Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 71-73.

Ομόρριζα
§ 71

• δράσαντες [< δρῶ] → δράση, επίδραση, διάδραση, δράστης, δράμα, δρώμενα, δραπετεύω, αντίδραση, αδρανής, απόδραση, δραματοποιώ.
• ξυγκαλέσαντες [< σύν + καλῶ] → κλήση, κλητήρας, κάλεσμα, αποκαλώ, επικαλούμαι, παρακαλώ, συγκαλώ, εκκλησία.
• εἶπον [< λέγω] → (προ-, δια-, κατα-, επί-, αντί-, ανά-, παρά-)λογος, συλλογή, κατάλογος, εκλογές, εκλεκτός, νεοσύλλεκτος, υπολογιστής, λογικός, λόγιος, λογογράφος, λογομαχία, λέξη, δυσλεξία, ρήμα, ρήση, ρήτορας, απόρρητος, ρητός, έπος, επικός.
• εἴη [< εἰμί] → (παρ-, περι-, απ-, εξ-, αν-, συν-)ουσία, ουσιαστικό, όντως, οντότητα, ον.
• δουλωθεῖεν [< δουλῶ] → δούλος, υπόδουλος, δουλοπρεπής, ιερόδουλος, δουλειά, αδούλευτος, εκδούλευση.
• δέχεσθαι [< δέχομαι] → (απο-, δια-, προσ-, κατα-, ανα-, εκ-)δοχή, προσδοκία, δεκτός, δοκός, δόκιμος, ανάδοχος, δοχείο, δεξαμενή, διαδοχικός, αποδέκτης, αποδεκτός.
• νηὶ [< ναῦς] → ναυπηγείο, αργοναύτης, νηοπομπή, ναύτης, ναυαγός, ναύαρχος.
• ἡσυχάζοντας [< ἥσυχος] → ησυχία, ανήσυχος, εφησυχάζω, καθησυχάζω, φιλήσυχος. 
• ἡγεῖσθαι [< ἡγοῦμαι] →  διηγούμαι διήγηση, προηγούμαι, ηγεμόνας, ηγέτης, ηγούμενος, αφηγούμαι, αφήγηση, εξήγηση, καθηγητής, αρχηγός. 
• ἐπικυρῶσαι [< ἐπί + κυρῶ < κῦρος] → κύρωση, κυριεύω, άκυρος, έγκυρος, επικύρωση, κυριολεξία, κυριαρχία.
• πέμπουσι [< πέμπω] → πομπή, εκπέμπω, εκπομπή, παραπέμπω, πομπός, διαπόμπευση. 
• πεπραγμένων [< πράττω] → πράξη, πράγμα, πράκτορας, πρακτικό, πραγματεία, απραξία, έμπρακτος, είσπραξη, διαπράττω, δυσπραγία.
• ξυνέφερε [< συν + φέρω] → (δια-, ανα-, περι-, προσ-, κατα-, επι-, συμ-, παρα-, εκ-)φορά, εφορία, φορτίο, φορτικός, κερδοφόρος, νικηφόρος, παράφορος, επαναφέρω, υποφέρω, διένεξη, διηνεκής, οισοφάγος.
• καταπεφευγότας [< κατά + φεύγω] → φυγή, φυγάς, φευγαλέος, (δια-, κατα-, προσ-, υπεκ-)φεύγω, φυγόμαχος, φυγόποινος, πρόσφυγας, φοροφυγάς.
• πείσοντας [< πείθω] → πείθω, πείσμα, πειστικός, πειθαρχώ, πίστη, πιστός, απιστία, εμπιστοσύνη, πειστήριο, πιθανός, πεποίθηση.
• ἐπιστροφὴ [< ἐπί + στρέφω] → στροφή, καταστροφή, στρέφω, ανεμοστρόβιλος, σιαστρεβλώνω, διάστρεμμα, διαστροφή.
• γένηται [< γίγνομαι] → γένος, γενιά, γένεση, γεγονός, γόνος, γονιός, γενετική, γενέθλια, γενικεύω, αγενής, οικογένεια, άγονος, οξυγόνο, (εξω-, ιθα-, ενδο-, ετερο-, ομο-)γενής, γενικά.

