας αὐτῶν πόλεις.	και εναντίον των πόλεων που είχαν αποστατήσει από αυτούς (τους Λακεδαιμονίους).
ἀνήγοντο δὲ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι·	Ξεκίνησαν κι οι Αθηναίοι περνώντας από τ' ανοιχτά της Χίου, ​​​
[2.1.18] ἡ γὰρ Ἀσία πολεμία αὐτοῖς ἦν.	(επειδή) η Ασία ήταν εχθρική προς αυτούς.
Λύσανδρος δ’ ἐξ Ἀβύδου παρέπλει εἰς Λάμψακον	Από την Άβυδο ο Λύσανδρος έπλεε, ακολουθώντας την παραλία, για τη Λάμψακο,
σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων·	που ήταν σύμμαχος των Αθηναίων·
καὶ οἱ Ἀβυδηνοὶ καὶ οἱ ἄλλοι παρῆσαν πεζῇ.	και οι Αβυδηνοί κι οι άλλοι (σύμμαχοι) ακολουθούσαν από τη στεριά, ​
ἡγεῖτο δὲ Θώραξ Λακεδαιμόνιος.	ήταν αρχηγός ο Θώρακας ο Λακεδαιμόνιος.
[2.1.19] προσβαλόντες δὲ τῇ πόλει	​Αφού έκαναν επίθεση στην πόλη,
αἱροῦσι κατὰ κράτος,	την κατέλαβαν μ' έφοδο
καὶ διήρπασαν οἱ στρατιῶται	και οι στρατιώτες τη λεηλάτησαν
οὖσαν πλουσίαν καὶ οἴνου καὶ σίτου	καθώς ήταν πλούσια σε τροφές, κρασί
καὶ τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων πλήρη·	και από τα άλλα αναγκαία (εφόδια) γεμάτη·
τὰ δὲ ἐλεύθερα σώματα πάντα ἀφῆκε Λύσανδρος.	τους πολίτες (ωστόσο) τους άφησε ο Λύσανδρος όλους ελεύθερους.

