Ενότητα 9 - Αρχαία Ελληνικά Β' Γυμνασίου

Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις 5.6.7-8 (διασκευὴ)

Αρχαίο Κείμενο
Μετάφραση
​Κατὰ δὲ τὴν ἐς Ὀλυμπίαν ὁδόν
​Στην οδό που οδηγεί στην Ολυμπία
ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον, Τυπαῖον καλούμενον.
υπάρχει ένα απόκρημνο βουνό με ψηλούς βράχους, που ονομάζεται Τυπαίο.
Κατὰ τούτου τὰς γυναῖκας Ἠλείοις ἐστὶν ὠθεῖν νόμος,
​Υπάρχει νόμος στους Ηλείους σ' αυτό να πετούν τις γυναίκες
ἤν φωραθῶσιν ἐς τὸν ἀγῶνα ἐλθοῦσαι τὸν Ὀλυμπικὸν
​αν αποκαλυφθούν να έχουν έρθει στο χώρο της Ολυμπίας
ἢ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ἀπειρημέναις σφίσιν ἡμέραις
ή και γενικά κατά τις απαγορευμένες γι’ αυτές μέρες.
διαβᾶσαι τὸν Ἀλφειόν.
να έχουν περάσει τον Αλφειό.
Οὐ μὴν οὐδὲ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν,
​Ούτε και λένε ότι πιάστηκε καμιά
ὅτι μὴ Καλλιπάτειραν μόνην,
παρά μόνο η Καλλιπάτειρα,
ἥ ὑπὸ τινων καὶ Φερενίκη καλεῖται.
​η οποία από μερικούς ονομάζεται και Φερενίκη.
Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός,
​Αυτή, επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο σύζυγός της,
ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ,
αφού μεταμφιέστηκε εντελώς σε άντρα γυμναστή
ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον·
​έφερε στην Ολυμπία το γιο της για να αγωνιστεί·
νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου,
​μόλις, λοιπόν, νίκησε ο Πεισιρόδης,
τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους,
​το φράκτη με τον οποίο έχουν τους γυμναστές περιορισμένους
τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη.
καθώς τον πηδούσε η Καλλιπάτειρα έμεινε γυμνή.
Φωραθείσης δὲ ὅτι εἴη γυνή,
Αν και αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα,
ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιον
την άφησαν ατιμώρητη,
καὶ τῷ πατρί καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆς καὶ τῷ παιδί αἰδῶ νέμοντες
και στον πατέρα της και στα αδέλφια της και στο γιο της αποδίδοντας σεβασμό
–ὑπῆρχον δὴ ἅπασιν αὐτοῖς Ὀλυμπικαὶ νῖκαι-
-γιατί είχαν νικήσει όλοι στους Ολυμπιακούς Αγώνες-
ἐποίησαν δὲ νόμον ἐς τὸ ἔπειτα ἐπὶ τοῖς γυμναστικοῖς
​θεσμοθέτησαν όμως νόμο για τους γυμναστές στο εξής
γυμνοὺς σφᾶς ἐς τὸν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι.
​να μπαίνουν γυμνοί στους αγώνες.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 70)

1. Ποιος νόμος ίσχυε στους Ηλείους για όποια έγγαμη γυναίκα διέβαινε τον Αλφειό κατά τον χρόνο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων;
Σύμφωνα με τον Παυσανία, στους Ηλείους υπήρχε νόμος σύμφωνα με τον οποίο, αν κάποια γυναίκα έμπαινε στον χώρο ης Ολυμπίας ή γενικότερα, περνούσε τον Αλφειό ποταμό κατά τις απαγορευμένες μέρες της τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων, θα έπρεπε να την πετάξουν από το όρος Τυπαίο. Με τον νόμο αυτό οι Ηλείοι σκόπευαν να αποτρέψουν τις γυναίκες από την συμμετοχή τους στους Ολυμπιακούς αγώνες ως θεατές. 