§ 72

• Ἐλθόντων [< ἔρχομαι] → (αν-, επ-, δι-, κατ-, προσ-, παρ-, συν-, μετ-)έρχομαι, (παρ-, δι-, συν-, προ-, προσ-)έλευση, προσηλυτίζω, παρελθόν.
• νεωτερίζοντας [< νέος] → νερό, ξενερώνω, νερομπογιά, νεροχύτης, νωπός, ανανέωση, νιάτα, νεολαία, νεαρός. 
• ξυλλαβόντες [< συν + λαμβάνω] → προσλαμβάνω, πρόσληψη, απολαμβάνω, απολαβή, λαβή, πρόληψη, προληπτικός, δίλημμα, προλαβαίνω. 
• ἔπεισαν [< πείθω] → βλ. πείθω.
• κατέθεντο [< κατά + τίθημι] → θέτω, θέση, προτίθεμαι, επίθεση, αντίθεση, παράθεση, μετάθεση, θέμα, θετικός, θεμέλιο, θεσμός, θήκη, υπόθεση, νουθεσία.
• ἔχοντες [< ἔχω] → (εξ-, επ-, κατ-, αν-, μετ-, συν-, περι-, προσ-)οχή, πάροχος, αντέχω, εξέχω, σχέση, σχεδόν, σχήμα, εξάρτηση, εξής, διένεξη, μέθεξη, ευεξία, ενοχή, μετοχή.
• ἐλθούσης [< ἔρχομαι] → βλ. ἔρχομαι
• ἐπιτίθενται [< έπί + τίθημι] → βλ. τίθημι
• δήμῳ [< δῆμος < δαίω] → δήμος, δημότης, δημεύω, απόδημος, επιδημία, δημαγωγία, δήμαρχος, δημοκρατία, δημιουργώ, δημιουργία, δημοσκόπηση.
• μαχόμενοι [< μάχομαι] → μαχητικός, μάχιμος, μαχητής.
• ἐνίκησαν [< νικῶ] → νικητής, ολυμπιονίκης, νικηφόρος, φιλονικία.
• ἀκρόπολιν [< ἄκρος + πόλις] → ακραίος, ακρίτας, ακρωτήρι, ακμή, παρακμή / πολίτης, πολιτικός, πολιτεία, πολίτευμα, πολιτισμός, απολίτιστος, συμπολίτευση, πολεοδομία, πολιούχος.
• μετέωρα [< μετά + ἀείρω, αἴρω] → αέρας, ανταρσία, εξαίρεση, έξαρση, έπαρση, παίρνω, εξάρτημα, παράρτημα, προσάρτηση, μετέωρος. 
• πόλεως [< πόλις] → πολίτης, πολιτικός, πολιτεία, πολίτευμα, πολιτισμός, απολίτιστος, συμπολίτευση, πολεοδομία, πολιούχος.
• καταφεύγει [< κατά + φεύγω] → φυγή, φυγάς, φευγαλέος, (δια-, κατα-, προσ-, υπεκ-)φεύγω, φυγόμαχος, φυγόποινος, πρόσφυγας, φοροφυγάς.
• ξυλλεγεὶς [< συν + λέγω] → βλ. λέγω
• εἶχον [< ἔχω] → βλ. ἔχω
• κατέλαβον [< κατά + λαμβάνω] → βλ. λαμβάνω
• ᾤκουν [< οἶκος] → άποικος, ενοίκιο, συνοικία, οικοδομή, οικόπεδο, διοικητής, κατοικώ, νοικοκύρης, οικονομία, οικείος.
• λιμένα [< λιμήν < λείβω] → λιμάνι, λιμενικός, λίμνη, λιμνάζω, λειμών, λιβάδι.

§ 73

• ἠκροβολίσαντο [< ἄκρος + βάλλομαι] → ακραίος, ακρίτας, ακρωτήρι, ακμή, παρακμή / (ανα-, κατα-, δια-, παρα-, περι-, προς-, επι-, μετα-, εκ-, συν-)βάλλω, συμβολή, εμβόλιο, σύμβολο, άβολος, βολίδα, βέλος, βούληση.
• ἀγροὺς [< ἄγω] → (κατα-, περί-, ανα-, απα-, δια-, προσ-, εισ-, παρα-)αγωγή, αγρότης, αγρός, ανάγωγος, αγώγιμος, αγωνιστής, ψυχαγωγία, αγέλη, άξονας.
• περιέπεμπον [< περί + πέμπω] → βλ. πέμπω
• παρακαλοῦντες [< παρά + καλῶ] → βλ. καλῶ
• ὑπισχνούμενοι [< ὑπό + ἴσχω | -ομαι παράλληλος τ. του ἔχω]  → βλ. ἔχω
• οἰκετῶν [< οἶκος] → άποικος, ενοίκιο, συνοικία, οικοδομή, οικόπεδο, διοικητής, κατοικώ, νοικοκύρης, οικονομία, οικείος.
• παρεγένετο [< παρά + γίγνομαι] → βλ. γίγνομαι
• ξύμμαχον [< συν + μάχη] → βλ. μάχομαι

Άσκηση 1: Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τα ομόρριζα του ἄρχω

Άσκηση 2: Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τα ομόρριζα του ρήματος "φύω".