§16: δὲ → Ο μεταβατικός σύνδεσμος δὲ δίνει την απαραίτητα ροή στον λόγο καθώς χρησιμοποιείται στην αρχή κάθε παραγράφου. Έτσι ο αναγνώστης μεταφέρετε διαδοχικά από τις ενέργειες των Αθηναίων στις ενέργειες των Πελοποννησίων και στη συνέχεια πάλι πίσω στους Αθηναίους και μετά στους Πελοποννησίους κ.ο.κ. Έτσι διατηρείται στο κείμενο μια αντικειμενικότητα παραβολής των γεγονότων: Ο Ξενοφώντας δεν προκρίνει τον έναν έναντι του άλλου, αλλά παρουσιάζει τις δράσεις και των δύο στρατών διαδοχικά. 
§16: τὴν βασιλέως κακῶς ἐποίουν → Εκτός από την επίθεση προς του Λακεδαιμόνιους λεηλατούσαν και τις πόλεις της Ιωνίας που ανήκαν στον βασιλιά των Περσών, γιατί βοηθούσαν τους Σπαρτιάτες. 
§16: καὶ ἐπὶ τὴν Χίον καὶ τὴν Ἔφεσον ἐπέπλεον → Γιατί ήταν πόλεις ανεφοδιασμού των Σπαρτιατών.
§16: καὶ - καὶ - καὶ → Η παρατακτική σύνδεση παρουσιάζει με αυστηρή σειρά τις πολεμικές ενέργειες των Αθηναίων. 
§17: Λύσανδρος → Παρατηρήστε ότι ο Ξενοφώντας δεν επιλέγει τον πιο εύλογο σχήμα: Αθηναίοι μεν… Πελοποννήσιοι δε.... Αντίθετα, όταν αναφέρεται στην Αθηναϊκή συμμαχία την ονομάζει κανονικά, ενώ όταν αναφέρεται στην Πελοποννησιακή μας μεταφέρει απλώς το όνομα του αρχηγού της εκστρατείας, του Λυσάνδρου. Με τον τρόπο αυτό θέλει να δείξει έμμεσα τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε η ηγετική προσωπικότητα του Λυσάνδρου στη νίκη των Πελοποννησίων έναντι των Αθηναίων. Ο Ξενοφώντας είναι ένας ιστορικός και ως τέτοιος θα πρέπει να διατηρεί μια ουδέτερη στάση απέναντι στα γεγονότα που αφηγείται. Εδώ βλέπουμε την προσπάθειά του να κρατήσει την απόσταση που χρειάζεται από τη μια, αλλά και να τονίσει τον ρόλο του μεγάλου στρατηγού από την άλλη. 
§17: πρός τε τῶν πλοίων τὸν ἔκπλουν → Αθηναϊκά εμπορικά πλοία από τη Σάμο μετέφεραν σιτηρά στην πολιορκημένη Αθήνα.
§17: ἀνήγοντο δὲ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι → Οι Αθηναίοι ανοίχτηκαν στη θάλασσα γιατί δεν ήθελαν να πολεμήσουν ανάμεσα στη Χοίο και τη Μ. Ασία, αφού η Μ. Ασία ήταν εχθρική σ’ αυτούς.
§18: ἐξ Ἀβύδου → Η Άβυδος ανήκε στην Αθηναϊκή συμμαχία, αλλά αποστάτησε προς τους Λακεδαιμονίους. Η Άβυδος χρησιμοποιείται από τον Λύσανδρο εδώ ως βάση πολεμικών επιχειρήσεων. Από εκεί πλέει προς τη Λάμψακο και με την υποστήριξη των δυνάμεων του πεζικού των Αβυδηνών, επιτίθεται και κυριεύει την Λάμψακο.
§18: ἡγεῖτο → ἡγοῦμαι + ειδ. Απρ = νομίζω ότι / ἡγοῦμαι + γεν. = διοικώ / ἡγοῦμαι + δοτ. = οδηγώ / ἡγοῦμαι + αιτ. = θεωρώ κάποιον ως / ἡγοῦμαι αμετάβατο = είμαι επικεφαλής.
§19: καὶ τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων πλήρη → Ο Λύσανδρος με την κατάληψη της Λαμψάκου: α) αφαίρεσε από τους Αθηναίους ένα σύμμαχο και β) εξασφάλισε για τον στρατό του τρόφιμα.
§19: τὰ δὲ ἐλεύθερα σώματα πάντα ἀφῆκε Λύσανδρος → Σκοπός του Λυσάνδρου δεν ήταν να υποδουλώσει τους κατοίκους της Λαμψάκου. Αυτό που επιδίωκε με την υποδούλωση της πόλης ήταν η εξασφάλιση των αναγκαίων εφοδίων για τον στρατό του και η αξιοποίησή της ως ορμητήριο για τις πολεμικές του επιχειρήσεις εναντίον των Αθηναίων.

Εναλλαγή χρόνων: Οι αρχικές κινήσεις των αντιπάλων (16-18) δίνονται κυρίως σε χρόνο Παρατατικό που υποδηλώνει την έναρξη των ενεργειών και τους δίνει διάρκεια (έποίουν, παρεσκευάζοντο, ἀνήγοντο, παρέπλει, ἡγεῖτο). Η στιγμή της σύγκρουσης όμως και της επίθεσης στην Λάμψακο ζωντανεύει και ισχυροποιείται με τη χρήση του Αορίστου (προσβαλόντες, διήρπασαν, ἀφῆκε) και του ιστορικού Ενεστώτα (αἱροῦσι).
Εμπρόθετοι: Οι συνεχείς εμπρόθετοι προσδιορισμοί διαγράφουν με ζωηρότητα τις κινήσεις πάνω στον πολεμικό χάρτη του Ξενοφώντα και δημιουργούν μια ξεκάθαρη εικόνα της πορείας των δύο στόλων. Χρησιμοποιούνται εμπρόθετοι προσδιορισμοί κίνησης από τόπο (ἐκ τῆς Σάμου, ἐκ τῆς Ῥόδου, ἐκ τῆς Χίου, ἐξ´ Ἀβύδου), κίνησης σε τόπο (παρά τὴν Ἰωνίαν, πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον, εἰς Λάμψακον) και εχθρικής κατεύθυνσης ( ἐπί τὴν Χίον καὶ τὴν Ἔφεσον, ἐπὶ τὰς ἀφεστηκυίας αὐτῶν πόλεις).
​

Η προετοιμασία για τη μάχη στους Αιγός ποταμούς

Αρχαίο Κείμενο	Μετάφραση
[2.1.20] οἱ δ’ Ἀθηναῖοι κατὰ πόδας πλέοντες	Οι Αθηναίοι, που τους ακολουθούσαν από κοντά,
ὡρμίσαντο τῆς Χερρονήσου ἐν Ἐλαιοῦντι	αγκυροβόλησαν στην Ελαιούντα της Χερσονήσου
ναυσὶν ὀγδοήκοντα καὶ ἑκατόν.	μ' εκατόν ογδόντα πλοία.
ἐνταῦθα δὴ ἀριστοποιουμένοις αὐτοῖς ἀγγέλλεται τὰ περὶ Λάμψακον,	Την ώρα που έτρωγαν εκεί για μεσημέρι αναγγέλλονται σ’ αυτούς τα νέα για τη Λάμψακο·
καὶ εὐθὺς ἀνήχθησαν εἰς Σηστόν.	και αμέσως ξεκίνησαν για τη Σηστό,
[2.1.21] ἐκεῖθεν δ’ εὐθὺς ἐπισιτισάμενοι	Από εκεί αμέσως αφού εφοδιάστηκαν με τροφές,​
ἔπλευσαν εἰς Αἰγὸς ποταμοὺς	Έπλευσαν προς τους Αιγός Ποταμούς,
ἀντίον τῆς Λαμψάκου·	αντίκρυ στη Λάμψακο
διεῖχε δ’ ὁ Ἑλλήσποντος ταύτῃ σταδίους ὡς πεντεκαίδεκα.	απείχε ο Ελλήσποντος από αυτή δεκαπέντε στάδια
ἐνταῦθα δὴ ἐδειπνοποιοῦντο.	και εκεί δείπνισαν. ​​
​[2.1.22] Λύσανδρος δὲ τῇ ἐπιούσῃ νυκτί,	Ο Λύσανδρος, το επόμενο βράδυ,
ἐπεὶ ὄρθρος ἦν,	όταν κόντευε το ξημέρωμα,
ἐσήμηνεν εἰς τὰς ναῦς ἀριστοποιησαμένους	έδωσε παράγγελμα στα πληρώματα αφού φάνε
εἰσβαίνειν,​	να επιβιβαστούν·
πάντα δὲ παρασκευασάμενος ὡς εἰς ναυμαχίαν	αφού έκανε όμως όλες τις προετοιμασίες για ναυμαχία
καὶ τὰ παραβλήματα παραβάλλων,	και σήκωσε τις λινάτσες στα πλευρά των πλοίων,
προεῖπεν ὡς μηδεὶς κινήσοιτο ἐκ τῆς τάξεως	πρόσταξε να μην κουνηθεί κανένας από τη θέση του
μηδὲ ἀνάξοιτο.	μήτε ν' ανοιχτεί.
[2.1.23] Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι	Οι Αθηναίοι
ἅμα τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι	με την ανατολή του ήλιου,
ἐπὶ τῷ λιμένι παρετάξαντο	​παρατάχτηκαν έξω από το λιμάνι
ἐν μετώπῳ ὡς εἰς ναυμαχίαν.	κατά μέτωπο, έτοιμοι για ναυμαχία·
ἐπεὶ δὲ οὐκ ἀντανήγαγε Λύσανδρος,	Επειδή όμως δεν επιτιθόταν ο Λύσανδρος,
καὶ τῆς ἡμέρας ὀψὲ ἦν,	και η ημέρα είχε ήδη περάσει,
ἀπέπλευσαν πάλιν εἰς τοὺς Αἰγὸς ποταμούς.	επέστρεψαν στους Αιγός Ποταμούς.
[2.1.24] Λύσανδρος δὲ τὰς ταχίστας τῶν νεῶν ἐκέλευσεν	Τότε ο Λύσανδρος πρόσταξε τα γοργότερα καράβια του
ἕπεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις,	ν' ακολουθήσουν τους Αθηναίους,
ἐπειδὰν δὲ ἐκβῶσι,	και όταν αποβιβαστούν (από τα πλοία)
κατιδόντας ὅ τι ποιοῦσιν	αφού παρατηρήσουν τι θα κάνουν,
ἀποπλεῖν καὶ αὐτῷ ἐξαγγεῖλαι.	να γυρίσουν να του αναφέρουν.
καὶ οὐ πρότερον ἐξεβίβασεν ἐκ τῶν νεῶν	Και δεν τους αποβίβασε από τα πλοία,
πρὶν αὗται ἧκον.	πριν να επιστρέψουν αυτά.
ταῦτα δ’ ἐποίει τέτταρας ἡμέρας·	Αυτά τα έκανε για τέσσερις μέρες
καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπανήγοντο. ​​​	και (κάθε φορά) οι Αθηναίοι έβγαζαν τον στόλο τους στο πέλαγο. ​​

§20: Χερρονήσου → Ονομαζόταν η Θρακική χερσόνησος πιο ψηλά από τον Ελλήσποντο που περιελάμβανε και τα παράλια της Χαλκιδικής. 
§20: εἰς Σηστόν → Για να ανεφοδιαστεί.
§21: διεῖχε δ’ ὁ Ἑλλήσποντος ταύτῃ σταδίους ὡς πεντεκαίδεκα → Οι Αθηναίοι στρατοπέδευσαν πολύ κοντά στον εχθρό γιατί: α) έχουν πολύ περισσότερα πλοία από τους Λακεδαιμόνιους, άρα και αυτοπεποίθηση, και β) είχαν νικήσει την προηγούμενη ναυμαχία (στις Αργινούσες).  
§22: ​παραβλήματα → ​Δερμάτινα σκεπάσματα που τοποθετούσαν στα πλευρά των πλοίων για να μην βλέπουν οι εχθροί όσα γίνονταν πάνω στα πλοία.

Οι συμβουλές του Αλκιβιάδη και η στάση των Αθηναίων στρατηγών

Αρχαίο Κείμενο	Μετάφραση
[2.1.25] Ἀλκιβιάδης δὲ κατιδὼν ἐκ τῶν τειχῶν	Ο Αλκιβιάδης ωστόσο όταν είδε από τον πύργο
τοὺς μὲν Ἀθηναίους ἐν αἰγιαλῷ ὁρμοῦντας	τους Αθηναίους αραγμένους σ' ανοιχτή ακρογιαλιά,
καὶ πρὸς οὐδεμιᾷ πόλει,	μακριά από πόλη,
τὰ δ’ ἐπιτήδεια ἐκ Σηστοῦ μετιόντας	και να' ανεφοδιάζονται τα αναγκαία από τη Σηστό
πεντεκαίδεκα σταδίους ἀπὸ τῶν νεῶν,	(που απείχε) δεκαπέντε στάδια από τα πλοία
τοὺς δὲ πολεμίους ἐν λιμένι καὶ πρὸς πόλει	ενώ ο εχθρός (ήταν) σε λιμάνι, κοντά σε πόλη,
ἔχοντας πάντα,	και να έχουν τα πάντα.
οὐκ ἐν καλῷ ἔφη αὐτοὺς ὁρμεῖν,	Είπε (στους Αθηναίους) ότι δεν είχαν αγκυροβολήσει σε κατάλληλο μέρος
ἀλλὰ μεθορμίσαι εἰς Σηστὸν παρῄνει	και τους συμβούλευε να μεταφερθούν στη Σηστό,
πρός τε λιμένα καὶ πρὸς πόλιν·	κοντά σε λιμάνι και πόλη:
[2.1.26] οὗ ὄντες ναυμαχήσετε, ἔφη,	«Από κει», τους είπε, «αφού θα είσαστε μπορείτε να ναυμαχήσετε
ὅταν βούλησθε.	όποτε θελήσετε».
οἱ δὲ στρατηγοί,	Οι στρατηγοί όμως,
μάλιστα δὲ Τυδεὺς καὶ Μένανδρος,	και ιδίως ο Τυδεας κι ο Μένανδρος,
ἀπιέναι αὐτὸν ἐκέλευσαν·	τον διέταξαν να φύγει
αὐτοὶ γὰρ νῦν στρατηγεῖν, οὐκ ἐκεῖνον.	(γιατί έλεγαν) ότι αυτοί ήταν τώρα στρατηγοί κι όχι εκείνος.
καὶ ὁ μὲν ᾤχετο.	Και αυτός (ο Αλκιβιάδης) έφυγε.

§25: ​Αλκιβιάδης → ​Ο Αλκιβιάδης ήταν πρώην στρατηγός των Αθηναίων που ζούσε εξόριστος στη Θράκη. Δεν ήταν ένα πρόσωπο αγαπητό στους Αθηναίους. Συμμετείχε ως στρατηγός στη σικελική εκστρατεία (που ήταν μια τρομερή καταστροφή για τους Αθηναίους), όμως ανακλήθηκε με την κατηγορία ότι το βράδυ πριν φύγει για την εκστρατεία μέθυσε και έκοψε τα κεφάλια των αγαλμάτων του Ερμή, πράξη που βέβαια συνιστούσε μεγάλη ασέβεια. Αντί να επιστρέψει στην Αθήνα για να δικαστεί, ο Αλκιβιάδης πήγε στη Σπάρτη όπου πρόδωσε τους Αθηναίους. Στη συνέχεια άλλαξε και πάλι στρατόπεδο αφού πέτυχε την ανάκληση της εξορίας του από την Αθήνα. Γύρισε στην Αθήνα ως θριαμβευτής και ανακηρύχθηκε και πάλι στρατηγός της πόλης. Όμως όταν κατηγορήθηκε από τον Λύσανδρο για την ήττα των Αθηναίων αποσύρθηκε στη Θρακική Χερσόνησο. Εκεί συγκέντρωσε μισθοφόρους και πολεμούσε εναντίον των βαρβάρων Θρακών, παρέχοντας ανεξαρτησία στους Έλληνες που ζούσαν στις γύρω περιοχές.
§26: ​ὅταν βούλησθε → ​Ο Αλκιβιάδης επισημαίνει στους Αθηναίους στρατηγούς ότι η θέση στην οποία βρίσκονται δεν τους δίνει κάποιο στρατηγικό πλεονέκτημα, αλλά τους αφήνει στο έλεος του Λυσάνδρου ο οποίος μπορεί να αποφασίσει να μην επιτίθεται για μεγάλο χρονικό διάστημα προκειμένου να τους εξαντλήσει. Για τον Αλκιβιάδη είναι σαφές ότι η θέση των Αθηναίων τους φέρνει σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τον στρατό των Πελοποννησίων και διαβλέπει ότι ο Λύσανδρος θα εκμεταλλευθεί τη συνθήκη αυτή. 
§26: ​αὐτοὶ γὰρ νῦν στρατηγεῖν, οὐκ ἐκεῖνον → ​Οι Αθηναίοι στρατηγοί δεν είναι σε θέση να βάλουν στην άκρη τις προσωπικές του διαφορές με τον Αλκιβιάδη. Αδιαφορούν για όσα τους λέει δείχνοντας αλαζονική υπεροψία και τονίζοντας τη θέση εξουσίας στην οποία βρίσκονται. Η επιπόλαιη αυτή άρνηση να δουν το προφανές (ότι όντως βρίσκονται σε μειονεκτική γεωγραφικά θέση σε σχέση με τον αντίπαλο) θα τους στερήσει τη νίκη και θα σημάνει το τέλος του πελοποννησιακού πολέμου με την ήττα των Αθηναίων.
​

Η επίθεση του Λυσάνδρου

Αρχαίο Κείμενο	Μετάφραση
[2.1.27] Λύσανδρος δ’,	Ο Λύσανδρος λοιπόν,
ἐπεὶ ἦν ἡμέρα πέμπτη	Όταν ήταν η πέμπτη μέρα
ἐπιπλέουσι τοῖς Ἀθηναίοις,	που έπλεαν εναντίον των Αθηναίων,
εἶπε τοῖς παρ’ αὐτοῦ ἑπομένοις,	έδωσε διαταγές σ' εκείνους που από αυτόν (με εντολή του) τους ακολουθούσαν
ἐπὰν κατίδωσιν αὐτοὺς ἐκβεβηκότας	μόλις τους δουν ν' αποβιβάζονται
καὶ ἐσκεδασμένους κατὰ τὴν Χερρόνησον,	και να σκορπίζουν στη Χερσόνησο,
ὅπερ ἐποίουν πολὺ μᾶλλον καθ’ ἑκάστην ἡμέραν,	το οποίο (οι Αθηναίοι) έκαναν πολύ περισσότερο κάθε μέρα
τά τε σιτία πόρρωθεν ὠνούμενοι	επειδή αγόραζαν τα τρόφιμα από μακριά,
καὶ καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου,	αλλά κι επειδή περιφρονούσαν τον Λύσανδρο,
ὅτι οὐκ ἀντανῆγεν,	επειδή δεν έβγαινε να τους αντιμετωπίσει,
ἀποπλέοντας τοὔμπαλιν παρ’ αὐτὸν	αφού γυρίσουν πίσω σ’ αυτόν (τον Λύσανδρο)
ἆραι ἀσπίδα κατὰ μέσον τὸν πλοῦν.	να σηκώσουν μιαν ασπίδα στα μισά της διαδρομής.
Οἱ δὲ ταῦτα ἐποίησαν ὡς ἐκέλευσε. ​	Κι αυτοί αυτά τα έκαναν όπως τους διέταξε.
[2.1.28] Λύσανδρος δ’ εὐθὺς ἐσήμηνε τὴν ταχίστην πλεῖν·	Τότε ο Λύσανδρος έδωσε αμέσως παράγγελμα να πλεύσουν με τη μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα·
συμπαρῄει δὲ καὶ Θώραξ	ακολουθούσε και ο Θώραξ,
τὸ πεζὸν ἔχων.	έχοντας το πεζικό.
Κόνων δὲ ἰδὼν τὸν ἐπίπλουν,	Όταν ο Κόνων είδε την επίθεση,
ἐσήμηνεν εἰς τὰς ναῦς βοηθεῖν κατὰ κράτος.	παρήγγειλε στα πλοία να βοηθήσουν με όλη τους τη δύναμη.
διεσκεδασμένων δὲ τῶν ἀνθρώπων,	Καθώς όμως είχαν σκορπίσει τα πληρώματα,
αἱ μὲν τῶν νεῶν δίκροτοι ἦσαν,	άλλα από τα πλοία ήσαν με δυο σειρές (κωπηλάτες),
αἱ δὲ μονόκροτοι,	άλλα με μία,
αἱ δὲ παντελῶς κεναί·	κι άλλα εντελώς αδειανά.
ἡ δὲ Κόνωνος καὶ ἄλλαι περὶ αὐτὸν	Το πλοίο του Κόνωνος κι άλλα κοντινά του,
ἑπτὰ πλήρεις	(που βρέθηκαν) εφτά επανδρωμένα,
ἀνήχθησαν ἁθρόαι καὶ ἡ Πάραλος,	βγήκαν όλα μαζί στ' ανοιχτά με την «Πάραλο»·
τὰς δ’ ἄλλας πάσας Λύσανδρος ἔλαβε πρὸς τῇ γῇ.	όλα τ' άλλα τα κατέλαβε ο Λύσανδρος στη στεριά.
τοὺς δὲ πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῇ συνέλεξεν·	Και τους περισσότερους άνδρες στην ξηρά τους αιχμαλώτισε,
οἱ δὲ καὶ ἔφυγον εἰς τὰ τειχύδρια.	και κάποιοι κατέφυγαν στα οχυρώματα.
[2.1.29] Κόνων δὲ ταῖς ἐννέα ναυσὶ φεύγων	Καθώς έφευγε με τα εννιά πλοία του, ο Κόνων ​​
​ἐπεὶ ἔγνω τῶν Ἀθηναίων τὰ πράγματα διεφθαρμένα,	Επειδή κατάλαβε πως τα πράγματα για την Αθήνα ήταν χαμένα.
κατασχὼν ἐπὶ τὴν Ἀβαρνίδα	Αφού αποβιβάστηκε στην Αβαρνίδα,
τὴν Λαμψάκου ἄκραν	το ακρωτήρι της Λαμψάκου,
ἔλαβεν αὐτόθεν τὰ μεγάλα τῶν Λυσάνδρου νεῶν ἱστία,	πήρε από εκεί τα μεγάλα πανιά των πλοίων του Λυσάνδρου
καὶ αὐτὸς μὲν ὀκτὼ ναυσὶν ἀπέπλευσε παρ’ Εὐαγόραν εἰς Κύπρον,	και ο ίδιος με οχτώ πλοία έπλευσε προς τον (βασιλιά) Ευαγόρα στην Κύπρο,
ἡ δὲ Πάραλος εἰς τὰς Ἀθήνας	η «Πάραλος» προς την Αθήνα (πήγε),
ἀπαγγελοῦσα τὰ γεγονότα.	για ν' αναγγείλει τα γεγονότα.

§27: ​καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου → ​Ο Ξενοφώντας προβάλλει έμμεσα ως μια από τις αιτίες της ήττας των Αθηναίων το γεγονός ότι παρασύρθηκαν από την ίδια τους την αλαζονεία και υποτίμησαν τον εχθρό τους. 
§28: ​εὐθὺς ἐσήμηνε τὴν ταχίστην πλεῖν → ​Η τακτική του Λυσάνδρου στοχέυει στον αιφνιδιασμό.
§28: ​τὰς δ’ ἄλλας πάσας → ​Οι Αθηναίοι είχαν στους Αιγός ποταμούς 180 πλοία! Από αυτά σώθηκαν μόνο τα 8 του Κόνωνα…
§29: ​ἔλαβεν αὐτόθεν τὰ μεγάλα τῶν Λυσάνδρου νεῶν ἱστία → ​Ο Λύσανδρος όταν αγκυροβόλησε στη Λάμψακο, αφαίρεσε από τα πλοία τα μεγάλα ιστία για να είναι ευέλικτα στη ναυμαχία. Ο Κόνων πήρε τα ιστία για να μην μπορεί να τον καταδιώξει εύκολα στο ανοιχτό πέλαγος (αφού δεν θα είχε πανιά).
§29: ​παρ’ Εὐαγόραν εἰς Κύπρον → ​Μετά την ήττα στου Αιγός ποταμούς ο Κόνωνας φοβήθηκε την οργή των Αθηναίων (επειδή εγκατέλειψε τη μάχη) και κατέφυγε με τα οχτώ διασωθέντα πλοία του στην Κύπρο. Κατά τον Πλούταρχο δεν πήγε εκεί από φόβο αλλά για να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του. Ο Ευαγόρας ήταν σύμμαχος των Αθηναίων.
§29: ​Πάραλος → ​Ένα από τα ιερά πλοία των Αθηναίων. Τα άλλα δύο ήταν η Σαλαμίνα και η Δηλιάς. Τα χρησιμοποιούσαν για επίσημες διπλωματικές και όχι στρατιωτικές αποστολές.

Η τακτική του Λυσάνδρου είναι σαφής και οργανωμένη:

• Ο Λύσανδρος κάνει μικρές στρατηγικές κινήσεις που θα τον βοηθήσουν να μην αντιμετωπίσει το ισχυρό ναυτικό των Αθηναίων κατά πρόσωπο.
• Παρατηρεί τον εχθρό του, ζυγίζει τις αδυναμίες του και αποφασίζει να τον χτυπήσει όταν η νίκη θα είναι σίγουρη.

Η τακτική των Αθηναίων διακρίνεται από υπερβολική αυτοπεποίθηση, ενθουσιασμό και βιασύνη:

• Ακολουθούν στενά τους Λακεδαιμόνιους με στόχο να τους αντιμετωπίσουν όσο πιο γρήγορα γίνεται, νιώθοντας ότι η νίκη θα είναι με το μέρος τους.
• Παρασύρονται από τις εσωτερικές τους διαμάχες και αδυνατούν να σκεφτούν λογικά όσα τους λέει ο Αλκιβιάδης. 
• Δεν φροντίζουν να εξασφαλίσουν για τον στρατό τους μια μεθοδευμένη στρατηγική, αλλά παρασύρονται από την αυτοπεποίθησή τους και δημιουργούν με αυτόν τον τρόπο κενά στην άμυνά τους. 

Οι ενέργειες των Σπαρτιατών μετά τη μάχη

Αρχαίο Κείμενο	Μετάφραση
[2.1.30] Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους	​Στο μεταξύ ο Λύσανδρος οδήγησε τα πλοία, τους αιχμαλώτους
καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακον ἀπήγαγεν,	και τ' άλλα όλα στη Λάμψακο,
ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγῶν ἄλλους	Συνέλαβε μάλιστα και από τους στρατηγούς κάποιους
τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον.	και τον Φιλοκλέα και τον Αδείμαντο.
ᾗ δ’ ἡμέρᾳ ταῦτα κατειργάσατο,	Την ίδια μέρα που αυτά έκανε
ἔπεμψε Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον λῃστὴν	έστειλε τον Θεόπομπο τον Μιλήσιο, τον πειρατή,
εἰς Λακεδαίμονα ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα,	στη Λακεδαίμονα για ν' αναγγείλει τα γεγονότα,
ὃς ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλε. ​	ο οποίος αφού έφτασε εκεί την τρίτη μέρα (μετά από τρείς μέρες) τα ανήγγειλε.
[2.1.31] μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρο	Έπειτα ο Λύσανδρος
ἁθροίσας τοὺς συμμάχους	αφού συγκέντρωσε τους συμμάχους
ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων.	τους διέταξε να συσκεφθούν για τους αιχμαλώτους.
ἐνταῦθα δὴ κατηγορίαι ἐγίγνοντο πολλαὶ τῶν Ἀθηναίων,	Εκεί (τότε) έγιναν πολλές κατηγορίες για τους Αθηναίους
ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν	γι’ αυτά τα οποία είχαν ήδη κάνει
καὶ ἃ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν,	και γι' αυτά που είχαν ψηφίσει να κάνουν
εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ,	αν κέρδιζαν τη ναυμαχία,
τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων,	να κόψουν το δεξί χέρι σε όλους τους αιχμαλώτους ​​​
καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν,	και (τους κατηγόρησαν)  ότι αφού κατέλαβαν δύο τριήρεις, την Κορινθία και την Ανδρία,
τοὺς ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πάντας κατακρημνίσειαν·	το πλήρωμα από αυτές όλο το είχαν ρίξει στη θάλασσα.
​Φιλοκλῆς δ’ ἦν στρατηγὸς τῶν Ἀθηναίων,	Ο Φιλοκλής ήταν ο στρατηγός των Αθηναίων
ὃς τούτους διέφθειρεν.	ο οποίος αυτούς εξόντωσε.
[2.1.32] ἐλέγετο δὲ καὶ ἄλλα πολλά,	Ειπώθηκαν κι άλλα πολλά,
καὶ ἔδοξεν ἀποκτεῖναι τῶν αἰχμαλώτων	κι αποφασίστηκε να εκτελέσουν από τους αιχμαλώτους ​
ὅσοι ἦσαν Ἀθηναῖοι	όσους ήταν Αθηναίοι
​πλὴν Ἀδειμάντου,	εκτός από τον Αδείμαντο,
ὅτι μόνος ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ	επειδή αυτός μονάχος είχε εναντιωθεί στη συνέλευση ​
τοῦ περὶ τῆς ἀποτομῆς τῶν χειρῶν ψηφίσματος·	στο ψήφισμα σχετικά με το κόψιμο των χεριών
​ᾐτιάθη μέντοι ὑπό τινων προδοῦναι τὰς ναῦς.	κατηγορήθηκε μάλιστα από κάποιους ότι προδίδει τον στόλο.
Λύσανδρος δὲ Φιλοκλέα πρῶτον ἐρωτήσας,	Ο Λύσανδρος ρώτησε πρώτο τον Φιλοκλή
ὃς τοὺς Ἀνδρίους καὶ Κορινθίους κατεκρήμνισε,	ο οποίος τους Ανδρίους και Κορινθίους έριξε στη θάλασσα
τί εἴη ἄξιος παθεῖν	​τι ήταν άξιος να πάθει (ποια τιμωρία του άξιζε)
ἀρξάμενος εἰς Ἕλληνας παρανομεῖν,	αυτού, που ξεκίνησε τις παραβιάσεις στους Έλληνες
ἀπέσφαξεν.	​τον έσφαξε.

§31: ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν → Οι Αθηναίοι συμπεριφέρθηκαν σκληρά στις πόλεις που αποστάτησαν από την Αθηναϊκή συμμαχία, π.χ. Μήλος, Τορώνη, Σκιώνη, Αίγινα. Σκότωσαν όλο τον ανδρικό πληθυσμό.
§31: τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων → Οι Αθηναίοι είχαν αποφασίσει να κόψουν τον αντίχειρα (σύμφωνα με τον Πλούταρχο) των αιχμαλώτων ώστε να μην μπορούν να πιάσουν δόρυ αλλά να μπορούν να κωπηλατούν ως καταναγκαστικό έργο στις Αθηναϊκές τριήρεις.