2. Ποιος νόμος ψηφίστηκε από τους ελλανοδίκες μετά από όσα συνέβησαν με την Καλλιπάτειρα;
 Η Καλλιπάτειρα ήταν η μόνη γυναίκα που, αψηφώντας τον νόμο που απαγόρευε στις γυναίκες να πάνε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, πήγε να παρακολουθήσει τον αγώνα του γιού της, μεταμφιεσμένη σε άντρα γυμναστή. ​Μόλις, όμως, νίκησε ο Πεισιρόδης, ​πήδηξε το φράκτη με τον οποίο έχουν τους γυμναστές περιορισμένους, και έμεινε γυμνή. Ωστόσο, αν και αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα, την άφησαν ατιμώρητη, αποδίδοντας σεβασμό στον πατέρα της και στα αδέλφια της και στο γιο της, γιατί είχαν νικήσει όλοι στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Έθεσαν όμως νόμο για τους γυμναστές στο εξής ​να μπαίνουν γυμνοί στους αγώνες.

3. Έχετε υπόψη σας σύγχρονες μορφές κοινωνικών ή άλλων διακρίσεων εις βάρος των γυναικών στη χώρα μας ή στον υπόλοιπο κόσμο; Ποιοι παράγοντες θεωρείτε ότι συμβάλλουν στην ύπαρξη και στη διατήρησή τους;
Αν και η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη δυτική κοινωνία έχει βελτιωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό σε σχέση με την εποχή της Καλλιπάτειρας, υπάρχουν ακόμη κατάλοιπα της πατριαρχικής καταπίεσης που οδηγούν σε διακρίσεις εις βάρος του γυναικείου φύλου. Έτσι, σε πολλές αγροτικές κοινωνίες ακόμη και του δυτικού ανεπτυγμένου κόσμου, οι γυναίκες δεν έχουν της ελευθερίες που απολαμβάνουν οι άντρες. Θεωρούνται λιγότερο ικανές να παίρνουν αποφάσεις για τον εαυτό τους και ο κοινωνικός περίγυρος περιορίζει τον ρόλο τους σε αυτό της νοικοκυράς και μητέρας. Επίσης οι γυναίκες αποκλείονται από αρκετές στρατιωτικές σχολές και φυσικά από ιερατικές θέσεις. Βέβαια, στις ανατολικές χώρες η κατάσταση είναι ίσως αρκετές φορές χειρότερη απ’ ότι βλέπουμε να είναι στην αρχαία Ελλάδα.
Οι παράγοντες που κατά κύριο λόγο οδηγούν στις διακρίσεις αυτές είναι κυρίως κοινωνικοί. Η πατριαρχική δομή της κοινωνίας που θέλει τον άντρα αρχηγό του σπιτιού και τη γυναίκα υπάκουη βοηθό του έχει ριζώσει στις αντιλήψεις των περισσότερων ανθρώπων για τους ρόλους των δύο φύλων. Οι θρησκευτικές διδαχές κατά κανόνα νομιμοποιούν τις διακρίσεις αυτές δίνοντάς του και ένα ηθικό περίβλημα. Έτσι, η ανισότητα ανάμεσα στα φύλα διαιωνίζεται μέχρι τις μέρες μας. 