Άσκηση 3: Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τις ομόρριζες του ουσιαστικού "σάρξ".

Ασκήσεις της τράπεζας θεμάτων

§ 71-73​

1. Δράσαντες, βέλτιστα, ἡσυχάζοντας, πείσοντας, πέµπουσι : Να γράψετε από µία οµόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειµένου.
2. Να σχηματίσετε από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους ένα ομόρριζο ουσιαστικό (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ελληνικής, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται:
   1. νεωτερίζοντας (-μός) →
   2. ἐνίκησαν (-ής) →
   3. κατέθεντο (-ις) →
   4. ἱδρύθη (-μα) →
   5. ᾤκουν (-ωρ) →
3. ἡγεμών, ἡγήτωρ, ἡγέτης, σχῆμα, σχέσις,: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους ρηματικούς τύπους ἡγεῖσθαι και ἔχοντες λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία: ενέργεια ή κατάσταση / πρόσωπο που ενεργεί / αποτέλεσμα ενέργειας.
4. Γνώμη, πρέσβυς, ἐπιστροφή, ἀγορά, πράγματα: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
5. Νεώριο, νεωτερισμός, σύλληψη, φυγάδευση, άφιξη: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
6. Συγκαλῶ, μηδέτερος, ξυμφέρω, ἀνεπιτήδειος, ξυλλαμβάνω: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.
7. Να συνδέσετε τις λέξεις-φράσεις της Α΄στήλης με τη σημασία τους στη Β΄ στήλη (δύο στοιχεία της Β΄στήλης περισσεύουν):
   1. Στήλη Α᾽: ξυγκαλῶ - νεωτερίζω - τὰ μετέωρα τῆς πόλεως - οὗπερ - ἡσυχάζω
   2. Στήλη Β᾽: μένω ουδέτερος - εκεί ακριβώς όπου - όπως, όπως - υποκινώ σε στάση - είμαι νεότερος - τα ψηλά και οχυρά μέρη της πόλης - καλώ σε συνέλευση
8. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την συνώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
   1. Στήλη Α᾽: δρῶ - ἀφικνοῦμαι - λέγω - πολέμιος - βέλτιστος
   2. Στήλη Β᾽: φημί - ἐναντίος - ἄριστος - ἀπέρχομαι - ἔρχομαι - πόλεμος - πράττω
9. Να σχηματίσετε για καθεμία από τις λέξεις που σας δίνονται ένα παράγωγο επίθετο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη που δίνεται.
   1. ἀγορά (-αῖος) →
   2. δῆμος (-ιος) →
   3. γνώμη (-ικός) →
   4. πρᾶγμα (-ικός) →
   5. νύξ (-ινός) →
10. Κατάληψη, ευπιστία, παράθεση, επινίκια, ίδρυμα: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
11. Κατατίθεμαι, ἀφικνοῦμαι, ἀκρόπολις, ξυλλέγω, καταλαμβάνω: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.
12. Δουλωθεῖεν, γνώμην, νεωτερίζοντας, ἐλθούσης, μαχόμενοι: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου από μία ομόρριζη της αρχαίας ή νέας ελληνικής γλώσσας.
13. Πεπραγμένα, διαφυγή, σύλληψη, πειστικότητα, μαχητής: Με τις λέξεις που δίδονται (οι οποίες είναι ομόρριζες με λέξεις του κειμένου) να σχηματίσετε από μία πρόταση στη νέα ελληνική γλώσσα.
14. ἐπικυρῶσαι, διδάξοντας, ἠνάγκασαν, ἐπιστροφή, γένηται : Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
15. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την αντώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
    1. Στήλη Α᾽: πολέμιος - ἀνεπιτήδειος - πλέον - βέλτιστος - δουλῶ
    2. Στήλη Β᾽: κάκιστος - μέγιστον - φίλος - ἣδιστος - ἒλαττον - ἐπιτήδειος - ἐλευθερῶ
16. Να αντιστοιχίσετε τα ουσιαστικά με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (μία κατηγορία περισσεύει).
    1. Στήλη Α᾽: δρᾶμα - δρᾶσις - δίδαγμα - διδακτήριον - νικητής
    2. Στήλη Β᾽: ενέργεια ή κατάσταση - όργανο ή μέσο ενέργειας - τόπος -  αποτέλεσμα ενέργειας - πρόσωπο που ενεργεί
17. Να γράψετε από ένα ομόρριζο ουσιαστικό και επίθετο (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμιά από τις λέξεις της Α΄ στήλης.
    1. ἐνίκησαν →
    2. ἐπιτίθενται →
    3. εἶχον →
