​Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου
Ενότητα 9

Ἰσοκράτης, Εὐαγόρας 1-6 (διασκευή)

Αρχαία Κείμενο	Μετάφραση
Ὁρῶν, ὦ Νικόκλεις, τιμῶντά σε τὸν τάφον τοῦ πατρός	Επειδή βλέπω, Νικοκλή, ότι εσύ τιμάς τον τάφο του πατέρα σου
οὐ μόνον τῷ πλήθει καὶ τῷ κάλλει τῶν ἐπιφερομένων,	όχι μόνο με το πλήθος και τη λαμπρότητα των προσφορών σου,
ἀλλὰ καὶ χοροῖς καὶ μουσικῇ καὶ γυμνικοῖς ἀγῶσιν,	αλλά και με χορούς και με μουσικούς και αθλητικούς αγώνες,
ἡγησάμην χαίρειν Εὐαγόραν ὁρῶντα	​θεώρησα ότι ο Ευαγόρας χαίρεται που βλέπει
τήν τε περὶ αὑτόν ἐπιμέλειαν	τη φροντίδα για τον εαυτό του
καὶ τὴν σήν μεγαλοπρέπειαν	και τη μεγαλοπρέπεια των τιμών σου προς αυτόν,
εἴ τὶς ἐστιν αἴσθησις τοῖς τετελευτηκόσιν	​αν νιώθουν κάτι οι νεκροί
περὶ τῶν ἐνθάδε γιγνομένων.	για όσα γίνονται εδώ (στον κόσμο των ζωντανών).
Πολὺ δ’ ἔτι πλείω χάριν ἔχοι ἄν,	​Και θα όφειλε πολύ μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη,
​εἴ τις δυνηθείη εἰπεῖν ἀξίως	​αν κάποιος μπορούσε να μιλήσει όπως του αξίζει
περὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων καὶ τῶν κινδύνων αὐτοῦ·	για τις αρχές της ζωής του και τις ριψοκίνδυνες πράξεις του·
εὑρήσομεν γὰρ πάντα ποιοῦντα	​γιατί θα διαπιστώσουμε ότι κάνουν τα πάντα
τοὺς φιλοτίμους καὶ μεγαλοψύχους τῶν ἀνδρῶν	οι φιλόδοξοι και γενναίοι άντρες
ὅπως καταλείψουσιν	φροντίζοντας πώς θα αφήσουν πίσω τους
ἀθάνατον τὴν περὶ αὑτῶν μνήμην.	​αθάνατη την υστεροφημία τους.
Τὶς δὲ οὐκ ἄν ἀθυμήσειεν,	Και ποιος δε θα στενοχωριόταν,
ὅταν ὁρᾷ μὲν ὑμνουμένους	όταν βλέπει ότι υμνούνται
τοὺς περὶ τὰ Τρωϊκὰ γενομένους,	​αυτοί που έζησαν τον καιρό των Τρωικών
προειδῇ δὲ αὐτὸν	​ενώ για τον εαυτό του γνωρίζει εκ των προτέρων
μηδέποτε άξιωθησόμενον τοιούτων ἐπαίνων,	ότι ποτέ δε θα κριθεί άξιος για τέτοιους επαίνους,
μηδ’ ἄν ὑπερβάλλη τὰς ἀρετὰς ἐκείνων;	κι αν ακόμα ξεπεράσει τις αρετές εκείνων;
Αἴτιος δὲ τούτων ὁ φθόνος·	Και αιτία γι’ αυτά είναι ο φθόνος·
οὕτω γὰρ δυσκόλως πεφύκασίν τινες,	γιατί τόσο μικρόψυχοι είναι μερικοί από τη φύση τους,
ὥστε ἥδιον ἄν ἀκούοιεν	ώστε με μεγαλύτερη ευχαρίστηση θα άκουγαν
εὐλογουμένων	να επαινούνται εκείνοι,
οὕς οὐκ ἴσασιν εἰ γεγόνασιν,	τους οποίους δε γνωρίζουν αν έχουν πράξει,
ἤ τούτων ὑφ’ ὧν τυγχάνουσιν	παρὰ αυτοί από τους οποίους συμβαίνει
αὐτοὶ εὖ πεπονθότες.	να έχουν ευεργετηθεί οι ίδιοι.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις στου σχολικού βιβλίου (σελ. 70)

