Ενότητα 6 - Αρχαία Ελληνικά Β' Γυμνασίου
Ξενοφῶν, Ἀπολογία Σωκράτους 19-21 (διασκευή)
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
ΣΩ: Ἀλλ’ ὅμως σύ μὲ φῄς, ὦ Μέλητε, |
ΣΩ: Αλλά εσύ όμως ισχυρίζεσαι, ω Μέλητε, |
τοιαῦτα ἐπιτηδεύοντα τοὺς νέους διαφθείρειν; |
ότι ασχολούμενος με τέτοια διαφθείρω τους νέους; |
Καίτοι ἐπιστάμεθα μὴν δήπου |
Ακόμη κι αν γνωρίζουμε βέβαια, |
τίνες εἰσὶ νέων διαφθοραί· |
ποιες είναι οι διαφθορές των νέων· |
σύ δὲ εἰπὲ εἴ τινα οἶσθα ὑπ’ ἐμοῦ γεγενημένον |
και συ πες αν ξέρεις ότι κάποιος έχει γίνει εξαιτίας μου |
ἢ ἐξ εὐσεβοῦς ἀνόσιον ἢ ἐκ σώφρονος ὑβριστήν. |
είτε από ευσεβής ανόσιος είτε από συνετός αλαζόνας. |
ΜΕΛ. Ἀλλὰ ναί, μὰ Δί’ ἐκείνους οἶδα |
ΜΕΛ: Και βέβαια, μα το Δία, ξέρω εκείνους |
οὓς σὺ πέπεικας σοὶ πείθεσθαι μᾶλλον ἢ τοῖς γονεῦσι. |
οι οποίοι υπακούν σε εσένα περισσότερο παρά στους γονείς τους. |
ΣΩ. Ὁμολογῶ, περί γε παιδείας· |
ΣΩ: Το ομολογώ, όσον αφορά τουλάχιστον την παιδεία· |
τοῦτο γὰρ ἴσασιν ἐμοὶ μεμεληκός. |
γιατί το γνωρίζουν ότι γι’ αυτό νοιάζομαι. |
Περὶ δὲ ὑγιείας τοῖς ἰατροῖς μᾶλλον οἱ ἄνθρωποι πείθονται ἢ τοῖς γονεῦσιν· |
Οι άνθρωποι για την υγεία περισσότερο τους ιατρούς υπακούν παρά τους γονείς· |
καὶ ἐν ταῖς ἐκκλησίαις γε πάντες δήπου οἱ Ἀθηναῖοι |
και στις συνελεύσεις του λαού, βέβαια όλοι οι Αθηναίοι |
τοῖς φρονιμώτατα λέγουσι πείθονται μᾶλλον ἢ τοῖς προσήκουσιν. |
υπακούν σε αυτούς που λένε τα πιο συνετά παρά στους συγγενείς τους. |
Οὐ γὰρ δὴ καὶ στρατηγοὺς αἱρεῖσθαι, |
Και στρατηγούς δεν εκλέγετε |
οὕς ἂν ἡγῆσθε περὶ τῶν πολεμικῶν φρονιμωτάτους εἶναι; |
όποιους ενδεχομένως θεωρείτε ότι είναι οι πιο συνετοί στα στρατιωτικά; |
Οὐκοῦν θαυμαστὸν καὶ τοῦτό σοι δοκεῖ εἶναι, |
Λοιπόν, δε σου φαίνεται ότι είναι και τούτο περίεργο |
ἐμὲ τούτου ἕνεκα θανάτου ὑπό σοῦ διώκεσθαι, |
ότι εξαιτίας αυτού εκ μέρους σου να αντιμετωπίζω κατηγορία που επισύρει την ποινή του θανάτου, |
ὅτι περὶ τοῦ μεγίστου ἀγαθοῦ ἀνθρώποις, περὶ παιδείας, |
επειδή δηλαδή για το μεγαλύτερο αγαθό στους ανθρώπους, για την παιδεία, |
βέλτιστος εἶναι ὑπὸ τινων προκρίνομαι; |
θεωρούμαι από μερικούς ότι είμαι ο καλύτερος; |
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 46)
1. Ποια είναι η κατηγορία που διατυπώνει ο Μέλητος εις βάρος του Σωκράτη; Ποιο αποδεικτικό στοιχείο τον καλεί να προσκομίσει ο Σωκράτης; Πώς εξειδικεύεται η κατηγορία στην απάντηση που δίνει ο Μέλητος;
Ο Μέλητος κατηγορεί τον φιλόσοφο Σωκράτη για διαφθορά της νεολαίας μέσα από τη διδασκαλία του. Για να αποδείξει την κατηγορία αυτή ο Σωκράτης τον καλεί να παρουσιάσει στο δικαστήριο κάποιον μαθητή του που εξαιτίας της δικής του διδασκαλίας να έγινε είτε από ευσεβής ανόσιος είτε από συνετός αλαζόνας. Ο Μέλητος απαντά στην πρόσκληση αυτή λέγοντας ότι γνωρίζει πολλούς μαθητές του που είναι πρόθυμοι να υπακούσουν στον Σωκράτη αντί για τους γονείς τους. Επομένως για τον Μέλητο το κριτήριο διαφθοράς των νέων είναι ακριβώς το γεγονός ότι απειθούν στους γονείς του ενώ υπακούν στη διδασκαλία του Σωκράτη.