    4. κατέλαβον →
    5. ἔπεισαν →
18. Πράγματα, ἔχοντες, κατέλαβον, δῆμος, ἀγοράν: Να γράψετε από µία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
19. ἳδρυμα, ἳδρυσις, οἰκήτωρ, οἴκηµα, οἴκησις: Να κατατάξετε τις παραπάνω οµόρριζες προς τους ρηματικούς τύπους ἱδρύθη και ᾢκουν λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία: ενέργεια ή κατάσταση / πρόσωπο που ενεργεί / αποτέλεσμα ενέργειας.
20. Κατατίθεμαι, ἀφικνοῦμαι, ἀκρόπολις, ξυλλέγω, καταλαμβάνω: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.
21. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την συνώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν): 
    1. Στήλη Α᾽: δρῶ - ἀφικνοῦμαι - λέγω - πολέμιος - βέλτιστος
    2. Στήλη Β᾽: φημί - ἐναντίος - ἄριστος - ἀπέρχομαι - ἔρχομαι - πόλεμος - πράττω
22. ἔχοντες, πράγματα, δῆμος, ἀγοράν, κατέλαβον: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
23. ἵδρυμα, ἵδρυσις, οἴκημα, οἰκήτωρ, οἴκησις: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους ρηματικούς τύπους ἱδρύθη και ᾤκουν λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία: ενέργεια ή κατάσταση / πρόσωπο που ενεργεί / αποτέλεσμα ενέργειας.
24. Μαχόμενοι, πόλεως, περιέπεμπον, ἐλευθερίαν, πλῆθος: Να γράψετε από µία οµόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
25. Να σχηματίσετε από τους παρακάτω ρηµατικούς τύπους ένα οµόρριζο ουσιαστικό (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ελληνικής, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται: 
    1. νεωτερίζουσιν (-μός) →
    2. ἐνίκησαν (-ής) →
    3. κατέθεντο (-ις) →
    4. ἱδρύθη (-μα) →
    5. ᾤκουν (-ωρ) →
26. Λῆψις, λήπτης, κάτοχος, σχῆμα, σχέσις,: Να κατατάξετε τις παραπάνω ομόρριζες προς τους ρηματικούς τύπους κατέλαβον και ἔχοντες λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην κατάλληλη στήλη, ανάλογα με το τι σημαίνει η καθεμία: ενέργεια ή κατάσταση / πρόσωπο που ενεργεί / αποτέλεσμα ενέργειας.
27. Πόλεως, λιμένα, παρακαλοῦντες, ὑπισχνούμενοι, ἤπειρον: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
28. Σύλληψη, φυγάς, υπόσχεση, αγροίκος, παράκληση: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.
29. Κατατίθεμαι, ξυλλαμβάνω, ἀκρόπολις, ξυλλέγω, ξύμμαχος: Να αναλύσετε τις παραπάνω σύνθετες λέξεις του κειμένου στα συνθετικά τους.
30. Να συνδέσετε κάθε λέξη-φράση της στήλης Α΄ με τη σημασία της στη στήλη Β΄ (δύο στοιχεία της Β΄ στήλης περισσεύουν):
    1. Στήλη Α᾽: ἀκροβολίζομαι - νεωτερίζω - τὰ μετέωρα τῆς πόλεως - οὗπερ - ὑπισχνοῦμαι
    2. Στήλη Β᾽: υπόσχομαι - εκεί ακριβώς όπου - όπως, όπως - αψιμαχώ - είμαι νεότερος - τα ψηλά και οχυρά μέρη της πόλης - υποκινώ σε στάση
31. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την συνώνυμή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
    1. Στήλη Α᾽: αὐτοῦ - ἀφικνοῦμαι - ὑστεραία - νικῶ - δοῦλος
    2. Στήλη Β᾽: οἰκέτης - κρατῶ - ἂπειμι - προτεραία - ἔρχομαι - ἐπιοῦσα - ἒνθα
32. Πρέσβυς, πράγματα, μετέωρα, ἀγορά, ξύμμαχος: Να γράψετε για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου ένα ομόρριζο ρήμα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
33. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης µε την αντώνυµή της στη Β΄ στήλη (δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν):
    1. Στήλη Α᾽: νικῶ - ξύμμαχος - δοῦλος - ὀλίγα - ὑστεραία
    2. Στήλη Β᾽: πολλά - σήμερον - ἐλάττονα - ἡττῶμαι - ἀντίμαχος - ἐλεύθερος - προτεραία
34. Δημόσιος, θετικός, τριηραρχία, σχεδόν, σύλλογος: Να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας µε τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια.