Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 78.

Ομόρριζα
§ 78

• φοβούμενοι [< φόβος] → φοβία, φοβικός, άφοβα, εκφοβισμός, επίφοβος, αγοραφοβία. 
  
• περικύκλωσιν [< περί + κυκλόω,-ῶ] → κυκλικός, κύκλωμα, κυκλώνω, κύλινδρος, κύλιση, ανακύκλωση, περικύκλωση, εγκύκλιος. 
• προσπίπτοντες [< προς + πίπτω] → πτόηση, πένα, πέταγμα, πεταχτός, πετεινός, πέταλο, πτήση, πτητικός, φτερό, πέφτω, πτώμα, ποτάμι, φτωχός, περίπτερο, έκπτωση, περιπέτεια, σύμπτωμα.
  
• ἐταλαιπώρουν [< τάλας + πωρός "άθλιος"] → τολμηρός, ταλανίζω, ταλαιπωρία, ατάλαντος, ανατολή, άτολμος, προσανατολισμός, εντολή, ένταλμα.
• πλῆθος [< πίμπλημι] → πληρώνω, πλήρωμα, πλήθος, πληθώρα, πολύς, πολλαπλός, πολλαπλάσιος, πλέον, πλειονότητα, πλημμύρα, πιο, αναπληρώνω, εκπλήρωση, πλειστηριασμός, απληστία, πληρεξούσιος, πλησμονή, έμπλεος. 
  
• ἁθρόαις [< α- αθροιστ. + θρόος - θροῦς] → θόρυβος, θρήνος, θρύλος, θρόισμα, αθρόος, συνάθροιση, αξιοθρήνητος.
• τεταγμέναις [< τάττω] → (δια-, ανα-, πρό-, κατά-, επί-, αντί-, μετά-)ταξη, τάξη, τακτικός, προσταγή, σύνταξη, υποτακτικός, ένταξη, εντάξει, επιταγή.
  
• προσβαλόντες [< προς + βάλλω] → (ανα-, κατα-, δια-, παρα-, περι-, προς-, επι-, μετα-, εκ-, συν-)βάλλω, συμβολή, εμβόλιο, σύμβολο, άβολος, βολίδα, βέλος, βούληση.
• κέρας [< κάρα] →  κρανίο, κράνος, κέρατο, κεραία, καράτι, ημικρανία.
• καταδύουσι [< κατά + δύω] → δύση, δυτικός, (κατά-, υπό-, εν-)δυση, άδυτο, γδύνω, ντύνω.
• ναῦν [< ναῦς] → ναυπηγείο, αργοναύτης, νηοπομπή, ναύτης, ναυαγός, ναύαρχος.
• ταξαμένων [< τάττω] → βλ. τάττω
  
• περιέπλεον [< περί + πλέω] → επιπλέω, απόπλους, διαπλέω, πλεούμενο, πλεύση, πλοίο, πλωτός.
  
• ἐπειρῶντο [< πειρῶ< πέρας] → πέρασμα, Πειραιάς, πειρατής, πείραμα, περιττός, πορεία, πόρνη, απειρία, εμπειρία, πορθμός, εμπόριο, πόρος, άπορος, πορώδης, συμπόρευση, ανήμπορος, πέρυσι, πρέπει, απρέπεια, ευπρεπής, διαπρέπω.
  
• θορυβεῖν [< θορυβῶ] → θόρυβος, θρήνος, θρύλος, θρόισμα, αθρόος, συνάθροιση, αξιοθρήνητος.
  
• Γνόντες [< γιγνώσκω] → γνωρίζω, γνώση, άγνοια, διάγνωση, επίγνωση, απόγνωση, ανάγνωση, αναγνώστης, ευγνωμοσύνη, γνωστικός, γνωστικός, γνώριμος, γνωριμία, αυτογνωσία, γνώρισμα.
  
• δείσαντες [< δείδω] → δέος, άδεια, άδειος, δεινός, δεινότητα, δειλός, δειλία, επιδείνωση, αδειούχος, θρασύδειλος, δεισιδαίμων, δειλινό. 
  
• γένοιτο [< γίγνομαι] → γένος, γενιά, γένεση, γεγονός, γόνος, γονιός, γενετική, γενέθλια, γενικεύω, αγενής, οικογένεια, άγονος, οξυγόνο, (εξω-, ιθα-, ενδο-, ετερο-, ομο-)γενής, γενικά.
  
• ἐπιβοηθοῦσι [< θορυβῶ] → βλ. βοηθῶ
• γενόμεναι [< γίγνομαι] → βλ. γίγνομαι
• ἐπίπλουν [< ἐπί + πλέω] → βλ. πλέω
• ἐποιοῦντο [< ποιῶ] → ποίημα, ποιητής, ποιητικός, ειδοποιώ, παραποιώ, δραστηριοποίηση.
  