1. Πώς τίμησε ο Νικοκλής τον πατέρα του; Τι θεωρεί ο Ισοκράτης ότι θα ικανοποιούσε περισσότερο τον Ευαγόρα;
​Ο Νικοκλής τίμησε τον νεκρό πατέρα του διοργανώνοντας προς τιμήν του τελετές, χορούς, μουσικούς και αθλητικούς αγώνες και μεγαλοπρεπείς προσφορές. Ο Ισοκράτης διαπιστώνει ότι όλα αυτά θα ευχαριστούσαν τον νεκρό, αν μπορούσε να τα δει. Μάλιστα θα ικανοποιούνταν περισσότερο αν κάποιος μπορούσε να αφηγηθεί τις αξίες και τα γενναία κατορθώματά του κατά τη διάρκεια της ζωής του. 

​2. Πώς λειτουργεί ο φθόνος όταν πρόκειται να τιμηθούν κατορθώματα ένδοξων αντρών;       
​Ο Ισοκράτης αναφέρει ότι στόχος κάθε άνδρα είναι να αφήσει ένδοξη φήμη πεθαίνοντας. Ωστόσο ο φθόνος οδηγεί τους ανθρώπους να τιμούν περισσότερο όσους έχουν πεθάνει την εποχή του Τρωικού πολέμου, ακόμη και αν κανείς δεν είναι πραγματικά βέβαιος για το κατά πόσο συνέβησαν ή όχι τα κατορθώματά τους. Ωστόσο οι άνθρωποι προτιμούν να τιμούν αυτούς που έζησαν σε μια μακρινή μυθοποιημένη εποχή παρά να αποδεχθούν την ανωτερότητα κάποιου από τους συγχρόνους τους. 

​3. Ο Περικλής στον Επιτάφιο λόγο που εκφωνεί προς τιμήν των Αθηναίων που έπεσαν κατά το πρώτο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου παρατηρεί: μέχρι γὰρ τοῦδε ἀνεκτοὶ οἱ ἔπαινοί εἰσι περὶ ἐτέρων λεγόμενοι, ἐς ὅσον ἂν καὶ αὐτὸς ἕκαστος οἴηται ἱκανὸς εἶναι δρᾶσαί τι ὧν ἤκουσεν˙ τῷ δὲ ὑπερβάλλοντι αὐτῶν φθονοῦντες ἤδη καὶ ἀπιστοῦσιν (Θουκ. 2.35.2-3: γιατί μέχρι αυτού του σημείου είναι ανεκτοί οι έπαινοι, όταν λέγονται για άλλους, στον βαθμό δηλαδή που ο καθένας νομίζει ότι είναι ικανός να κάνει κάτι από όσα άκουσε· επειδή όμως καταλαμβάνονται από φθόνο για ό,τι τους ξεπερνάει, δείχνουν γι᾽ αυτό δυσπιστία). Να συγκρίνετε την άποψη αυτή με όσα διαβάσατε στο κείμενο του Ισοκράτη.
Στο κείμενό του ο Ισοκράτης υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι διακατέχονται από φθόνο όταν πρόκειται να παραδεχθούν τα κατορθώματα και την υπεροχή άλλων ανθρώπων. Αντίστοιχα και ο Περικλής στον επιτάφιο λόγο του επισημαίνει ότι οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να παραδεχθούν τα κατορθώματα των άλλων όσο ξέρουν ότι δεν είναι ανώτερα από αυτά που και οι ίδιοι θα έκαναν. Όταν όμως φαίνεται ότι αυτός με τον οποίο συγκρίνονται αποδεικνύεται ανώτερος σε κάποιο επίπεδο, κυριαρχούνται από φόβο και αδυνατούν να είναι αντικειμενικοί.

Πατήστε εδώ για να μεταφερθείτε στο λεξικό της Νέας Ελληνικής

Αρχαία Ελληνικά / Νέα Ελληνικά	Ενδεικτική Πρόταση
πατρίς	π.χ. Η Ελλάδα είναι η πατρίδα του Σεφέρη.
πάτριος [= που ανήκει, που αναφέρεται στους προγόνους ή που προέρχεται από αυτούς]	​π.χ. Ζήτησε να τον μεταφέρουν στο νησί ώστε να αφήσει την τελευταία του πνοή σε πάτρια εδάφη.
πατρικός	π.χ. Ξόδεψε όλη την πατρική του περιουσία.
πατριά [= το σύνολο των προγόνων, το γενεαλογικό δέντρο από την πλευρά του πατέρα]	π.χ. Η πατριά του κρατάει από τους Κολοκοτρωναίους.
πατρώος [= που ανήκει, που αναφέρεται στους πατέρες ή στους προγόνους ή που προέρχεται από αυτούς]	π.χ. Είναι καλό να σέβεται κανείς τα πατρώα ήθη και έθιμα.
πατριώτης [= αυτός που έχει κοινό τόπο καταγωγής (χώρα, περιοχή, πόλη, χωριό) με κάποιον]	π.χ. Αν και ήταν ξένος πολέμησε σαν γνήσιος πατριώτης.
πατριωτικός	π.χ. ​Στη σχολική γιορτή της 28ης Οκτωβρίου η χορωδία τραγούδησε πατριωτικά τραγούδια.
πατρόθεν [= από τον πατέρα]	π.χ. Ήταν μακρινός πατρόθεν συγγενής του.
πατρυιός	π.χ. Αν και είναι πατρυιός του, τον αγαπάει σαν αληθινό του παιδί.
πατροπαράδοτος	π.χ. Πρέπει να σεβόμαστε τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα.
πατροφόνος / πατροκτόνος	π.χ. Το δικαστήριο απέδειξε με στοιχεία ότι ο κατηγορούμενος πατροφόνος ήταν εν τέλει ένοχος.
πατριάρχης	π.χ. Ο πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης θα επισκεφθεί την επόμενη εβδομάδα την Αθήνα.
πατρωνυμικός	π.χ. Το όνομα «Λαερτιάδης» είναι πατρωνυμικό και εννοεί τον γιό του Λαέρτη.
απάτωρ [= αυτός που δεν έχει πατέρα]	π.χ. Ο μόνος απάτωρ και αμήτωρ είναι ο Θεός.
προπάτωρ [= ο πρώτος, ο ιδρυτής ενός γένους, μιας φυλής κτλ.]	π.χ. Ο προπάτωρ των Εβραίων είναι ο Αβραάμ.
ομοπάτριος [= αυτός που έχει τον ίδιο πατέρα με κάποιον]	π.χ. Ήταν ομοπάτρια αδέλφια, αλλά είχαν διαφορετικές μητέρες.
Κλεοπάτρα	π.χ. Η Κλεοπάτρα ήταν η τελευταία βασίλισσα της αρχαίας ελληνιστικής Αιγύπτου.
φιλόπατρις / φιλοπατρία [= η αγάπη για την πατρίδα]	π.χ. Ο αγαθός άνδρας θα πρέπει να είναι φιλόπατρις.
άπατρις [= αυτός που δεν έχει πατρίδα]	π.χ. ​Μετά την κατάκτηση της χώρας του από τους εχθρούς περιφέρεται άπατρις από χώρα σε χώρα.

Νέα Ελληνικά	Ενδεικτική Πρόταση
πατρότητα	π.χ. ​Για να αποδειχθεί η πατρότητα του παιδιού θα πρέπει να κάνουμε τεστ DNA.
πατερικός [= που έχει σχέση με τους πατέρες της εκκλησίας, που προέρχεται από αυτούς ή που ανήκει σε αυτούς]	π.χ. Αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη πατερικών κειμένων.
πατριωτάκι	π.χ. Άργησα στο καφενείο γιατί συνάντησα κάτι πατριωτάκια από το νησί.
πατριωτικά	π.χ. Δεν υποχωρούσε γιατί είχε πάρει το όλο ζήτημα πατριωτικά.
πατριωτισμός	π.χ. Η γενναιότητα με την οποία πολέμησε έδειξε γνήσιο πατριωτισμό.
πατρώνυμο	π.χ. Το πατρώνυμό του ήταν «Παπαδόπουλος» αλλά προτίμησε να κρατήσει το όνομα της μητέρας του.
πατρογονικός	π.χ. Πολέμησε γενναία για την απελευθέρωση των πατρογονικών εδαφών.
πατρολογία	π.χ. ​Η πατρολογία είναι τομέας της θεολογίας.
πατριδογνωσία	π.χ. Η Πατριδογνωσία ήταν σχολικό μάθημα που διδασκόταν στο Δημοτικό σχολείο και αποτελούσε προβαθμίδα του μαθήματος της Γεωγραφίας.
πατριδολατρία	π.χ. Η πατριδολατρία μπορεί συχνά να οδηγήσει σε εθνικιστική συμπεριφορά.
πατριαρχείο	π.χ. ​Το Οικουμενικό Πατριαρχείο κατόρθωσε να παραμείνει στην Κωνσταντινούπολη.

Άσκηση: Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τα ομόρριζα του ουσιαστικού "πατήρ".

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 71)

1. Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης Αʹ με τις λέξεις της στήλης Βʹ και, αφού δημιουργήσετε αποδεκτά ονοματικά σύνολα, να τα χρησιμοποιήσετε σε προτάσεις.
πατρογονικός → εστίες
πατριωτικός → αγώνας
δεύτερη → πατρίδα
πατερικός → κείμενο
πατροπαράδοτος →φιλοξενία
Οικουμενικός → Πατριαρχείο

• Χιλιάδες άνθρωποι εκδιώχθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες.
• Πολλοί εθελοντές έσπευσαν να βοηθήσουν στον πατριωτικό αγώνα.
• ΄Εζησε στην Αμερική πάνω από 20 χρόνια και τη θεωρούσε δεύτερη πατρίδα του.
• Τα πατερικά κείμενα περιγράφουν τα κατορθώματα των πατέρων της εκκλησίας.
• Περιποιήθηκαν τους ξένους όπως ορίζει η πατροπαράδοτη φιλοξενία.
• Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έβγαλε ανακοίνωση υπερασπιζόμενο τη θέση της εκκλησίας.

​2. Να αναζητήσετε στον Λεξιλογικό Πίνακα λέξεις της ν.ε. συνώνυμες των παρακάτω.

• συμπολίτης, ​συντοπίτης - πατριώτης
• πρόγονος - προπάτωρ
• εθνικός - πατριωτικός
• πατριωτισμός - φιλοπατρία

3. Σε ποιες περιπτώσεις και με ποια ειδικότερη σημασία χρησιμοποιούνται οι φράσεις; ​

• «Πάτερ ημών»: Χρησιμοποιείται στην Κυριακή προσευχή. Επίσης το χρησιμοποιούμε όταν αναφερόμαστε στα τυποποιημένα λόγια κάποιου.
• «Πατέρες της Εκκλησίας»: Αναφέρετε στους άνδρες που έπαιξαν συμαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της χριστανικής θρησκείας.
• «πάτερ φαμίλιας»: Αφορά τον πατέρα ως αρχηγό της πατριαρχικής οικογένειας.
• «πνευματικός πατέρας»: Είναι το πρόσωπο που έχει ασκήσει σημαντική επιρροή στην πνευματική ανάπτυξη ενός ανθρώπου.
• «παίρνω (κάτι) πατριωτικά»: Χρησιμοποιούμε την φράση όταν θέλουμε να πούμε ότι υπερασπιζόμαστε μια άποψη πολύ έντονα.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 72)

1. Να αντιστοιχίσετε τα ονόματα της στήλης Αʹ με τα παράγωγα ρήματα της στήλης Βʹ.

• ἱκέτης → ἱκετεύω
• παῖς → παιδεύω / παίζω
• μέλας → μελαίνω
• ἐχθρός → ἐχθραίνω
• ἀνία → ἀνιάω, ἀνιῶ
• σκηνή → σκηνέω, σκηνῶ
• δοῦλος → δουλεύω / δουλόω, δουλῶ 
• δόξα → δοξάζω
• βοή → βοάω, βοῶ 

2. Να σχηματίσετε παράγωγα ρήματα από τα παρακάτω ονόματα.

• τόλμη > τολμῶ
• παγίς (-ίδος) > παγιδεύω
• θερμός > θερμαίνω
• εὐεργέτης > εὐεργετῶ
• νόσος > νοσῶ
• πόνος > πονῶ

​3. Να γράψετε από ποια ονόματα προέρχονται τα παρακάτω ρήματα.

• ὁρίζω < ὅρος
• λαμπρύνω < λαμπρὸς
• φονεύω < φονεύς
• ἐρίζω < ἔρις
• στεφανῶ (-όω) < στέφανος
• ὁρμάω (-άω) < ὁρμὴ

Όπως το "λύω" κλίνονται:

• Θύω, πιστεύω, χορεύω, κελεύω, τοξεύω, παύω, στρατεύω, μαντεύω, παιδεύω, θηρεύω, βουλεύω, θεραπεύω, ἐρμηνεύω, πορεύω κ.ά.

Όπως το "διώκω" κλίνονται:

• Κηρύττω, ταράττω, πράττω, ἀλλάττω, φυλάττω, τάττω κ.ά.

Όπως το "βλάπτω" κλίνονται:

• Τρίβω, γράφω, κόπτω, ῥίπτω, κρύπτω κ.ά. 

Όπως το "ἀθροίζω" κλίνονται:

• Σπουδάζω, κομίζω, γυμνάζω, σῴζω, παρασκευάζω, πείθω, ἐλπίζω, φροντίζω, κ.ά.

Συνολικά οι χρόνοι που έχουμε μάθει μέχρι τώρα:

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 75)

​1. Να κλίνετε την οριστική του παρακειμένου και του υπερσυντελίκου των ρημάτων: ἱδρύω, κωλύω, πράττω.

• Παρακείμενος: ἵδρυκα / ἵδρυκας / ἵδρυκε / ἱδρύκαμεν / ἱδρύκατε / ἱδρύκασιν
• Υπερσυντέλικος: ἱδρύκειν / ἱδρύκεις / ἱδρύκει / ἱδρύκεμεν / ἱδρύκετε / ἱδρύκεσαν
• Παρακείμενος: κεκώλυκα / κεκώλυκας / κεκώλυκε / κεκωλύκαμεν / κεκωλύκατε / κεκωλύκασιν
• Υπερσυντέλικος: ἐκεκωλύκειν / ἐκεκωλύκεις / ἐκεκωλύκει / ἐκεκωλύκεμεν / ἐκεκωλύκετε / ἐκεκωλύκεσαν
• Παρακείμενος: πέπραχα / πέπραχας / πέπραχε / πεπράχαμεν / πεπράχατε / πεπράχασιν
• Υπερσυντέλικος: ἐπεπράχειν / ἐπεπράχεις / ἐπεπράχει / ἐπεπράχεμεν / ἐπεπράχετε / ἐπεπράχεσαν

2. Να μεταφέρετε τα ρήματα από την οριστική του ενεστώτα στην οριστική των χρόνων που ζητούνται.

