Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου
Ενότητα 5

Ξενοφῶν, Πόροι 1.1-5 (διασκευή)

Αρχαίο Κείμενο	Μετάφραση
Τῶν Ἀθήνησι προεστηκότων ἔλεγόν τινες	Μερικοί από τους ηγέτες της Αθήνας έλεγαν
ὡς γιγνώσκουσι μὲν τὸ δίκαιον,	ότι δήθεν γνωρίζουν το δίκαιο,
διὰ δὲ τὴν πενίαν τοῦ πλήθους	όμως λόγω της φτώχειας του λαού
ἀναγκάζονται ἀδικώτεροι εἶναι περὶ τὰς πόλεις.	αναγκάζονται να είναι άδικοι απέναντι στις (άλλες) πόλεις.
Ἐκ τούτου ἐπεχείρησα σκοπεῖν	Εξαιτίας αυτού επιχείρησα να διερευνήσω
εἴ πῃ δύναιντο ἄν οἱ πολῖται	αν θα μπορούσαν με κάποιο τρόπο οι πολίτες
διατρέφεσθαι ἐκ τῆς ἑαυτῶν (χώρας).	να συντηρηθούν από τη χώρα τους.
Τοῦτο μὲν οὖν εὐθύς ἀνεφαίνετό μοι,	​Άρχισα, λοιπόν, να σχηματίζω την εξής γνώμη,
ὅτι ἡ χώρα πέφυκεν	​ότι δηλαδή η χώρα είναι από τη φύση της ικανή
οἵα πλείστας προσόδους παρέχεσθαι.	να παρέχει πάρα πολλούς πόρους/ έσοδα.
Αἱ μὲν γὰρ ὧραι ἐνθάδε πρᾳόταταί εἰσίν·	Γιατί οι εποχές εδώ είναι πάρα πολύ ήπιες·
ἅ δὲ πολλαχοῦ οὐδὲ βλαστάνει ἐνθάδε καρποφορεῖ.	και τα φυτά που σε πολλά μέρη ούτε καν φυτρώνουν, εδώ καρποφορούν.
Ὥσπερ δὲ ἡ γῆ οὕτω καὶ ἡ περὶ τὴν χώραν θάλαττα	Και όπως ακριβώς η γη έτσι και η θάλασσα γύρω από τη χώρα
παμφορωτάτη ἐστίν.	είναι πολύ προσοδοφόρα.
Καὶ μὴν ὅσαπερ οἱ θεοὶ	Και ασφαλώς, όσα, βέβαια, οι θεοί
ἐν ταῖς ὥραις ἀγαθά παρέχουσι	​αγαθά δίνουν σε κάθε εποχή
καὶ ταῦτα πάντα ἐνταῦθα πρῳαίτατα τὰ μὲν ἄρχεται,	και αυτά όλα εδώ πάρα πολύ νωρίς αρχίζουν
ὀψιαίτατα δὲ λήγει.	​και πάρα πολύ αργά σταματούν.
Πρὸς τούτοις καὶ ἀίδια ἀγαθά ἔχει ἡ χώρα.	​Επιπλέον, η χώρα έχει και παντοτινά αγαθά.
Πέφυκε μὲν γὰρ λίθος ἐν αὐτῇ ἄφθονος,	Έτσι, από τη φύση υπάρχει σ’ αυτήν άφθονο μάρμαρο,
ἐξ οὗ κάλλιστοι μὲν ναοί, κάλλιστοι δὲ βωμοὶ γίγνονται,	από το οποίο γίνονται πάρα πολύ όμορφοι ναοί, πολύ ωραίοι βωμοί,
εὐπρεπέστατα δὲ θεοῖς ἀγάλματα.	και πολύ κομψά για τους θεούς αγάλματα.
Ἔστι δὲ καὶ γῆ ἣ σπειρομένη μὲν οὐ φέρει καρπόν,	Υπάρχουν όμως και μερικές περιοχές που, όταν καλλιεργούνται, δεν παράγουν καρπούς,
​ὀρυττομένη δὲ πολλαπλασίους τρέφει ἢ εἰ σῖτον ἔφερε.	​όταν όμως αξιοποιούνται για εξόρυξη, μπορούν να θρέψουν πολύ περισσότερους απ’ όσους θα έτρεφαν, αν καλλιεργούνταν.
Καὶ μὴν ὑπάργυρός ἐστι.	​Και ασφαλώς έχει κοιτάσματα αργύρου.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 38)

1. Ποιον ισχυρισμό προβάλλουν μερικοί άρχοντες των Αθηναίων, για να δικαιολογήσουν το ότι μερικές φορές αδικούν τους άλλους Έλληνες; Πώς αντιμετωπίζει αυτόν τον ισχυρισμό τους ο Ξενοφών; Ποια επιχειρήματα προβάλλει, για να στηρίξει την άποψή του;
​Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, ορισμένοι από τους ηγέτες της Αθήνας πρόβαλλαν στις συμμαχικές στην Αθήνα πόλεις τη δικαιολογία ότι αναγκάζονται να είναι άδικοι απέναντί τους λόγω της φτώχειας του λαού της πόλης της Αθήνας. Για τον συγγραφέα, η δικαιολογία αυτή δεν είναι αληθινή αφού η Αθήνα όχι μόνο δεν υποφέρει από έλλειψη πόρων αλλά περιγράφεται και ως μια πόλη ιδιαίτερα εύφορη και πλούσια.

​2. Ο Ξενοφών περιγράφει την Αττική ως τόπο με ιδανικό κλίμα και εξαιρετικές δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης. Ποιες από αυτές πιστεύετε ότι έχουν αξιοποιηθεί από τους σύγχρονους Έλληνες, ποιες έχουν παραμεληθεί και ποιες έχουν χαθεί για πάντα;
Από τα πλεονεκτήματα της αττικής γης που περιγράφει ο Ξενοφώντας κάποια αξιοποιούνται από τους κατοίκους της ακόμη και σήμερα και κάποια άλλα έχουν εγκαταλειφθεί. Η πλούσια γη αξιοποιείται για καλλιέργεια κυρίως στα προάστια, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό απ’ ότι στο παρελθόν, αφού η γεωργία δεν είναι πλέον η κυρίαρχη πηγή βιοπορισμού για τους Αθηναίους και το καυσαέριο δυσχεραίνει τις καλλιέργειες. Η θάλασσα έχει αξιοποιηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ότι στο παρελθόν καθώς τα λιμάνια της Αττικής σήμερα είναι από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα. Επίσης οι παραλίες έχουν γίνει πηγές εσόδων προσελκύοντας τουρίστες, αλλά και ντόπιους παραθεριστές. Τέλος ορυχεία της Αθήνας έχουν πλέον εξαντληθεί.

​3. Λαμβάνοντας υπόψη όσα γνωρίζετε από το μάθημα της Ιστορίας να αναφέρετε άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητας στους οποίους διακρίθηκαν οι Αθηναίοι. Ποιοι γεωγραφικοί και άλλοι παράγοντες πιστεύετε ότι τους έστρεψαν σε αυτούς;
Οι Αθηναίοι διακρίθηκαν κυρίως στο εμπόριο, καθώς η Αττική ευνοείται από τη γεωγραφική της θέση, τα φυσικά της λιμάνια και την εύκολη πρόσβαση στη θάλασσα. Μέσα από το θαλάσσιο εμπόριο η πόλη της Αθήνας συγκέντρωσε όχι μόνο αγαθά αλλά και ανθρώπους που έρχονταν από κάθε γωνιά της Ελλάδας φέρνοντας μαζί τους τον πολιτισμικό πλούτο των περιοχών τους, τις γνώσεις και τις τεχνικές τους. Έτσι, τον 5ο αιώνα η Αθήνα γίνεται το πολιτιστικό και μορφωτικό κέντρο της εποχής εκείνης. Ένας άλλος τομέας εσόδων για τους Αθηναίους ήταν τα μεταλλεία του Λαυρίου και το λατομείο της Πεντέλης, που τροφοδοτούσε την πόλη με μάρμαρο για την κατασκευή ναών και αγαλμάτων. Τέλος, αν και η Αττική γη δεν ήταν ιδιαίτερα εύφορη, οι περισσότεροι από τους κατοίκους της ζούσαν από τη γεωργική καλλιέργειά της.

Πατήστε εδώ για να μεταφερθείτε στο λεξικό της Νέας Ελληνικής

Αρχαία / Νέα  Ελληνική	Ενδεικτική Πρόταση
γήινος [= αυτός που σχετίζεται με τη γη]	​Η γήινη ατμόσφαιρα διαμορφώθηκε σε εκατομμύρια χρόνια.
γεώδης (και γαιώδης) [= ο χωμάτινος]	Το υπέδαφος είναι γεμάτο γεώδη πετρώματα χωρίς ιδιαίτερη αξία.
ὁ/ἡ γηγενής, τὸ γηγενές [= ο ιθαγενής, ο ντόπιος]	​Όταν οι Ισπανοί έφτασαν στην Αμερική έδιωξαν τον γηγενή πληθυσμό.
ὁ γεωπόνος [= ο επιστήμονας που ασχολείται με την αγροτική παραγωγή]	Θα φωνάξω τον γεωπόνο να μου πει τι λίπασμα πρέπει να βάλω στις ντομάτες.
ὁ γεωργός	Οι Έλληνες στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας τους υπήρξαν κυρίως γεωργοί.
ὁ γεωγράφος [= ο επιστήμονας που ασχολείται με την περιγραφή και μελέτη της γης]	Ο γεωγράφος μελετά ό,τι βρίσκεται στη γη, το έδαφος, τη θάλασσα, τον αέρα, τα φυτά, τα ζώα αλλά και τους ανθρώπους.
ὁ γήλοφος και γεώλοφος [= λοφίσκος]	Στο τέλος του δρόμου βρίσκεται ένας γήλοφος απ’ όπου μπορείς να δεις ολόκληρη την πόλη.
τὸ γήπεδον (-ο) [= (α.ε.) τεμάχιο γης, (ν.ε.) εγκατάσταση διεξαγωγής αθλητικών συναντήσεων]	Θα πάμε το Σάββατο στο γήπεδο να δούμε έναν αγώνα μπάσκετ.
ἡ γεωμετρία	Χάριν στην ανάπτυξη της γεωμετρίας οι Αιγύπτιοι κατάφερναν να ξεχωρίζουν τα σύνορα των αγρών τους.
ἐπίγειος [= αυτός που βρίσκεται πάνω στη γη]	Το ξενοδοχείο βρίσκεται σε μια υπέροχη τοποθεσία στην κορυφή του βουνού που μοιάζει με επίγειο παράδεισο.
ἔγγειος [= αυτός που αφορά τη γη, που αποτελεί ακίνητο περιουσιακό στοιχείο ή σχετίζεται με αυτό]	Η έγγειος ιδιοκτησία δηλώνεται στο κτηματολόγιο του κράτους.
μεσόγειος [= αυτός που βρίσκεται στο εσωτερικό μιας χώρας]	Η Μεσόγειος θάλασσα βρέχει Ευρωπαϊκές, Ασιατικές και Αφρικανικές ακτές.
ὑπόγειος	​Κατέβα στο υπόγειο να φέρεις λίγο λάδι.