2. Αποδέχεται ή όχι ο Σωκράτης τη θέση του κατηγόρου του ότι οι νέοι ακολουθούν περισσότερο τον δάσκαλό τους παρά τους γονείς τους; Πώς αιτιολογεί ο Σωκράτης τη συμπεριφορά των μαθητών του;
Ο Σωκράτης αποδέχεται την κατηγορία ότι οι νέοι υπακούν περισσότερο σε αυτόν παρά στους γονείς τους, τουλάχιστον για τα ζητήματα που αφορούν την παιδεία. Ο λόγος όμως που τον υπακούν δεν είναι επειδή τους έχει διαφθείρει αλλά επειδή τον θεωρούν ειδικό στα ζητήματα παιδείας. Για να αιτιολογήσει μάλιστα τη στάση τους αυτή φέρνει διάφορα παραδείγματα από τη ζωή στην πόλη. Θυμίζει λοιπόν στον Μέλητο ότι οι άνθρωποι για την υγεία περισσότερο τους ιατρούς υπακούν παρά τους γονείς και στις συνελεύσεις του λαού, βέβαια όλοι οι Αθηναίοι υπακούν σε αυτούς που λένε τα πιο συνετά παρά στους συγγενείς τους. Και στρατηγούς δεν εκλέγουν όποιους θεωρούν ότι είναι οι πιο συνετοί στα στρατιωτικά. Επομένως υπάρχουν πολλά ζητήματα για τα οποία οι άνθρωποι δεν υπακούν στους γονείς τους αλλά σε όσους θεωρούν ειδικούς. Ένα από αυτά τα ζητήματα είναι και η παιδεία για την οποία ο Σωκράτης θεωρείται αυθεντία.
3. Γιατί, κατά τη γνώμη του Σωκράτη, η κατηγορία εις βάρος του είναι παράλογη;
Σύμφωνα με τον Σωκράτη η κατηγορία εις βάρος του για διαφθορά της νεολαίας είναι άξια απορίας γιατί δημιουργεί ένα παράδοξο: αντιμετωπίζει κατηγορία που επισύρει την ποινή του θανάτου, επειδή για το μεγαλύτερο αγαθό στους ανθρώπους, για την παιδεία, θεωρείται από μερικούς ότι είναι ο καλύτερος.
4. Σε ένα κείμενο 100-120 λέξεων να αποδώσετε την επιχειρηματολογία του Σωκράτη.
Ο Σωκράτης υπερασπίζεται τον εαυτό του στην κατηγορία του Μέλητου ότι διαφθείρει τη νεολαία ζητώντας του να επιδείξει κάποιον μαθητή του που εξαιτίας του να έχει γίνει από ευσεβής ανόσιος ή από συνετός αλαζόνας. Υποστηρίζει ότι οι νέοι δεν τον υπακούν σε όλα τα ζητήματα αλλά μόνο όσα αφορούν την παιδεία, γιατί σε αυτά θεωρείται ειδικός. Εξάλλου στα ζητήματα υγείας δεν συμβουλευόμαστε τους γονείς μας αλλά τους γιατρούς, στα ζητήματα της εκκλησίας του δήμου οι Αθηναίοι ακούν τους συνετούς ρήτορες και για στρατηγούς εκλέγουν τους πιο ικανούς. Είναι παράλογο επομένως να κατηγορείται επειδή στα ζητήματα παιδείας είναι καλός δάσκαλος.
Ο Μέλητος κατηγορεί τον φιλόσοφο Σωκράτη για διαφθορά της νεολαίας μέσα από τη διδασκαλία του. Για να αποδείξει την κατηγορία αυτή ο Σωκράτης τον καλεί να παρουσιάσει στο δικαστήριο κάποιον μαθητή του που εξαιτίας της δικής του διδασκαλίας να έγινε είτε από ευσεβής ανόσιος είτε από συνετός αλαζόνας. Ο Μέλητος απαντά στην πρόσκληση αυτή λέγοντας ότι γνωρίζει πολλούς μαθητές του που είναι πρόθυμοι να υπακούσουν στον Σωκράτη αντί για τους γονείς τους. Επομένως για τον Μέλητο το κριτήριο διαφθοράς των νέων είναι ακριβώς το γεγονός ότι απειθούν στους γονείς του ενώ υπακούν στη διδασκαλία του Σωκράτη.