• ὑπεχώρουν [< ὑπό + χωρῶ] → χώρος, χωρίζω, χωράφι, χωριάτης, χωρατό, (ανα-, εκ-, παρα-, κατά-, προ-, συν-)χωρώ, στεναχώρια, χωροφύλακας, ενδοχώρα. 
• κρουόμενοι [< κρούω] → κρούση, κρούσμα, πρόσκρουση, συγκρούομαι. 
  
• ἐβούλοντο [< βούλομαι< βάλλω] → βλ. βάλλω
• προκαταφυγεῖν [< πρό + κατά + φεύγω] → φυγή, φυγάς, φευγαλέος, (δια-, κατα-, προσ-, υπεκ-)φεύγω, φυγόμαχος, φυγόποινος, πρόσφυγας, φοροφυγάς.
  
• σχολῇ [< σχολή< αρχ. πιθ. από το σχεῖν, απαρ. αορ. β' του ἔχω] → σχολείο, σχόλη, σκουλαρίκι, σχολιάζω, ασχολία, απασχόληση, σχολή, σχολαστικός. 
• τεταγμένων [< τάττω] → βλ. τάττω
• ἐναντίων [< ἐν + ἀντίος < ἀντί] → αντίκρυ, αντίο, ενάντιος, απάντηση, συνάντηση, απέναντι, κατάντια.
  