Νέα  Ελληνική	Ενδεικτική Πρόταση
​γεωλόγος [= ο επιστήμονας που μελετά τη σύσταση και την ιστιορία της γης και των πετρωμάτων]	​Αποφάσισε μετά το σχολείο να γίνει γεωλόγος.
γεώμηλο [= πατάτα]	​Ενώ οι λέξεις «γεώμηλο» και «πατάτα» αναφέρονται στο ίδιο πράγμα, η πρώτη είναι γαλλικό δάνειο ενώ η δεύτερη αγγλικό.
γεώτρηση [= τρύπα στη γη]	​Άνοιξε στην αυλή του γεώτρηση για να βρει νερό.
γεωτρύπανο	Ζητήσαμε από τον Δήμο να φέρει το γεωτρύπανο και να ανοίξουν γεώτρηση στο κτήμα μας για πηγάδι.
γεωδυναμική [= κλάδος της επιστήμης που μελετά τον γήινο φλοιό]	​Σύμφωνα με τη γεωδυναμική η Ελλάδα είναι εξαιρετικά σεισμογενής περιοχή.
γεωπολιτικός [= αυτός που αφορά τις πολιτικές σχέσεις μιας χώρας σε σχέση με τη γεωγραφική της θέση]	​Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας είναι εξαιρετικά κρίσιμη αφού αποτελεί το σύνορο της Ευρώπης με την Ανατολή.
γηπεδούχος [<γήπεδο + έχω = αυτός που έχει το γήπεδο]	Η γηπεδούχος ομάδα κέρδισε 2-0 στον αγώνα.
περίγειο [το σημείο της τροχιάς ενός ουράνιου σώματος που είναι το πιο κοντινό στη γη]	Στις 20.44 το βράδυ της Κυριακής το φεγγάρι θα βρεθεί στο λεγόμενο περίγειο, δηλαδή στην ελάχιστη απόσταση από τον μητρικό του πλανήτη.
απόγειο [το σημείο της τροχιάς ενός ουράνιου σώματος που είναι το πιο μακρινό στη γη / μεταφορικά: το αποκορύφωμα]	Ενώ βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του, αποφάσισε να τα εγκαταλείψει όλα.
υδρόγειος [< υδρό- (< ύδωρ) + -γειος (< γη) = αυτός που αποτελείται από γη και νερό]	Αγόρασα μια υδρόγειο σφαίρα για το γραφείο μου.
ισόγειος [= αυτός που βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τη γη]	​Τα ισόγεια διαμερίσματα έχουν πρόβλημα υγρασίας.
υπέργειος [= αυτός που βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια της γης]	Το υπέργειο τμήμα του μετρό είναι ακόμη υπό κατασκευή.
απογειώνω [= υψώνω πάνω από το επίπεδο της γης / μεταφορικά: ανεβάζω κάτι στο ανώτερο επίπεδο]	Το αεροπλάνο απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Αθήνας στις 24:53.
προσγειώνω [= επαναφέρω κάτι στο επίπεο της γης / μεταφορικά: επαναφέρο κάποιον ή κάτι στην πραγματικότητα]	Η προσγείωση του αεροπλάνου ήταν ομαλή παρά τα έντονα καιρικά φαινόμενα.

Άσκηση 1: Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με την κατάλληλη λέξη από αυτές που σας δίνονται.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 39)

​1. Να εξηγήσετε τη σημασία των παρακάτω φράσεων της ν.ε. και να τις χρησιμοποιήσετε σε προτάσεις:

• Δίνω γη και ύδωρ  = Παραδίνομαι άνευ όρων. π.χ. Οι εχθροί τους ζήτησαν να παραδώσουν γη και ύδωρ αλλά ο στρατός αντιστάθηκε με όλες του τις δυνάμεις.
• Η Γη της Επαγγελίας = Ένας έυφορος τόπος / η εκπλήρωση των προσδοκιών κάποιου. π.χ. Η Αμερική ήταν η γη της επαγγελίας για όλο τον 20ο αιώνα.
• Όπου γης και πατρίς = Αναφέρεται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος μπορεί να αγαπήσει οποιαδήποτε περιοχή εγκατασταθεί. π.χ. Για τους περιπλανώμονους πρόσφυγες που έφυγαν από τον πόλεμο ισχύει ότι όπου γης και πατρίς. 

2. Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από τον Λεξιλογικό Πίνακα:

• Εγκαινιάστηκε η νέα υπέργεια/υπόγεια γραμμή του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου.
• Οι γεωλόγοι μελετούν τα στρώματα του φλοιού της Γης και τις μεταβολές τους.
• Οι ποδοσφαιριστές συγκεντρώθηκαν πριν από την έναρξη του αγώνα στο κέντρο του γηπέδου.
• Παρά τις επανειλημμένες γεωτρήσεις δεν μπόρεσαν να βρουν νερό.
• ​Το παραθαλάσσιο χωριό στο οποίο παραθερίσαμε φέτος ήταν ένας επίγειος παράδεισος.

Άσκηση: Να κατατάξετε τα ουσιαστικά στην κατηγορία στην οποία ανήκουν.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 41)

 1. Να καταγράψετε εθνικά ουσιαστικά της ν.ε. που σχηματίζονται με τις καταλήξεις που διδαχτήκατε.
​-ιος = Θεσσαλονικιός, Σαλαμινιός
-αίος = Αθηναίος, Λαρισαίος
-είος = Κείος
-ώος = Κώος
-εύς = Ευβοεύς
-ανός = Παριανός, Ψαριανός, Καλαματιανός
-ινός = Πατρινός, Τρικαλινός
-της = Τεγεάτης
-ιάτης = Μυκονιάτης
-ίτης = Κεφαλονίτης, Κωνσταντινουπολίτης
-ώτης = Πειραιώτης, Ηρακλειώτης, Φαναριώτης
-ήσιος = Πελοποννήσιος, Επτανήσιος

2. Να γράψετε τις παράγωγες λέξεις που ζητούνται συμπληρώνοντας τη σωστή κατάληξη στα παρακάτω ουσιαστικά με βάση τους πίνακες.

• Ἐρέτρια - Ἐρετριεύς (εθνικό)
• γράμμα - γραμματεύς (παρώνυμο)
• ἀετός - ἀετιδεύς (γονεωνυμικό)
• Κρόνος - Κρονίδης (πατρωνυμικό)
• Μῆλος - Μήλιος (εθνικό)
• πρέσβυς - πρεσβύτης (παρώνυμο)
• Μυτιλήνη - Μυτιληναῖος (εθνικό).

3. ​Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά της στήλης Αʹ με την κατηγορία στην οποία ανήκουν από τη στήλη Βʹ.

• παρώνυμο: ὁπλίτης, τοξότης
• εθνικό: Μιλήσιος, ᾽Ιταλιώτης
• πατρωνυμικό: Δαναΐδης

4. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τις παράγωγες λέξεις που ζητούνται.

• ἵππος (παρώνυμο) → ἱππεὺς
• Τάνταλος (πατρωνυμικό) → Τανταλίδης
• Αἴγυπτος (εθνικό) → Αἰγύπτιος
• πελαργός (γονεωνυμικό) → πελαργιδεύς
• Ῥόδος (εθνικό) → Ῥόδιος
• δῆμος (παρώνυμο) →​ δημότης

Ο ενεστώτας του ρήματος εἰμὶ

Ενεστώτας και μέλλοντας ενεργητικής φωνής βαρύτονων ρημάτων

Όπως το "λύω" κλίνονται:

• Θύω, πιστεύω, χορεύω, κελεύω, τοξεύω, παύω, στρατεύω, μαντεύω, παιδεύω, θηρεύω, βουλεύω, θεραπεύω, ἐρμηνεύω, πορεύω κ.ά.

Όπως το "διώκω" κλίνονται:

• Κηρύττω, ταράττω, πράττω, ἀλλάττω, φυλάττω, τάττω κ.ά.

Όπως το "κόπτω" κλίνονται:

• Τρίβω, γράφω, βλάπτω, ῥίπτω, κρύπτω κ.ά. 

Όπως το "ἀθροίζω" κλίνονται:

• Σπουδάζω, κομίζω, γυμνάζω, σῴζω, παρασκευάζω, πείθω, ἐλπίζω, φροντίζω, κ.ά.

Άσκηση 1: Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο του Ενεστώτα ή του Μέλλοντα.