2. Αποδέχεται ή όχι ο Σωκράτης τη θέση του κατηγόρου του ότι οι νέοι ακολουθούν περισσότερο τον δάσκαλό τους παρά τους γονείς τους; Πώς αιτιολογεί ο Σωκράτης τη συμπεριφορά των μαθητών του;
Ο Σωκράτης αποδέχεται την κατηγορία ότι οι νέοι υπακούν περισσότερο σε αυτόν παρά στους γονείς τους, τουλάχιστον για τα ζητήματα που αφορούν την παιδεία. Ο λόγος όμως που τον υπακούν δεν είναι επειδή τους έχει διαφθείρει αλλά επειδή τον θεωρούν ειδικό στα ζητήματα παιδείας. Για να αιτιολογήσει μάλιστα τη στάση τους αυτή φέρνει διάφορα παραδείγματα από τη ζωή στην πόλη. Θυμίζει λοιπόν στον Μέλητο ότι οι άνθρωποι για την υγεία περισσότερο τους ιατρούς υπακούν παρά τους γονείς και στις συνελεύσεις του λαού, βέβαια όλοι οι Αθηναίοι υπακούν σε αυτούς που λένε τα πιο συνετά παρά στους συγγενείς τους. Και στρατηγούς δεν εκλέγουν όποιους θεωρούν ότι είναι οι πιο συνετοί στα στρατιωτικά. Επομένως υπάρχουν πολλά ζητήματα για τα οποία οι άνθρωποι δεν υπακούν στους γονείς τους αλλά σε όσους θεωρούν ειδικούς. Ένα από αυτά τα ζητήματα είναι και η παιδεία για την οποία ο Σωκράτης θεωρείται αυθεντία.
3. Γιατί, κατά τη γνώμη του Σωκράτη, η κατηγορία εις βάρος του είναι παράλογη;
Σύμφωνα με τον Σωκράτη η κατηγορία εις βάρος του για διαφθορά της νεολαίας είναι άξια απορίας γιατί δημιουργεί ένα παράδοξο: αντιμετωπίζει κατηγορία που επισύρει την ποινή του θανάτου, επειδή για το μεγαλύτερο αγαθό στους ανθρώπους, για την παιδεία, θεωρείται από μερικούς ότι είναι ο καλύτερος.
4. Σε ένα κείμενο 100-120 λέξεων να αποδώσετε την επιχειρηματολογία του Σωκράτη.
Ο Σωκράτης υπερασπίζεται τον εαυτό του στην κατηγορία του Μέλητου ότι διαφθείρει τη νεολαία ζητώντας του να επιδείξει κάποιον μαθητή του που εξαιτίας του να έχει γίνει από ευσεβής ανόσιος ή από συνετός αλαζόνας. Υποστηρίζει ότι οι νέοι δεν τον υπακούν σε όλα τα ζητήματα αλλά μόνο όσα αφορούν την παιδεία, γιατί σε αυτά θεωρείται ειδικός. Εξάλλου στα ζητήματα υγείας δεν συμβουλευόμαστε τους γονείς μας αλλά τους γιατρούς, στα ζητήματα της εκκλησίας του δήμου οι Αθηναίοι ακούν τους συνετούς ρήτορες και για στρατηγούς εκλέγουν τους πιο ικανούς. Είναι παράλογο επομένως να κατηγορείται επειδή στα ζητήματα παιδείας είναι καλός δάσκαλος.
Πατήστε εδώ για να μεταφερθείτε στο λεξικό της Νέας Ελληνικής
Αρχαία/Νέα Ελληνική |
Ενδεικτική πρόταση |
ἡ πειθώ [= η πειστικότητα, η υπακοή] |
π.χ. Η πειθώ με την οποία διατύπωνε τις θέσεις του έκανε όλους τους ρητορικούς του αντιπάλους να κάμπτονται. |
πειστικός |
π.χ. Τα επιχειρήματά του δεν ήταν αρκετά πειστικά ώστε να ανατρέψουν την αρνητική γνώμη που είχαν σχηματίσει γι’ αυτόν οι ένορκοι. |
τὸ πεῖσμα [= (α.ε.) επιβεβαίωση, (ν.ε.) έντονη επιμονή] |
π.χ. Σε πείσμα των καιρικών συνθηκών και παρά το αρκετό χιόνι αποφάσισε να ανέβει τον Όλυμπο με τα πόδια. |
πιστεύω |
π.χ. Μην πιστεύεις όσους προσπαθούν να σε καλοπιάσουν με κολακείες. |
ἡ πίστις (-η) |
π.χ. Η πίστη του ότι θα τα καταφέρει τον έκανε να συνεχίζει την προσπάθεια μέχρι τέλους. |
πιστός |
π.χ. Έμεινε πιστός στις απόψεις του μέχρι το τέλος. |
πιστῶ (ν.ε. πιστώνω) [= εγγράφω σε λογαριασμό κάποιου ένα χρηματικό ποσό που πρέπει ή μπορεί να πληρωθεί σε αυτόν όταν το ζητήσει, καταλογίζω κάτι στα θετικά ενός ανθρώπου] |
π.χ. Στα θετικά του πιστώνω την ειλικρίνεια και την αφοσίωσή του στους στόχους του. |
ἡ πιστότης (-τητα) [= (α.ε.) ειλικρίνεια, (ν.ε.) η ακρίβεια στην απόδοση ενός πράγματος] |
π.χ. Προσπάθησε να περιγράψει με πιστότητα όσα έγιναν χθες στο δικαστήριο. |
ἡ πίστωσις (-η) |
π.χ. Ζήτησε από τον μπακάλη να του δώσει μερικά πράγματα με πίστωση και να του τα πληρώσει στο τέλος της εβδομάδας που θα πληρωθεί. |
ὁ πιστωτής [= (α.ε.) εγγυητής, (ν.ε.) αυτός που δανείζει χρήματα] |
π.χ. Ο πιστωτής απαιτούσε από τους πελάτες του τα χρωστούμενα απειλώντας τους ότι θα τους πάει στα δικαστήρια αν δεν τον εξοφλήσουν. |
πιστωτικός |
π.χ. Πιστωτικός κίνδυνος είναι ο κίνδυνος να μην πάρεις ποτέ πίσω τα χρήματα που δανείζεις σε κάποιον επειδή δεν θα έχει να σου τα δώσει. |
πιθανός |
π.χ. Ο κίνδυνος υπερχείλισης του ποταμού δεν θεωρείται από τους επιστήμονες πλέον πιθανός. |
ἡ πιθανότης (-τητα) |
π.χ. Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να επανεκλεγεί και στις επόμενες εκλογές. |
ἡ πεποίθησις (-η) [= ακλόνητη βεβαιότητα] |
π.χ. Είχε την πεποίθηση ότι μπορεί να τα καταφέρει και γι’ αυτό δεν ζήτησε από κανέναν βοήθεια. |
πειθαρχῶ |
π.χ. Πρέπει κανείς να μάθει να πειθαρχεί ώστε να είναι σε θέση να συστηματοποιεί τις προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων του. |
ἡ πειθαρχία |
π.χ. Σε ένα σχολείο η πειθαρχία των μαθητών είναι πολύ σημαντικός παράγοντας εύρυθμης λειτουργίας. |
πειθήνιος [= τυφλά υπάκουος] |
π.χ. Ήταν πειθήνιο όργανο του διευθυντή και έκανε ό,τι του έλεγε αυτός. |
πιστοποιῶ |
π.χ. Δεν μπορώ να πιστοποιήσω την επάρκειά σου στους υπολογιστές αν δεν μου φέρεις το αντίστοιχο πτυχίο. |
πιθανολογῶ |
π.χ. Πιθανολογείται ότι ο Τρωικός πόλεμος έγινε με κίνητρο τα κοιτάσματα χρυσού της Τροίας. |
ἐμπιστεύω (ν.ε. εμπιστεύομαι) |
π.χ. Δεν εμπιστεύομαι τους ανθρώπους που δεν είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους. |
μεταπείθω [= αλλάζω γνώμη σε κάποιον] |
π.χ. Προσπάθησε να τον μεταπείσει αλλά ήταν ανένδοτος. |
καταπείθω [= πείθω κάποιον εντελώς] |
π.χ. Με καταπείθει η επιμονή με την οποία υπερασπίζεται τον εαυτό του και αρχίζω να σκέφτομαι πως είναι αθώος. |
διαπιστεύω [= αναγνωρίζω επίσημα] |
π.χ. Από το 2004, η Ελλάδα έχει Πρεσβεία στη Βαλέτα και διαπίστευσε τον πρώτο πρέσβη της στη Μάλτα. |
ἀξιόπιστος |
π.χ. Δεν είναι αξιόπιστος συνεργάτης γιατί λειτουργεί παρορμητικά και χωρίς συνέπεια. |
εὔπιστος [= ευκολόπιστος] |
π.χ. Επειδή ήταν εύπιστος τον εκμεταλλεύονταν εύκολα οι γύρω του. |
ἡ ἀπείθεια [= η ανυπακοή] |
π.χ. Στο παραδοσιακό εκπαιδευτικό σύστημα η απείθεια των μαθητών τιμωρούνταν με ξύλο. |
ἀπειθής |
π.χ. Είναι ιδιαίτερα απειθής και γι’ αυτό όλοι τον έχουν κάνει πέρα. |
Νέα Ελληνική |
Ενδεικτική πρόταση |
πειστήριο [= αντικείμενο που βεβαιώνει ή αποδεικνύει κάτι] |
π.χ. Τα πειστήρια του εγκλήματος παρουσιάστηκαν από την αστυνομία στο δικαστήριο. |
πειστικότητα |
π.χ. Δεν απάντησε με πειστικότητα στης κατηγορίες που του απηύθυναν. |
πιστευτός |
π.χ. Ακόμη και όταν έλεγε ψέματα είχε την ικανότητα να γίνεται ιδιαίτερα πιστευτός. |
πεισμώνω |
π.χ. Με τη συμπεριφορά του αυτή πείσμωσε ακόμη περισσότερο και τώρα είναι ανένδοτος. |
πεισματάρης |
π.χ. Είναι πεισματάρης και ξεροκέφαλος και πολύ δύσκολα του αλλάζεις γνώμη. |
πειθαναγκάζω [= αναγκάζω κάποιον να συμφωνήσει μαζί μου] |
π.χ. Όταν κάποιος προσπαθεί να σε πειθαναγκάσει να κάνεις ή να μην κάνεις κάτι νιώθεις ότι παραβιάζει την ελευθερία σου. |
εμπιστοσύνη |
π.χ. Για να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης θα πρέπει να υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλο. |
απείθαρχος |
π.χ. Επειδή ήταν απείθαρχος οι γονείς του αποφάσισαν να απευθυνθούν σε σύμβουλο οικογένειας. |
διαπιστευτήριο [= το επίσημο έγγραφο που αποτελεί αποδεικτικό στοιχείο] |
π.χ. Ο Έλληνας πρόξενος παρουσιάστηκε στην πρεσβεία του Ισραήλ και κατέθεσε τα διαπιστευτήριά του. |
Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 47-48)
1. Να συμπληρώσετε τα κενά με την καταλληλότερη από τις παρακάτω λέξεις, αφού τη μεταφέρετε στον σωστό τύπο: πιθανότητα, πειθαρχία, πειστικότητα, πειθήνιος, πιστότητα, πίστωση, εμπιστεύομαι.
2. Να κατατάξετε τις ομόρριζες του ρ. πείθω λέξεις στην κατάλληλη κατηγορία: πεῖσμα, πειστικός, πεισματικός, πίστις, πιστός, πίστωσις, πιστότης, πιθανός, πιθανότης, πεποίθησις.
3. Να αναζητήσετε στον Λεξιλογικό Πίνακα τα αντώνυμα των λέξεων:
- Η πειθαρχία είναι αναγκαία για την αποτελεσματικότητα ενός στρατού.
- Η πιστότητα της μετάφρασης θα πιστοποιηθεί από το Υπουργείο Εξωτερικών.
- Η πιθανότητα να κερδίσει στις εκλογές είναι πολύ μικρή.
- Ζήτησε πίστωση χρόνου, για να συγκεντρώσει τα χρήματα που απαιτούνταν.
- Υποστήριξε με πειστικότητα την άποψή του και τελικά κατάφερε να πείσει.
- Τον εμπιστεύομαι απόλυτα. Γνωριζόμαστε αρκετά χρόνια και ξέρω ότι είναι έντιμος.
- Έχει γίνει πειθήνιο όργανό τους. Ακολουθεί τις αποφάσεις των συνεταίρων του χωρίς να εκφράζει προσωπική γνώμη και αντιρρήσεις.
2. Να κατατάξετε τις ομόρριζες του ρ. πείθω λέξεις στην κατάλληλη κατηγορία: πεῖσμα, πειστικός, πεισματικός, πίστις, πιστός, πίστωσις, πιστότης, πιθανός, πιθανότης, πεποίθησις.
- Ενέργεια/κατάσταση → πίστις, πιστωσις, πεποίθησις
- Αποτέλεσμα ενέργειας → πεῖσμα
- Παράγωγο του επιθέτου πιθανός → πιθανότης
- Παράγωγο του επιθέτου πιστός → πιστότης
- επίθετα → πειστικός, πεισματικός, πιστός, πιθανός
3. Να αναζητήσετε στον Λεξιλογικό Πίνακα τα αντώνυμα των λέξεων:
- διαλλακτικός → πεισματάρης
- ανυπακοή → πειθαρχία
- ανακρίβεια → πιστότης
- αβεβαιότητα → πεποίθησις
- υποταγή → ἀπείθεια
- πειθήνιος → ἀπειθής
Πρώτο συνθετικό λέξη άκλιτη
Στη σύνθεση το πρώτο συνθετικό μπορεί να είναι άκλιτη λέξη, όπως επίρρημα, πρόθεση ή αχώριστο μόριο.
Τα αντιπροσωπευτικότερα παραδείγματα των παραπάνω κατηγοριών παρουσιάζονται στον Πίνακα:
Τα αντιπροσωπευτικότερα παραδείγματα των παραπάνω κατηγοριών παρουσιάζονται στον Πίνακα:
Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 49)
1. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της α.ε. (ουσιαστικά, επίθετα και ρήματα, όπου είναι δυνατόν) με τα συνθετικά που δίνονται:
2. Να χωρίσετε όλες τις σύνθετες λέξεις του Λεξιλογικού Πίνακα στα συνθετικά τους μέρη και να δηλώσετε στη συνέχεια τι μέρος του λόγου είναι το πρώτο συνθετικό τους.
- σύν + τέμνω → συντέμνω, σύντομος, συντομία
- παρά + τείνω → περατείνω, παράτασις
- ἀνά + μορφόω, μορφῶ → ἀναμορφόω,-ῶ, ἀναμορφωτής, ἀναμόρφωσις
- ἀπό + φεύγω → ἀποφεύγω, ἀποφυγή
- ἀ- + δέω, δῶ (= δένω) → ἄδετος
- διά + γράφω → διαγράφω, διαγραφή, διαγραφεύς
- ἀεί + κινέω, κινῶ → ἀεικίνητος, ἀεικινησία
- ἀ- + ὁρίζω → ἀόριστος, ἀοριστία
- δυσ- + τύχη → δυστυχής, δυστυχία, δυστυχῶ
- ἀ- + θυμός → ἄθυμος, ἀθυμία, ἀθυμέω,-ῶ
- εὖ + γένος → εὐγενής, εὐγένεια
- κατά + φαίνω → καταφαίνω, καταφανής, κατάφασις
- ἐπί + ὅρκος → ἐπίορκος, ἐπιορκία, ἐπιορκέω,-ῶ
- ἀπό + λαμβάνω → ἀπολαμβάνω, ἀπόληψις
- ἐκ + τρέπω → ἐκτρέπω, ἐκτροπή, ἔκτροπος
- ἀντί + δίκη → ἀντίδικος, ἀντιδικία, ἀντιδικέω,-ῶ
2. Να χωρίσετε όλες τις σύνθετες λέξεις του Λεξιλογικού Πίνακα στα συνθετικά τους μέρη και να δηλώσετε στη συνέχεια τι μέρος του λόγου είναι το πρώτο συνθετικό τους.
- πειθανάγκη → πείθω (ρήμα) + ἀνάγκη
- άναπείθω → ἀνά (πρόθεση) + πείθω
- παραπείθω → παρά (πρόθεση) + πείθω
- εὔπειστος → εὖ (επίρρημα) + πειστός
- πειθήνιος → πείθω (ουσιαστικό) + ἡνία
- πιστοποιῶ → πιστός (επίθετο) + ποιῶ
- ἐμπιστεύω → ἐν (πρόθεση) + πιστεύω
- μεταπείθω → μετά (πρόθεση) + πείθω
- καταπείθω → κατά (πρόθεση) + πείθω
- διαπιστεύω → διά (πρόθεση) + πιστεύω
- ἀξιόπιστος → ἄξιος (επίθετο) + πιστός
- εὔπιστος → εὖ (επίρρημα) + πιστός
- ἀπειθής → ἀ (αχώριστο μόριο) + πείθομαι
- απείθαρχος → α (αχώριστο μόριο) + πειθαρχώ
- διαπιστευτήριο → διά (πρόθεση) + πιστεύω
1. Επίθετα γ΄ κλίσης
2. Ερωτηματική αντωνυμία τίς, τίς, τί
|
3. Αόριστη αντωνυμία τὶς, τὶς, τὶ
|
Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 50-51)
1. Να γράψετε τα επίθετα στον τύπο που ζητείται στην παρένθεση:
2. Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου που δίνεται στην παρένθεση:
3. Να κλιθούν οι παρακάτω φράσεις στον αριθμό που βρίσκονται: τίνες σύμμαχοι, τινὶ πόλει, τίνος ναοῦ, τινὰς ἐλπίδας, χωρία τινά.