• ταράττει / τετάραχε / ἐτεταράχει
• βλάπτομεν / βεβλάφαμεν / ἐβεβλάφαμεν
• σπουδάζετε / ἐσπουδάκατε / ἐσπουδάκετε
• πταίουσιν / ἐπταίκασιν / ἐπταίκεσαν

3. Στις προτάσεις που ακολουθούν να συμπληρώσετε τον σωστό τύπο της οριστικής του παρακειμένου.

• ῾Η πόλις ἡμῶν σύμπασαν τὴν ῾Ελλάδα πολλάκις ἤδη σέσωκε (σῴζω).
• ῾Ημεῖς ἐστρατεύκαμεν (στρατεύω) ἐπὶ βασιλέα.
• ῾Υμεῖς ταῦτα πεπρέχατε (πράττω) κατὰ τοὺς θεῶν ὅρκους.
• Σὺ δὲ πεφρόντικας (φροντίζω), ὥστε μηδὲν τῶν ἐπιτηδείων ἐλλείπειν (= ώστε να μη λείπει τίποτε από τα αναγκαία).
• ᾽Αλκιβιάδης βέβλαφε (βλάπτω) τοὺς συνόντας (= αυτούς που τον συναναστρέφονται).

4. Να συμπληρώσετε οριζοντίως τους αντίστοιχους τύπους των άλλων χρόνων των παρακάτω ρημάτων.

• γυμνάζεις / ἐγύμναζες / γυμνάσεις / ἐγύμνασας / γεγύμνακας / ἐγεγυμνάκεις
• πιστεύουσιν / ἐπίστευον / πιστεούσουσιν / ἐπίστευσαν / πεπιστεύκασιν / ἐπεπιστεύκεσαν
• σκευάζει / ἐσκεύαζε / σκευάσει / ἐσκεύασε / ἐσκεύακε / ἐσκευάκει
• διαπράττομεν / διεπράττομεν / διαπράξομεν / διεπράξαμεν / διαπεπράχαμεν / διεπεπράχεμεν
• κηρύττομεν / ἐκηρύττομεν / κηρύξομεν / ἐκηρύξαμεν / κεκηρύχαμεν / ἐκεκηρύχεμεν
• ​θύετε / ἐθύετε / θύσετε / ἐθύσατε / τεθύκατε / ἐτεθύκετε

5. Να μεταφέρετε τα υπογραμμισμένα ρήματα στην οριστική του παρακειμένου και του υπερσυντελίκου.

• ᾽Εγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω (= τόσο μεγάλη εμπιστοσύνη έχω στον εαυτό μου), ὥστε σύνειμι ἀδεῶς (= συναναστρέφομαι χωρίς φόβο) τοῖς πονηροτάτοις. ( πεπίπστευκα / ἐπεπιστεύκειν ) 
• Θαυμάζω δὲ Λακεδαιμονίων πάντων μάλιστα. ( τεθαύμακα / ἐτεθαυμάκειν )
• Καὶ οὐ τοῦτο μόνο συνεβούλευον τοῖς ἄλλοις, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ἔδωκα τριάκοντα δραχμὰς ἑκατέρῳ. ( συμβεβούλευκον / συνεβεβουλεύκειν )
• ​Τὰ μὲν γὰρ τοιαῦτα ἐπιτηδεύματα οὔτε τοὺς ἰδιώτας οὔτε τὸ κοινὸν τῆς πόλεως βλάπτει. ( βέβλαφε / ἐβεβλάφει )

6. Να γράψετε τα παρακάτω ρήματα στην α.ε.

• έχει αλλάξει (ἀλλάττω) - ἤλλαχε
• έχουμε φυλάξει (φυλάττω) - πεφυλάχαμεν
• είχες καταδιώξει (διώκω) - ἐδεδιώχεις
• είχαν γράψει (γράφω) - ἐγεγράφεσαν