Άσκηση 2: Να τοποθετήσετε τα ρήματα στον χρόνο και πρόσωπο που ζητείται.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 43)

1. Να συμπληρώσετε τον σωστό τύπο του ρ. εἰμί στις παρακάτω φράσεις:

• ᾽Εγώ εἰμὶ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος.
• ῾Ημεῖς ἐσμέν προγόνων ἀγαθῶν.
• ῾Υμεῖς ἐστε σύμμαχοι.
• ῾Η πόλις ἡμῶν ἀρχαιοτάτη ἐστί.
• Οἱ ἄνθρωποι θνητοί εἰσι.

2. Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις των δύο στηλών:

• Αἱ ὧραι πρᾳόταται → εἰσίν 
• ῾Η γῆ παμφορωτάτη → ἐστίν  
• ῾Ημεῖς ῞Ελληνες → ἐσμέν   
• ῾Υμεῖς προεστηκότες → ἐστέ
• ᾽Εγὼ διδάσκαλος τῆς ἀληθείας → εἰμί 

3. Να γράψετε τον ίδιο τύπο της οριστικής μέλλοντα των ρηματικών τύπων:

• παρέχουσι → παρέξουσι
• κηρύττει → κηρύξει

4. Να κλίνετε στην οριστική ενεστώτα και μέλλοντα τα ρήματα: καταλύω, πείθω, τρέπω, λήγω.
Ενεστώτας:

• καταλύω - καταλύεις - καταλύει - καταλύομεν - καταλύετε - καταλύουσι
• πείθω - πείθεις - πείθει - πείθομεν - πείθετε - πείθουσι
• τρέπω - τρέπεις - τρέπει - τρέπομεν - τρέπετε - τρέπουσι
• λήγω - λήγεις - λήγει - λήγομεν - λήγετε - λήγουσι

Μέλλοντας:

• καταλύσω - καταλύσεις - καταλύσει - καταλύσομεν - καταλύσετε - καταλύσουσι
• πείσω - πείσεις - πείσει - πείσομεν - πείσετε - πείσουσι
• τρέψω - τρέψεις - τρέψει - τρέψομεν - τρέψετε - τρέψουσι
• λήξω - λήξεις - λήξει - λήξομεν - λήξετε - λήξουσι

5. Να μεταφέρετε τους ρηματικούς τύπους στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού:

• λέγουσι → λέγει
• παρέχει → παρέχουσι
• βλαστάνει → βλαστάνουσι
• ἔχει → ἔχουσι
• φονεύεις → φονεύετε
• κρούσομεν → κρούσω
• λούετε → λούεις
• παύσουσιν → παύσει
• λύεις → λύετε
• ἱκετεύσετε → ἱκετεύσεις
• ἱδρύομεν → ἱδρύω
• ἀριστεύσει →  ἀριστεύσουσι
• βασιλεύω → βασιλεύομεν
• θεραπεύσουσιν →  θεραπεύσει

6. Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω φράσεων από τον ενεστώτα στον μέλλοντα:

• ῾Ο στρατηγὸς κελεύει θαρσεῖν. → κελεύσει
• Οἱ διδάσκαλοι παιδεύουσιν τοὺς μαθητάς. → παιδεύσουσιν
• ῾Ημεῖς λύομεν τὰς σπονδάς. → λύσομεν 
• ῾Υμεῖς θύετε τοῖς θεοῖς. → θύσετε  

7. Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων από τον μέλλοντα στον ενεστώτα:

• ῾Ημεῖς ἀριστεύσομεν. → ἀριστεύομεν
• Οἱ ἄνθρωποι τοὺς θεοὺς ἱκετεύσουσιν. → ἱκετεύουσιν
• Οἱ πολέμιοι ἐνεδρεύσουσιν. → ἐνεδρεύουσιν
• ῾Ημεῖς τοξεύσομεν ταύρους ἀγρίους. → τοξεύομεν
• ῾Ο ἁλιεὺς ἰχθῦς ἁλιεύσει.​ → ἁλιεύει