4. Στον παρακάτω διάλογο ο Σωκράτης προσπαθεί να νουθετήσει τον μεγαλύτερο γιο του, ο οποίος είναι θυμωμένος με τη μητέρα του. Να συμπληρώσετε κατά περίπτωση τους τύπους της αόριστης ή της ερωτηματικής αντωνυμίας που ζητούνται και να αποδώσετε το περιεχόμενο του διαλόγου:
― Εἰπέ μοι, ὦ παῖ, οἶσθα τίνες (ονομ. πληθ. αρσ.) ἄνθρωποι ἀχάριστοι καλοῦνται;
― Καὶ μάλα (= βεβαίως).
― Καταμεμάθηκας (= έχεις συνειδητοποιήσει) οὖν τοὺς τί (αιτ. εν. ουδ.) ποιοῦντας τὸ ὄνομα τοῦτο ἀποκαλοῦσιν;
― Τοὺς εὖ παθόντας (= αυτούς που ευεργετήθηκαν), ὅταν δυνάμενοι χάριν ἀποδοῦναι μὴ ἀποδῶσιν (= ενώ μπορούν να ξεπληρώσουν τη χάρη, δεν το κάνουν), ἀχαρίστους καλοῦσιν.
― Οὐκοῦν, εἴ γ’ οὕτως ἔχει τοῦτο, εἰλικρινής τις (ονομ. εν. θηλ.) ἂν εἴη ἀδικία ἡ ἀχαριστία; Οὐκοῦν ὅσῳ ἄν τις (ονομ. εν. αρσ.) μείζω ἀγαθὰ παθὼν μὴ ἀποδιδῷ χάριν, τοσούτῳ ἀδικώτερος ἂν εἴη; Τίνας (αιτ. πληθ. αρσ.) οὖν, ἔφη, ὑπό τίνων (γεν. πληθ. αρσ.) εὕροιμεν ἂν μείζω εὐηργετημένους ἢ παῖδας ὑπὸ γονέων;
Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 2.2.1-3
5. Να βρείτε τη μορφή της απρόσωπης σύνταξης (απρόσωπο ρήμα ή απρόσωπη έκφραση) που χρησιμοποιείται στις παρακάτω προτάσεις:
6. Να βρείτε τα υποκείμενα των απαρεμφάτων στις παρακάτω προτάσεις:
- ἀψευδής (γεν. εν. και πληθ. θηλ.) → ἀψευδοῦς, ἀψευδῶν
- εὐδαίμων (αιτ. εν. και πληθ. ουδ.) → εὔδαιμον, εὐδαίμονα
- ἀληθής (δοτ. εν. και πληθ. αρσ.) → ἀληθεῖ, άληθέσι
- σώφρων (ονομ. εν. και πληθ. ουδ.) → σῶφρον, σώφρονα
- συνήθης (γεν. εν. και πληθ. ουδ.) → συνήθους, συνήθων
- ἐλεήμων (αιτ. εν. και πληθ. αρσ.) → ἐλεήμονα, ἐλεήμονας
2. Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου που δίνεται στην παρένθεση:
- (εὐγενής) εὐγενῆ γείτονα
- (κακοδαίμων) κακοδαίμονος ἀνδρός
- (ἀτυχής) ἐτυχὲς ἄνθρωπε
- (ἀγνώμων) ἄγνωμον σύμμαχε
- (ἐπιμελής) ἐπιμελέσι νεανίαις
- (μεγαλόφρων) μεγαλοφρόνων ἡγεμόνων
- (ψευδής) ψευδεῖς μῦθοι
- (ἄφρων) ἄφροσι στρατηγοῖς
3. Να κλιθούν οι παρακάτω φράσεις στον αριθμό που βρίσκονται: τίνες σύμμαχοι, τινὶ πόλει, τίνος ναοῦ, τινὰς ἐλπίδας, χωρία τινά.
- τίνες σύμμαχοι / τίνων συμμάχων / τίσι συμμάχοις / τίνας συμμάχους / - σύμμαχοι
- τὶς πόλις / τινὸς πόλεως / τινὶ πόλει / τινὰ πόλιν/ - πόλι
- τὶς ναός / τίνος ναοῦ / τίνι ναῷ / τίνα ναόν / - ναέ
- τινὲς ἔλπίδες / τινῶν ἐλπίδων / τισὶν ἐλπίσι / τινὰς ἐλπίδας / - ἐλπίδες
- χωρία τινὰ / χωρίων τινῶν / χωρίοις τισί / χωρία τινὰ / χωρία -
4. Στον παρακάτω διάλογο ο Σωκράτης προσπαθεί να νουθετήσει τον μεγαλύτερο γιο του, ο οποίος είναι θυμωμένος με τη μητέρα του. Να συμπληρώσετε κατά περίπτωση τους τύπους της αόριστης ή της ερωτηματικής αντωνυμίας που ζητούνται και να αποδώσετε το περιεχόμενο του διαλόγου:
― Εἰπέ μοι, ὦ παῖ, οἶσθα τίνες (ονομ. πληθ. αρσ.) ἄνθρωποι ἀχάριστοι καλοῦνται;
― Καὶ μάλα (= βεβαίως).
― Καταμεμάθηκας (= έχεις συνειδητοποιήσει) οὖν τοὺς τί (αιτ. εν. ουδ.) ποιοῦντας τὸ ὄνομα τοῦτο ἀποκαλοῦσιν;
― Τοὺς εὖ παθόντας (= αυτούς που ευεργετήθηκαν), ὅταν δυνάμενοι χάριν ἀποδοῦναι μὴ ἀποδῶσιν (= ενώ μπορούν να ξεπληρώσουν τη χάρη, δεν το κάνουν), ἀχαρίστους καλοῦσιν.
― Οὐκοῦν, εἴ γ’ οὕτως ἔχει τοῦτο, εἰλικρινής τις (ονομ. εν. θηλ.) ἂν εἴη ἀδικία ἡ ἀχαριστία; Οὐκοῦν ὅσῳ ἄν τις (ονομ. εν. αρσ.) μείζω ἀγαθὰ παθὼν μὴ ἀποδιδῷ χάριν, τοσούτῳ ἀδικώτερος ἂν εἴη; Τίνας (αιτ. πληθ. αρσ.) οὖν, ἔφη, ὑπό τίνων (γεν. πληθ. αρσ.) εὕροιμεν ἂν μείζω εὐηργετημένους ἢ παῖδας ὑπὸ γονέων;
Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 2.2.1-3
5. Να βρείτε τη μορφή της απρόσωπης σύνταξης (απρόσωπο ρήμα ή απρόσωπη έκφραση) που χρησιμοποιείται στις παρακάτω προτάσεις:
- Τῶν ἀγαθῶν χρὴ τοὺς νέους ὀρέγεσθαι (= να επιθυμούν έντονα). → Απρόσωπο ρήμα
- Τοὺς βασιλέας δεῖ φιλανθρώπους εἶναι. → Απρόσωπο ρήμα
- Τῷ ἄρχοντι ἔξεστι (= είναι δυνατόν) τοῖς νόμοις χρῆσθαι (= να εφαρμόζει). → Απρόσωπο ρήμα
- Ἀνάγκη ἐστὶ ὑμῖν μάχεσθαι. → Απρόσωπη έκφραση
- Καιρός ἐστι ἀποπλεῖν. → Απρόσωπη έκφραση
- Δυνατόν ἐστιν τῷ στρατηγῷ αἱρεῖσθαι (= να επιλέγει) τὰ συμφέροντα. → Απρόσωπη έκφραση
6. Να βρείτε τα υποκείμενα των απαρεμφάτων στις παρακάτω προτάσεις:
- Ἄξιόν ἐστι ἡμᾶς (υποκ. απρμφ) τοῖς Ἀθηναίοις φίλους εἶναι (απρμφ).
- Δεῖ τὸν δικαστὴν (υποκ. απρμφ) ὀρθῶς δικάζειν (απρμφ).
- Ἐλπίς ἐστι ἡμῖν τὰ πράγματα (υποκ. απρμφ.) γενέσθαι (απρμφ.) βελτίω.
- Ἔξεστιν ὑμῖν (→ὑμᾶς, υποκ. απρμφ.) εἰς τὴν πόλιν ἀπέρχεσθαι (απρμφ.). [Προσοχή! Όταν το απαρέμφατο δεν έχει υποκείμενο στην απρόσωπη σύνταξη, η δοτική προσωπική μετατρέπεται σε αιτιατική και μας δίνει το υποκείμενο του απαρεμφάτου]
- Τοῖς πλουσίοις (→τοὺς πλουσίους, υποκ. απρμφ.) οὐ προσήκει τοὺς πένητας ὑβρίζειν (απρμφ.) (= να εξευτελίζουν). [Όπως και προηγουμένως μετατρέψαμε τη δοτική προσωπική σε αιτιατική]
- Ἀνάγκη ἐστὶν τῷ πατρὶ (→τὸν πατέρα, υποκ. απρμφ.) τὸν παῖδα καλῶς παιδεύειν (απρμφ.). [Όπως και προηγουμένως μετατρέψαμε τη δοτική προσωπική σε αιτιατική]
