Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 78.
Ομόρριζα
§ 78
§ 78
- φοβούμενοι [< φόβος] → φοβία, φοβικός, άφοβα, εκφοβισμός, επίφοβος, αγοραφοβία.
- περικύκλωσιν [< περί + κυκλόω,-ῶ] → κυκλικός, κύκλωμα, κυκλώνω, κύλινδρος, κύλιση, ανακύκλωση, περικύκλωση, εγκύκλιος.
- προσπίπτοντες [< προς + πίπτω] → πτόηση, πένα, πέταγμα, πεταχτός, πετεινός, πέταλο, πτήση, πτητικός, φτερό, πέφτω, πτώμα, ποτάμι, φτωχός, περίπτερο, έκπτωση, περιπέτεια, σύμπτωμα.
- ἐταλαιπώρουν [< τάλας + πωρός "άθλιος"] → τολμηρός, ταλανίζω, ταλαιπωρία, ατάλαντος, ανατολή, άτολμος, προσανατολισμός, εντολή, ένταλμα.
- πλῆθος [< πίμπλημι] → πληρώνω, πλήρωμα, πλήθος, πληθώρα, πολύς, πολλαπλός, πολλαπλάσιος, πλέον, πλειονότητα, πλημμύρα, πιο, αναπληρώνω, εκπλήρωση, πλειστηριασμός, απληστία, πληρεξούσιος, πλησμονή, έμπλεος.
- ἁθρόαις [< α- αθροιστ. + θρόος - θροῦς] → θόρυβος, θρήνος, θρύλος, θρόισμα, αθρόος, συνάθροιση, αξιοθρήνητος.
- τεταγμέναις [< τάττω] → (δια-, ανα-, πρό-, κατά-, επί-, αντί-, μετά-)ταξη, τάξη, τακτικός, προσταγή, σύνταξη, υποτακτικός, ένταξη, εντάξει, επιταγή.
- προσβαλόντες [< προς + βάλλω] → (ανα-, κατα-, δια-, παρα-, περι-, προς-, επι-, μετα-, εκ-, συν-)βάλλω, συμβολή, εμβόλιο, σύμβολο, άβολος, βολίδα, βέλος, βούληση.
- κέρας [< κάρα] → κρανίο, κράνος, κέρατο, κεραία, καράτι, ημικρανία.
- καταδύουσι [< κατά + δύω] → δύση, δυτικός, (κατά-, υπό-, εν-)δυση, άδυτο, γδύνω, ντύνω.
- ναῦν [< ναῦς] → ναυπηγείο, αργοναύτης, νηοπομπή, ναύτης, ναυαγός, ναύαρχος.
- ταξαμένων [< τάττω] → βλ. τάττω
- περιέπλεον [< περί + πλέω] → επιπλέω, απόπλους, διαπλέω, πλεούμενο, πλεύση, πλοίο, πλωτός.
- ἐπειρῶντο [< πειρῶ< πέρας] → πέρασμα, Πειραιάς, πειρατής, πείραμα, περιττός, πορεία, πόρνη, απειρία, εμπειρία, πορθμός, εμπόριο, πόρος, άπορος, πορώδης, συμπόρευση, ανήμπορος, πέρυσι, πρέπει, απρέπεια, ευπρεπής, διαπρέπω.
- θορυβεῖν [< θορυβῶ] → θόρυβος, θρήνος, θρύλος, θρόισμα, αθρόος, συνάθροιση, αξιοθρήνητος.
- Γνόντες [< γιγνώσκω] → γνωρίζω, γνώση, άγνοια, διάγνωση, επίγνωση, απόγνωση, ανάγνωση, αναγνώστης, ευγνωμοσύνη, γνωστικός, γνωστικός, γνώριμος, γνωριμία, αυτογνωσία, γνώρισμα.
- δείσαντες [< δείδω] → δέος, άδεια, άδειος, δεινός, δεινότητα, δειλός, δειλία, επιδείνωση, αδειούχος, θρασύδειλος, δεισιδαίμων, δειλινό.
- γένοιτο [< γίγνομαι] → γένος, γενιά, γένεση, γεγονός, γόνος, γονιός, γενετική, γενέθλια, γενικεύω, αγενής, οικογένεια, άγονος, οξυγόνο, (εξω-, ιθα-, ενδο-, ετερο-, ομο-)γενής, γενικά.
- ἐπιβοηθοῦσι [< θορυβῶ] → βλ. βοηθῶ
- γενόμεναι [< γίγνομαι] → βλ. γίγνομαι
- ἐπίπλουν [< ἐπί + πλέω] → βλ. πλέω
- ἐποιοῦντο [< ποιῶ] → ποίημα, ποιητής, ποιητικός, ειδοποιώ, παραποιώ, δραστηριοποίηση.