Πατήστε εδώ για να μεταφερθείτε στο λεξικό της Νέας Ελληνικής

Αρχαία / Νέα Ελληνική
Ενδεικτική πρόταση
φερτός [= (α.ε.) υποφερτός, (ν.ε.) ​ο μεταφερόμενος από ένα μέρος σε άλλο]
π.χ. ​Μετά τη νεροποντή η κοίτη του ποταμού γέμισε με φερτές ύλες από το βουνό. 
φορῶ
π.χ. Φόρεσε το καλό του σακάκι και βγήκε.
​ἡ φορά [= (α.ε.) μεταφορά, (ν.ε.) κατεύθυνση, πορεία]
π.χ. Η φορά της εξίσωσης είναι αρνητική.
τὸ φέρετρον (-ο)
π.χ. ​Οι γιοί του μετέφεραν το φέρετρο του νεκρού πατέρα τους στους ώμους. 
ὁ φορεύς (-έας)
π.χ. Τα νέα παιδιά είναι φορείς καινοτόμων ιδεών.
τὸ φορεῖον (-ο) 
π.χ. Οι τραυματιοφορείς μπήκαν στο γήπεδο για να μεταφέρουν με φορείο τον τραυματισμένο ποδοσφαιριστή. 
ὁ φόρος
π.χ. Οφείλουμε να αποτίσουμε φόρο τιμής σε όσους αγωνίστηκαν για την ελευθερία μας.
π.χ. Η νέα κυβέρνηση υποσχέθηκε να μειώσει τους φόρους στους μισθωτούς.
​τὸ φόρημα [και φόρεμα = (α.ε.) 1. αυτό που κουβαλά κάποιος, 2. (α.ε./ν.ε.) ρούχο]
π.χ. Αγόρασε ένα φόρεμα για τον γάμο της αδελφής της.
ὁ φόρτος
π.χ. Είχε εξαντληθεί από τον υπερβολικό φόρτο εργασίας.
​τὸ φορτίον (-ο)
π.χ. Ο γερανός δεν κατάφερε να σηκώσει τόσο μεγάλο φορτίο. 
φορτικός [= (α.ε.) κατάλληλος για μεταφορά, (ν.ε.) επίμονος, ενοχλητικός]
π.χ. Επιμένει τόσο πολύ όταν θέλει κάτι που γίνεται φορτικός. 
φερέγγυος [= αξιόπιστος]
π.χ. Τον εμπιστεύομαι ο,τι και αν μου πει γιατί είναι ιδιαίτερα φερέγγυο άτομο. 
​φορολογῶ
π.χ. Η κυβέρνηση θα φορολογήσει τα τυχερά παιχνίδια. 
ἐπιφέρω [=προκαλώ]
π.χ. Η φοροδιαφυγή επιφέρει ποινή φυλάκισης έως και 10 χρόνια. 
περιφέρω
π.χ.​ Οι στρατιώτες περιέφεραν τον Επιτάφιο γύρω από το ναό.
ἀναφέρω
π.χ. Στο βιβλίο του αναφέρει όλα τα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. 
ἀνωφερής [= ανηφορικός]
π.χ. Ο δρόμος για το σπίτι του ήταν ανωφερής και γι' αυτό ποτέ δεν πηγαίναμε με τα ποδήλατα. 
καταφερής / κατωφερής [= κατηφορικός]
π.χ. Τα παιδιά ανέβηκαν στην κορυφή της κατωφερούς πλαγιάς του βουνού για να κατέβουν με τα έλκηθρα. 
πολύφερνος [= που είναι περιζήτητος για γάμο εξαιτίας των προσόντων του]
​π.χ. Η κόρη του προέδρου ήταν νύφη πολύφερνη στο χωριό εξαιτίας της ομορφιάς αλλά και της μόρφωσής της.
ὁ ἀμφορεύς (-έας) [= είδος κλειστού αγγείου με δύο λαβές για την αποθήκευση και μεταφορά υγρών]
π.χ. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως έναν αμφορέα του 5ου αιώνα προ Χριστού. 
​ἡ διαφορά
π.χ. ​Δεν μπορούσε να καταλάβει τη διαφορά ανάμεσα στον αρχοντοχωριάτη και τον αριστοκράτη. 
ἡ ἐκφορά [= η μεταφορά νεκρού στο χώρο ταφής του / έκφραση, διατύπωση σκέψης, γνώμης κτλ.]
π.χ. Την κηδεία ακολούθησε η εκφορά του νεκρού με τα πόδια μέχρι το νεκροταφείο. 
π.χ. Δεν τόλμησε να εκφέρει άποψη διαφορετική από τον καθηγητή του. 
​ὁ ἀγγελιαφόρος
π.χ. Ο αγγελιαφόρος ήρθε τρέχοντας για να αναγγείλει την ευχάριστη είδηση. 
ἡ λεωφόρος
π.χ. Το γήπεδο του Παναθηναϊκού βρίσκεται στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. 
​δορυφόρος
π.χ. Οι Αμερικανοί επιστήμονες έθεσαν σε τροχιά γύρω από τη γη έναν νέο δορυφόρο.
​καρποφόρος
π.χ. Το χωράφι στο χωριό ήταν ιδιαίτερα καρποφόρο. 
π.χ. Η συνάντησή μας αποδείχθηκε καρποφόρα αφού καταλήξαμε σε μια συμφωνία. 
θεοφόρος [= που φέρει μέσα του το λόγο του θεού, ώστε τα λόγια του είναι θεόπνευστα]
π.χ. ​Ο Ιγνάτιος ο Θεοφόρος είναι μια σημαντική πατερική μορφή της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 
ψηφοφόρος
π.χ. Προσπάθησε να πάρει τους ψηφοφόρους με το μέρος του τάζοντάς του διάφορες παροχές.
​παράφορος
π.χ. Ο παράφορος έρωτάς του για την αγαπημένη του τον οδήγησε σε ακραίες συμπεριφορές. 
​μισθοφορικός
π.χ. Ο μισθοφορικός στρατός των Αμερικανών ήταν λιγότερο αποτελεσματικός από τους ντόπιους στρατιώτες που πολεμούσαν για την πατρίδα τους. 
​ (< θ. αορ. ἐνεκ-) διηνεκής [= αδιάκοπος]
π.χ. ​Κάποιες ηθικές αξίες θα μείνουν αναλλοίωτες εις το διηνεκές. 
Νέα Ελληνική
Ενδεικτική πρόταση
​φερέφωνο [= αυτός που δεν έχει δική του γνώμη αλλά μέσα από αυτόν μεταφέρονται οι γνώμες άλλων]
π.χ. ​Είναι φερέφωνο του διευθυντή και γι’ αυτό πάντα υποστηρίζει τις ίδιες απόψεις με αυτόν.
​φέρελπις [= ο ελπιδοφόρος]
π.χ. ​Πέρασε πρώτος στο πανεπιστήμιο και γενικά είναι ένας φέρελπις νέος.
φοροδιαφυγή
π.χ. Ανακάλυψαν ότι είχε ζημιώσει το δημόσιο πολλές χιλιάδες ευρώ εξαιτίας φοροδιαφυγής. 
​φοροτεχνικός [= αυτός που προσφέρει υπηρεσίες σχετικές με φορολογικές υποθέσεις]
π.χ. ο φοροτεχνικός μας είπε ότι θα χρειαστεί να πληρώσουμε επιπλέον εφορία φέτος. 
φοροφυγάς [= αυτός που δεν πληρώνει φόρους]
π.χ. ​Αποκαλύφθηκε ότι ήταν μεγάλος φοροφυγάς και χρωστούσε στο δημόσιο πολλά χρήματα. 
​διαφορετικός
π.χ. Αποφάσισε να δοκιμάσει ένα διαφορετικό εστιατόριο για αλλαγή.
ασθενοφόρο
π.χ. Το ασθενοφόρο μετέφερε τον ασθενή στο νοσοκομείο.
​βαθμοφόρος [= αυτός που έχει κάποιο αξίωμα]
π.χ. Κάθε βαθμοφόρος στρατιωτικός οφείλει να επιβάλλει πειθαρχία στους κατώτερους του.
ελπιδοφόρος
π.χ. ​Τα νέα για την καλυτέρευση της υγείας του ήταν ιδιαίτερα ελπιδοφόρα.
​λαχειοφόρος
π.χ. ​Το σχολείο διοργάνωσε λαχειοφόρο αγορά για να μαζέψει χρήματα για την εκδρομή.
​ανυπόφορος
​π.χ. Μια ανυπόφορη μυρωδιά έβγαινε από τον ανοιχτό κάδο των σκουπιδιών. 
οπλοφορία
π.χ. Η οπλοφορία για όσους δεν έχουν πάρει ειδική άδεια από την αστυνομία είναι παράνομη.  

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 72)

1. Να αναλύσετε τις παρακάτω λέξεις της α.ε. στα συνθετικά τους μέρη και να γράψετε τι μέρος του λόγου είναι το α΄ συνθετικό τους:
  • φερέγγυος → φέρω (=ρήμα) + ἐγγύη
  • φορολογῶ → φόρος (=ουσιαστικό) + λέγω
  • δορυφόρος → δόρυ (=ουσιαστικό) + φέρω
  • καρποφόρος → καρπός (=ουσιαστικό) + φέρω 
  • θεοφόρος → θεός (ὂυσιαστικό) + φέρω  
  • ψηφοφόρος → ψῆφος (=ουσιαστικό) + φέρω
  • περιφέρω → περί (=πρόθεση) + φέρω 
  • ἀναφέρω → ἀνά (=πρόθεση) + φέρω

2. Χρησιμοποιώντας ως α΄ συνθετικό τα παρακάτω ονόματα και ως β΄ συνθετικό το ρ. φέρω να σχηματίσετε επίθετα της ν.ε.:
  • αίμα → αιμοφόρος
  • νίκη → νικηφόρος
  • ιστίο → ιστιοφόρος
  • οπώρα → οπωροφόρος
  • θάνατος → θανατηφόρος
  • τροχός → τροχοφόρος
  • μάρσιπος → μερσιποφόρος
  • ​κέρδος → κερδοφόρος

3. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τις κατάλληλες λέξεις από τον Λεξιλογικό Πίνακα:
  • Δεν έχει δική του γνώμη, είναι φερέφωνο του αφεντικού του.
  • Οι φοροφυγάδες πλήττουν την οικονομία της χώρας.
  • Η ζέστη στο κέντρο της πόλης είναι ανυπόφορη. Έφτασε τους 40 βαθμούς!
  • Ο σύλλογός μας οργάνωσε λαχειοφόρο αγορά για τη συγκέντρωση χρημάτων.

Δεύτερο συνθετικό λέξη κλιτή - ρήμα

​Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 73)

1. Χρησιμοποιώντας ως β΄ συνθετικό τα παρακάτω ρήματα, να σχηματίσετε σύνθετα ρήματα. Όπου χρειάζεται, να δοθεί το παρασύνθετο ρήμα σε -έω και σε παρένθεση το ετυμολογικά συγγενές ουσιαστικό ή επίθετο που δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί, από το οποίο προέρχεται το ρήμα:
  • παρά + ἀκούω → παρακούω
  • δῆμος + ἄρχω → δημαρχῶ
  • πόλεμος + ἄρχω → πολεμαρχῶ
  • ἐπί + αἰνέω, -ῶ → ἐπαινῶ
  • στρατός + ἄγω → στρατηγῶ
  • ἀπό + χωρέω, -ῶ → ἀποχωρῶ
  • μέγας (γεν. μεγάλου) + φρονέω, -ῶ → μεγαλοφρονῶ

2. Χρησιμοποιώντας τα ρήματα που σας δίνονται ως β΄ συνθετικά, να δημιουργήσετε σύνθετα ονόματα της α.ε. σύμφωνα με όσα διδαχθήκατε στο κεφάλαιο αυτό. Με τη βοήθεια λεξικών της α.ε. να σημειώσετε τη σημασία των νέων λέξεων και να τη συγκρίνετε με τη σημασία τους στη ν.ε: 
  • παρά + βαίνω → ὁ παραβάτης
  • ἐπί + βαίνω → ὁ ἐπιβάτης
  • ἀνά + βαίνω → ὁ ἀναβάτης
  • διά + βαίνω →  ὁ διαβάτης
  • οἶκος + νέμω → ὁ οἰκονόμος
  • παρά + νέμω → ὁ παράνομος
  • παῖς (γεν. παιδ-ός) + νέμω → ὁ παιδονόμος

3. Να γράψετε τα παρασύνθετα ρήματα σε -έω τα οποία προέρχονται από τα παρακάτω σύνθετα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) που δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί: 
  • οἰωνοσκόπος → οἰωνοσκοπέω, -ῶ
  • οἰκονόμος → οἰκονομέω, -ῶ
  • συκοφάντης → συκοφαντέω, -ῶ
  • εὐεργέτης →  εὐεργετέω, -ῶ
  • ἄπορος → ἀπορέω, -ῶ
  • ἀσεβής → ἀσεβέω, -ῶ

​1. Επιρρηματικές μετοχές

Επιρρηματικές ονομάζονται οι μετοχές που δηλώνουν χρόνο (χρονικές), τρόπο (τροπικές), αιτία (αιτιολογικές), υπόθεση (υποθετικές), εναντίωση (εναντιωματικές) ή σκοπό (τελικές).
  • Χρονικές → Μεταφράζονται: αφού..., ενώ..., καθώς... κτλ. π.χ.: Συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε (= αφου συγκέλεσε τους στρατηγούς είπε αυτά).
  • Αιτιολογικές → Μεταφράζονται: γιατί..., επειδή..., διότι..., αφού...κτλ. π.χ.: Τὸ δίκαιον ἔχοντες σύμμαχον ἐνίκων (=επειδή είχαν το δίκιο σύμμαχο, νικούσαν)
  • Τελικές → Είναι σε χρόνο Μέλλοντα. Μεταφράζονται: για να... π.χ.: Οἱ Πέρσαι ἦλθον τὴν Ἑλλάδα ὑποτάξοντες (=Οι Πέρσες ήρθαν για να υποτάξουν την Ελλάδα).
  • Υποθετικές → Μεταφράζονται: αν... π.χ.: Δίκαια πράξας συμμάχους έξεις θεούς (=αν πράξεις δίκαια θα έχεις συμμάχους τους Θεούς).
  • Εναντιωματικές → Μεταφράζονται: αν και... π.χ.: ᾽Ολίγοι ὄντες ἐνίκησαν (=αν και ήταν λίγοι νίκησαν).
  • Τροπικές → Βρίσκονται συνήθως σε χρόνο ενεστώτα. Μεταφράζονται: -οντας... π.χ.: Οἱ ῥήτορες ἔπειθον λέγοντες (= οι ρήτορες έπειθαν μιλώντας).

Συνημμένη → Ονομάζεται εκείνη η μετοχή που το υποκείμενό της έχει και κάποιον άλλο συντακτικό ρόλο στην πρόταση.
π.χ.: Οὗτος (=υποκ. ρήματος + υποκ.μτχ.) ἥκει ἀμφισβητήσων.
Απόλυτη → Ονομάζεται εκείνη η μετοχή που το υποκείμενό της είναι απολύτως δικό της. Όταν είναι σε πτώση γενική την ονομάζουμε γενική απόλυτη και όταν είναι σε αιτιατική, αιτιατική απόλυτη (ανήκει συνήθως σε απρόσωπο ρήμα). 
π.χ.: Δρυὸς (=υποκ.μτχ.) πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται.
Να βρείτε το υποκείμενο των μετοχών στις παρακάτω φράσεις από το κείμενο της Ενότητας και να χαρακτηρίσετε τις μετοχές ως συνημμένες ή απόλυτες:
  • Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρὸς ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον.
    • Μτχ.: προαποθανόντος → Υποκ.: ἀνδρὸς (που δεν έχει άλλο συντακτικό ρόλο. Άρα η μετοχή είναι γενική απόλυτη.)
    • Μτχ.: μαχούμενον → Υποκ.: υἱὸν (που είναι και αντικείμενο του ρήματος ἤγαγεν. Άρα η μετοχή είναι συνημμένη.)
  • Νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου, τὸ ἔρυμα ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη.
    • Μτχ.: Νικῶντος → Υποκ.: Πεισιρόδου (που δεν έχει άλλο συντακτικό ρόλο. Άρα η μετοχή είναι γενική απόλυτη.)​
    • Μτχ.: ὑπερπηδῶσα → Υποκ.: Καλλιπάτειρα (που είναι και υποκείμενο του ρήματος ἐγυμνώθη. Άρα η μετοχή είναι συνημμένη.)
  • Φωραθείσης δὲ (ενν. Καλλιπατείρας) ὅτι εἴη γυνή, ταύτην ἀφιᾶσιν.
    • Μτχ.: Φωραθείσης → Υποκ.: Καλλιπατείρας (που δεν έχει άλλο συντακτικό ρόλο. Άρα η μετοχή είναι γενική απόλυτη.)​

2. Κατηγορηματική μετοχή

  • Ονομάζεται η μετοχή που χρησιμοποιείται ως κατηγορηματικός προσδιορισμός ή κατηγορούμενο το υποκειμένου ή του αντικειμένου του ρήματος.
  • Δεν έχει ποτέ άρθρο και αναφέρεται πάντα ή στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος.
  • Μεταφράζεται με: να, που, ότι.

Ρήματα που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή:

  • Εἰμὶ, γίγνομαι, ὑπάρχω και τα συγγενή τους.
  • Δατελῶ, διάγω, διαγίγνομαι, λανθάνω, οἴχομαι, τυγχάνω, φαίνομαι, φανερὸς εἰμὶ, φθάνω. Με τα ρήματα αυτά η μετοχή μεταφράζεται ως ρήμα και το ρήμα ως επίρρημα.
    • π.χ.Ἔτυχεν ὤν (τυχαία βρισκόταν)
    • π.χ.Ἔλαθον εἰσελθόντες (μπήκαν κρυφά)
    • π.χ. Φαίνεται ἐπιβουλεύων (φανερά επιβουλεύεται)               
  • Τα ρήματα ψυχικού πάθους (ἀγαπῶ, ἥδομαι, χαίρω, άγανακτῶ, ἄχθομαι, ὁργίζομαι, αἰσχύνομαι).
    • π.χ.Ἔχαιρεν ἀκούων ταῦτα.
  • Τα ρήματα που σημαίνουν έναρξη, λήξη (ἄρχω, ἄρχομαι, λήγω, παύομαι).
    • π.χ.Ἄρξομαι λέγων.
  • Τα ρήματα που σημαίνουν ανοχή, καρτερία, κόπο, κάματο (ἀνέχομαι, καρτερῶ, κάμνω, ὑπομένω, ἀπαγορεύω)
    • π.χ. Ἀπείρηκα ἤδη βαδίζων καὶ τρέχων (βαρέθηκα πια να…)
  • Τα ρήματα που φανερώνουν αίσθηση, γνώση, μάθηση, μνήμη (ἀκούω, οἶδα, ὁρῶ, αἰσθάνομαι, ἐπίσταμαι, γιγνώσκω, κατανοῶ, συνοίδα, μανθάνω, μέμνημαι κλπ).
    • π.χ. Οὐκ αἰσθάνεσθε ἐξαπατώμενοι; (δεν καταλαβαίνετε ότι σας εξαπατούν;)
    • π.χ.Ἴσθι ἀνόητος ὤν (ξέρε το πώς είσαι ανόητος).
    • π.χ. Μέμνημαι τοιαῦτα ἀκούσας σου (θυμάμαι ότι άκουσα από ‘σένα τέτοια πράγματα).
  • Τα ρήματα που φανερώνουν δείξη, δήλωση, αγγελία, έλεγχο (δείκνυμι, δηλῶ, φαίνω, αγγέλω, ἐλέγχω, ἐξελέγχω).
    • π.χ.Ἠγγέλθη Φίλιππος ἀσθενῶν ἤ τεθνεὼς; (ήρθε είδηση ότι ο Φίλιππος αρρώστησε ή ότι πέθανε;)
    • π.χ. Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξελέγξω (θα αποδείξω ότι ο Φίλιππος αδικεί).
  • Τα ρήματα νικῶ, «ττῶμαι, ἀδικῶ, χαρίζομαι, εὖ ποιῶ, κακῶς ποιῶ, κρατῶ.

3. Επιθετική μετοχή

  • Ονομάζεται η μετοχή που χρησιμοποιείται ως επιθετικός προσδιορισμός. Έχει σχεδόν πάντα άρθρο. Ονομάζεται και αναφορική, γιατί αναλύεται σε αναφορική πρόταση.​ → Π.χ. Ὁ φεύγων πόνους φεύγει τιμὰς (αυτός που αποφεύγει τους κόπους αποφεύγει τις τιμές).
  • Δέχεται άρνηση οὐ, όταν φανερώνει κάτι συγκεκριμένο, και άρνηση μη, όταν φανερώνει κάτι γενικό και υποτιθέμενο.
  • Υποκείμενο  της επιθετικής μετοχής είναι το άρθρο της.
  • Λειτουργεί ως κατηγορούμενο, ως κατηγορηματικός προσδιορισμός και ως ουσιαστικό.

Θυμήσου την κλίση των μετοχών:

Μετοχές ενεργητικής φωνής

  • Το αρσενικό και το ουδέτερο γένος των μετοχών όλων των χρόνων στην ενεργητική φωνή κλίνονται σύμφωνα με τη γʹ κλίση, ενώ το θηλυκό σύμφωνα με τα αντίστοιχα θηλυκά της αʹ κλίσης.

Μετοχές μέσης φωνής

  • Το αρσενικό και το ουδέτερο γένος των μετοχών όλων των χρόνων στη μέση φωνή κλίνονται σύμφωνα με τα αντίστοιχα αρσενικά και ουδέτερα της βʹ κλίσης, ενώ το θηλυκό σύμφωνα με τα αντίστοιχα θηλυκά της αʹ κλίσης. 

​Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 74-75)

1. Στις παρακάτω φράσεις να υπογραμμίσετε τις κατηγορηματικές μετοχές και το ρήμα το οποίο συμπληρώνουν:
  • Τοὺς ἄρχοντας ὁρᾷς σωφρονεστέρους γιγνομένους (Μτχ. Κατηγορηματική - Συμπληρώνει το ρήμα ὁρᾷς).
  • Ἀγγέλλω τοὺς Λακεδαιμονίους νενικηκότας (Μτχ. Κατηγορηματική - Συμπληρώνει το ρήμα ἀγγέλλω).
  • Οἱ Ἀθηναῖοι εὕρισκον Ἄργος μέγα ὄν (Μτχ. Κατηγορηματική - Συμπληρώνει το ρήμα εὕρισκον).
  • Ὁ νεανίας φαίνεται θαυμάζων (Μτχ. Κατηγορηματική - Συμπληρώνει το ρήμα φαίνεται) τὴν τῶν προγόνων ἀρετήν.
  • Παύσασθε λέγοντες (Μτχ. Κατηγορηματική - Συμπληρώνει το ρήμα παύσασθε) λόγους ψευδεῖς.

2. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με την κατηγορηματική μετοχή του ρήματος το οποίο βρίσκεται στην παρένθεση δίνοντας προσοχή στην πτώση:
  • Φαίνεται ὁ δῆμος ταῖς ἄλλαις πολιτείαις μαχόμενος (μάχομαι).
  • Οὗτοι χαίρουσι περὶ τῶν ἀλλοτρίων διαλεγόμενοι (διαλέγομαι).
  • Ὁρῶ τινας περὶ τὴν ἀρχὴν τὴν ἐμὴν πονηροὺς γιγνομένους (γίγνομαι).
  • Ἐπιδείξωμεν τοὺς ἀγαπήσαντας Ἑλένην τῶν ἄλλων θαυμαστοτέρους ὄντας (εἰμί).
  • Οἱ στρατηγοὶ οὐκ ἀνέχονται ἀκούοντες τῶν ῥητόρων (ἀκούω).

3. Ποιες από τις επιρρηματικές μετοχές των παρακάτω φράσεων είναι συνημμένες και ποιες απόλυτες;
  • Ἧκε (= είχε έρθει) φέρων χρήματα πολλά. → Τροπική Μτχ. συνημμένη στο υποκ. του ρήματος οὗτος.
  • Κελεύοντος τοῦ κήρυκος ἐσιώπησαν. → Τροπική Μτχ. γενική απόλυτη.
  • Οἱ στρατηγοὶ μεταλαβόντες τοῦ χρυσίου πρόθυμοι ἦσαν εἰς τὸν πόλεμον. → Αιτιολογική Μτχ. συνημμένη στο υποκ. του ρήματος στρατηγοὶ.
  • Οἱ στρατιῶται ἀνεχώρησαν οὐδὲν ἀδικήσοντες. → Τροπική Μτχ. συνημμένη στο υποκ. του ρήματος στρατιῶται.
  • Λελυμένων τῶν σπονδῶν (= επειδή παραβιάστηκε η συμφωνία ανακωχής) οἱ Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὡς πολεμήσοντες. → Λελυμένων: Αιτιολογική Μτχ. γενική απόλυτη. πολεμήσοντες: Τελική Μτχ. συνημμένη στο υποκ. του ρήματος Ἀθηναῖοι.

4. Να αναγνωρίσετε το είδος των μετοχών και να χαρακτηρίσετε τις επιρρηματικές ως συνημμένες ή απόλυτες:
  • Φαίνεσθε τἀναντία ὧν βούλεσθε διαπραττόμενοι (= Φαίνεται ότι πετυχαίνετε τα αντίθετα από αυτά που επιθυμείτε). → Κατηγορηματική Μτχ. συνημμένη στο υποκ. του ρήματος ὑμεῖς.
  • Γενομένης εἰρήνης ἡ πόλις ἐσώθη. → Χρονική/Αιτιολογική Μτχ. γενική απόλυτη.
  • Οὐκ εὑρήσετέ με στασιάζοντα (= να επαναστατώ). → Κατηγορηματική Μτχ. συνημμένη στο αντικ. του ρήματος με.
  • Ὁρῶ τοὺς ἄνδρας μᾶλλον τοῦ προσήκοντος ἀχθομένους (= να δυσανασχετούν περισσότερο απ’ όσο ταιριάζει). → Κατηγορηματική Μτχ. συνημμένη στο αντικ. του ρήματος ἄνδρας.
  • Νυκτὸς γενομένης ἠδικήσατε ἡμᾶς πολέμου ἄρχοντες.→ Χρονική Μτχ. γενική απόλυτη.

5. Να συμπληρώσετε την παρακάτω πρόταση με ένα ρήμα (στον χρόνο που ζητείται) από κάθε κατηγορία των ρημάτων που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή:
  • Ὁ παῖς (αόρ.) ἐφάνη / ἤρξατο / ὑπέμεινε / ἐνικησε / ἠγανάκτησε / ἔμαθε / ἐδήλωσε γραμματικὴν μελετῶν.
  • Ἡ γυνὴ (παρατ.) ἦν / ἐπαύετο / ἐκαρτέρει / ἡττᾶτο / ᾑττᾶτο / ᾐσχύνετο / ἐμέμνητο / ἤγγελλε λυπουμένη ἐπὶ τοῖς πεπραγμένοις.