Ασκήσεις της τράπεζας θεμάτων

§ 76-78

1. Παραγίγνονται, ἦρχε, ὁρμισάμενοι, ἐξέπεμπον, ἐμάχοντο : Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
2. Να σχηματίσετε από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους ένα ομόρριζο ουσιαστικό (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ελληνικής, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται:
   1. ἐξέπεμπον (-ή) →
   2. ἐτάξαντο (-μα) →
   3. πεφοβημένοι (-τρον) →
   4. ποιουμένων (-ις) →
   5. ἐμάχοντο (-τής) →
3. Ποίησις, ποίημα, ποιητής, μάχη, μαχητής: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους ρηματικούς τύπους ποιουμένων και ἐμάχοντο λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία: ενέργεια ή κατάσταση / πρόσωπο που ενεργεί / αποτέλεσμα ενέργειας
4. Ξύμβουλος, θόρυβος, ἐπίπλους, κόσμος, ταραχή: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
5. Παρουσία, μετακόμιση, λιμενικός, παρασκευή, εναντίωση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
6. Ξύμβουλος, ἐκπέμπω, ἔφορμος, παραινῶ, ἐπιγίγνομαι: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.
7. Να συνδέσετε κάθε λέξη-φράση της Α΄ στήλης µε τη σηµασία της στη Β΄ στήλη (δύο στοιχεία της Β΄ στήλης περισσεύουν):
   1. Στήλη Α': διακομιδή - ὁρμίζομαι - ἅμα ἕῳ - ἐπίπλους - ἔφορμοι οὖσαι (αἱ νῆες)
   2. Στήλη Β': αγκυροβολημένα (τα πλοία) - η θαλάσσια επίθεση - ορμώ - συγκομιδή - αγκυροβολώ - μόλις ξημέρωσε - μεταφορά
8. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης µε την συνώνυµή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
   1. Στήλη Α': ἐναντίος - ἐῶ - ἄρχω - αὐτομολῶ - παραγίγνομαι
   2. Στήλη Β': λιποτακτῶ - ἡγοῦμαι - ἀφίημι - αἴρω - πάρειμι - ἂπειμι - πολέμιος
9. Ποιουμένων: Να γράψετε πέντε λέξεις, απλές ή σύνθετες, της νέας ελληνικής γλώσσας με το θέμα της λέξης που σας δίνεται.
10. Σποραδικός, διάκοσμος, αταξία, γένεση, εκπομπή: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
11. Κόσμος: Να γράψετε στη νέα ελληνική γλώσσα πέντε σύνθετα ουσιαστικά ή επίθετα ομόρριζα με τη λέξη κόσμος.
12. Απόσταση, άρχων, ηπειρωτικός, παρασκευαστήριο, υπόλοιπο: Να σχηματίστε από μία πρόταση στη νέα ελληνική γλώσσα με καθεμία από τις παραπάνω λέξεις.
13. Ανδρεία, κόμιστρο, έναρξη, ελλιμενισμός, πολιτικός: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
14. ἰδόντες, ἐξέπεμπον, ἐπιγενέσθαι, ἐμάχοντο, ταραχήν: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
15. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την αντώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
    1. Στήλη Α': θόρυβος - κόσμος - ὕστερον - ἐναντίοι - πληρῶ
    2. Στήλη Β': κενῶ - φίλοι - καινῶ - πρότερον - πολέμιοι - ἀκοσμία - ἡσυχία
16. Να γράψετε από ένα ομόρριζο ουσιαστικό και επίθετο (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμιά από τις λέξεις της στήλης.
    1. ἦρχε
    2. ἐμάχοντο
    3. παραινούντων
    4. ἐτάξαντο
    5. ἦσαν 
17. Παραγίγνονται, ἦρχε, ὁρμισάμενοι, ἐξέπεμπον, ἐμάχοντο: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
18. Ποίησις, ποίημα, ποιητής, μάχη, μαχητής: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους ρηματικούς τύπους ποιουμένων και ἐμάχοντο λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία: ενέργεια ή κατάσταση / πρόσωπο που ενεργεί / αποτέλεσμα ενέργειας
19. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης µε τη σηµασία της στη Β΄ στήλη (δύο στοιχεία της Β΄ στήλης περισσεύουν):
    1. Στήλη Α': διακομιδή - ὁρμίζομαι - παραινῶ - ἐπίπλους - αὐτομολῶ
    2. Στήλη Β': λιποτακτώ - θαλάσσια επίθεση - ορμώ - συγκομιδή - αγκυροβολώ - συμβουλεύω - μεταφορά
20. Στάσεως, ξύµβουλος, κόσµος, ἐπέπλει, ἐξέπεµπον: Να γράψετε από µία οµόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεµία από τις παραπάνω λέξεις του κειµένου.
21. Παρουσία, μετακόμιση, λιμενικός, παρασκευή, εναντίωση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
22. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την συνώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
    1. Στήλη Α': ἐναντίος - ἐῶ - ἄρχω - αὐτομολῶ - παραγίγνομαι
    2. Στήλη Β': λιποτακτῶ - ἡγοῦμαι - ἀφίημι - ἀρχίζω - πάρειμι - ἄπειμι - πολέμιος
23. Σποραδικός, διάκοσμος, αταξία, γένεση, εκπομπή: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου µε τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
24. Κόσμος: Να γράψετε στη νέα ελληνική γλώσσα πέντε σύνθετα ουσιαστικά ή επίθετα οµόρριζα µε τη λέξη κόσµος.
25. Απόσταση, άρχων, ηπειρωτικός, παρασκευαστήριο, υπόλοιπο: Να σχηµατίστε από µία φράση στη νέα ελληνική γλώσσα µε καθεµία από τις παραπάνω λέξεις.
26. Ανδρεία, κόμιστρο, έναρξη, ελλιμενισμός, πολιτικός: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
27. ἰδόντες, ἐξέπεμπον, ἐπιγενέσθαι, ἐμάχοντο, ταραχήν: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
28. Να συµπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων µε λέξεις (απλές ή σύνθετες) της νέας ελληνικής γλώσσας, οµόρριζες των ρηµάτων που δίνονται σε παρένθεση.
    1. Οι Κερκυραίοι μαζί με τους Αθηναίους ετοιμάζονται να……..…………σε ναυμαχία κατά των Πελοποννησίων (τάσσομαι).
    2. Στην Αρχαία Αθήνα οι εννέα………….……κληρώνονταν ανάμεσα στους πλούσιους (ἄρχω).
    3. Η υπερβολική......................καυσαερίων από τα αυτοκίνητα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα (ἐκπέμπω).
    4. Στη…………… του Μαραθώνα οι Αθηναίοι νίκησαν τους Πέρσες. (μάχομαι).
    5. ∆εν ήταν συνεπής στην……………………των υποσχέσεών του προς τους γονείς του (πληρῶ).
29. Προσπίπτοντες, ἐταλαιπώρουν, γνόντες, κρουόμενοι, ἐτελεύτα: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
30. Ναυμαχία, πλῆθος, κύκλος, ἐπίπλους, δύσις: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
31. Προσβλητικός, απόπειρα, συνάθροιση, δέος, πρόσκρουση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
32. Προσβαλόντες: Να γράψετε στη νέα ελληνική γλώσσα πέντε ουσιαστικά σύνθετα ή απλά, ομόρριζα του ρήματος προσβάλλω και να σχηματίσετε μία πρόταση με τοκαθένα από αυτά.
33. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την αντώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
    1. Στήλη Α': κακῶς - ὀλίγας - πρύμνα - καταδύω - θορυβῶ
    2. Στήλη Β': πρῷρα - ἀναδύω - ἡσυχαζω - κάκιον - δέδοικα - πολλάς - καλῶς
34. προσπίπτοντες, ἐταλαιπώρουν, τεταγμέναις, γνόντες, ὑποχωρούντων: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.