- ὑπεχώρουν [< ὑπό + χωρῶ] → χώρος, χωρίζω, χωράφι, χωριάτης, χωρατό, (ανα-, εκ-, παρα-, κατά-, προ-, συν-)χωρώ, στεναχώρια, χωροφύλακας, ενδοχώρα.
- κρουόμενοι [< κρούω] → κρούση, κρούσμα, πρόσκρουση, συγκρούομαι.
- ἐβούλοντο [< βούλομαι< βάλλω] → βλ. βάλλω
- προκαταφυγεῖν [< πρό + κατά + φεύγω] → φυγή, φυγάς, φευγαλέος, (δια-, κατα-, προσ-, υπεκ-)φεύγω, φυγόμαχος, φυγόποινος, πρόσφυγας, φοροφυγάς.
- σχολῇ [< σχολή< αρχ. πιθ. από το σχεῖν, απαρ. αορ. β' του ἔχω] → σχολείο, σχόλη, σκουλαρίκι, σχολιάζω, ασχολία, απασχόληση, σχολή, σχολαστικός.
- τεταγμένων [< τάττω] → βλ. τάττω
- ἐναντίων [< ἐν + ἀντίος < ἀντί] → αντίκρυ, αντίο, ενάντιος, απάντηση, συνάντηση, απέναντι, κατάντια.
Ασκήσεις της τράπεζας θεμάτων
§ 76-78
- Παραγίγνονται, ἦρχε, ὁρμισάμενοι, ἐξέπεμπον, ἐμάχοντο : Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
- Να σχηματίσετε από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους ένα ομόρριζο ουσιαστικό (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ελληνικής, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται:
- ἐξέπεμπον (-ή) →
- ἐτάξαντο (-μα) →
- πεφοβημένοι (-τρον) →
- ποιουμένων (-ις) →
- ἐμάχοντο (-τής) →
- Ποίησις, ποίημα, ποιητής, μάχη, μαχητής: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους ρηματικούς τύπους ποιουμένων και ἐμάχοντο λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία: ενέργεια ή κατάσταση / πρόσωπο που ενεργεί / αποτέλεσμα ενέργειας
- Ξύμβουλος, θόρυβος, ἐπίπλους, κόσμος, ταραχή: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
- Παρουσία, μετακόμιση, λιμενικός, παρασκευή, εναντίωση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
- Ξύμβουλος, ἐκπέμπω, ἔφορμος, παραινῶ, ἐπιγίγνομαι: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.
- Να συνδέσετε κάθε λέξη-φράση της Α΄ στήλης µε τη σηµασία της στη Β΄ στήλη (δύο στοιχεία της Β΄ στήλης περισσεύουν):
- Στήλη Α': διακομιδή - ὁρμίζομαι - ἅμα ἕῳ - ἐπίπλους - ἔφορμοι οὖσαι (αἱ νῆες)
- Στήλη Β': αγκυροβολημένα (τα πλοία) - η θαλάσσια επίθεση - ορμώ - συγκομιδή - αγκυροβολώ - μόλις ξημέρωσε - μεταφορά
- Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης µε την συνώνυµή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
- Στήλη Α': ἐναντίος - ἐῶ - ἄρχω - αὐτομολῶ - παραγίγνομαι
- Στήλη Β': λιποτακτῶ - ἡγοῦμαι - ἀφίημι - αἴρω - πάρειμι - ἂπειμι - πολέμιος
- Ποιουμένων: Να γράψετε πέντε λέξεις, απλές ή σύνθετες, της νέας ελληνικής γλώσσας με το θέμα της λέξης που σας δίνεται.
- Σποραδικός, διάκοσμος, αταξία, γένεση, εκπομπή: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
- Κόσμος: Να γράψετε στη νέα ελληνική γλώσσα πέντε σύνθετα ουσιαστικά ή επίθετα ομόρριζα με τη λέξη κόσμος.
- Απόσταση, άρχων, ηπειρωτικός, παρασκευαστήριο, υπόλοιπο: Να σχηματίστε από μία πρόταση στη νέα ελληνική γλώσσα με καθεμία από τις παραπάνω λέξεις.
- Ανδρεία, κόμιστρο, έναρξη, ελλιμενισμός, πολιτικός: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
- ἰδόντες, ἐξέπεμπον, ἐπιγενέσθαι, ἐμάχοντο, ταραχήν: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
- Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την αντώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
- Στήλη Α': θόρυβος - κόσμος - ὕστερον - ἐναντίοι - πληρῶ
- Στήλη Β': κενῶ - φίλοι - καινῶ - πρότερον - πολέμιοι - ἀκοσμία - ἡσυχία
- Να γράψετε από ένα ομόρριζο ουσιαστικό και επίθετο (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμιά από τις λέξεις της στήλης.
- ἦρχε
- ἐμάχοντο
- παραινούντων
- ἐτάξαντο
- ἦσαν
- Παραγίγνονται, ἦρχε, ὁρμισάμενοι, ἐξέπεμπον, ἐμάχοντο: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
- Ποίησις, ποίημα, ποιητής, μάχη, μαχητής: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους ρηματικούς τύπους ποιουμένων και ἐμάχοντο λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία: ενέργεια ή κατάσταση / πρόσωπο που ενεργεί / αποτέλεσμα ενέργειας
- Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης µε τη σηµασία της στη Β΄ στήλη (δύο στοιχεία της Β΄ στήλης περισσεύουν):
- Στήλη Α': διακομιδή - ὁρμίζομαι - παραινῶ - ἐπίπλους - αὐτομολῶ
- Στήλη Β': λιποτακτώ - θαλάσσια επίθεση - ορμώ - συγκομιδή - αγκυροβολώ - συμβουλεύω - μεταφορά
- Στάσεως, ξύµβουλος, κόσµος, ἐπέπλει, ἐξέπεµπον: Να γράψετε από µία οµόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεµία από τις παραπάνω λέξεις του κειµένου.
- Παρουσία, μετακόμιση, λιμενικός, παρασκευή, εναντίωση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
- Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την συνώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
- Στήλη Α': ἐναντίος - ἐῶ - ἄρχω - αὐτομολῶ - παραγίγνομαι
- Στήλη Β': λιποτακτῶ - ἡγοῦμαι - ἀφίημι - ἀρχίζω - πάρειμι - ἄπειμι - πολέμιος
- Σποραδικός, διάκοσμος, αταξία, γένεση, εκπομπή: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου µε τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
- Κόσμος: Να γράψετε στη νέα ελληνική γλώσσα πέντε σύνθετα ουσιαστικά ή επίθετα οµόρριζα µε τη λέξη κόσµος.
- Απόσταση, άρχων, ηπειρωτικός, παρασκευαστήριο, υπόλοιπο: Να σχηµατίστε από µία φράση στη νέα ελληνική γλώσσα µε καθεµία από τις παραπάνω λέξεις.
- Ανδρεία, κόμιστρο, έναρξη, ελλιμενισμός, πολιτικός: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
- ἰδόντες, ἐξέπεμπον, ἐπιγενέσθαι, ἐμάχοντο, ταραχήν: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
- Να συµπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων µε λέξεις (απλές ή σύνθετες) της νέας ελληνικής γλώσσας, οµόρριζες των ρηµάτων που δίνονται σε παρένθεση.
- Οι Κερκυραίοι μαζί με τους Αθηναίους ετοιμάζονται να……..…………σε ναυμαχία κατά των Πελοποννησίων (τάσσομαι).
- Στην Αρχαία Αθήνα οι εννέα………….……κληρώνονταν ανάμεσα στους πλούσιους (ἄρχω).
- Η υπερβολική......................καυσαερίων από τα αυτοκίνητα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα (ἐκπέμπω).
- Στη…………… του Μαραθώνα οι Αθηναίοι νίκησαν τους Πέρσες. (μάχομαι).
- ∆εν ήταν συνεπής στην……………………των υποσχέσεών του προς τους γονείς του (πληρῶ).
- Προσπίπτοντες, ἐταλαιπώρουν, γνόντες, κρουόμενοι, ἐτελεύτα: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
- Ναυμαχία, πλῆθος, κύκλος, ἐπίπλους, δύσις: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
- Προσβλητικός, απόπειρα, συνάθροιση, δέος, πρόσκρουση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
- Προσβαλόντες: Να γράψετε στη νέα ελληνική γλώσσα πέντε ουσιαστικά σύνθετα ή απλά, ομόρριζα του ρήματος προσβάλλω και να σχηματίσετε μία πρόταση με τοκαθένα από αυτά.
- Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την αντώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
- Στήλη Α': κακῶς - ὀλίγας - πρύμνα - καταδύω - θορυβῶ
- Στήλη Β': πρῷρα - ἀναδύω - ἡσυχαζω - κάκιον - δέδοικα - πολλάς - καλῶς
- προσπίπτοντες, ἐταλαιπώρουν, τεταγμέναις, γνόντες, ὑποχωρούντων: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.