Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου
Ενότητα 13
Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη 10.4.3-6 (διασκευή)
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
Διονυσίου τυραννοῦντος Φιντίας τις Πυθαγόρειος |
Όταν ασκούσε την εξουσία ο Διονύσιος, κάποιος Φιντίας Πυθαγόρειος, |
ἐπιβεβουλευκὼς τῷ τυράννῳ, |
που είχε συνωμοτήσει εναντίον του άρχοντα, |
μέλλων δὲ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν, |
και επρόκειτο να τιμωρηθεί, |
ᾐτήσατο παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον |
ζήτησε χρόνο από τον Διονύσιο, |
εἰς τὸ πρότερον ἅ βούλεται διοικῆσαι |
για να τακτοποιήσει προηγουμένως τις υποθέσεις του· |
δώσειν δ’ ἔφησεν ἐγγυητήν τῶν φίλων ἕνα. |
και είπε ότι θα δώσει για εγγύηση ένα φίλο του. |
Τοῦ δὲ δυνάστου θαυμάσαντος, εἰ τοιοῦτός ἐστι φίλος |
Κι επειδή ο άρχοντας απόρησε αν υπάρχει τέτοιος φίλος |
ὅς ἑαυτὸν εἰς τὴν εἱρκτήν ἄντ' ἐκείνου παραδώσει, |
που θα δεχτεί να φυλακιστεί αντί για εκείνον, |
προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ Φιντίας, |
ο Φιντίας προσκάλεσε κάποιον από τους φίλους του, |
Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον, |
που ονομαζόταν Δάμων και ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος, |
ὅς ἔγγυος εὐθὺς ἐγενήθη. |
ο οποίος μπήκε αμέσως εγγυητής του. |
Τινὲς μέν οὖν ἐπῄνουν τὴν ὑπερβολήν |
Μερικοί λοιπόν, επαινούσαν την υπερβολή |
τῆς πρὸς τοὺς φίλους εὐνοίας, |
της αγάπης προς τους φίλους, |
τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ μανίαν κατεγίνωσκον. |
κάποιοι όμως καταλόγιζαν επιπολαιότητα και παραφροσύνη στον εγγυητή. |
Πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ δῆμος συνέδραμεν, |
Την καθορισμένη ώρα όλος ο λαός συγκεντρώθηκε |
καραδοκῶν εἰ φυλάξει τὴν πίστιν Φιντίας. |
περιμένοντας με αγωνία αν ο Φιντίας τηρήσει την υπόσχεσή του. |
Ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης Φιντίας ἀνελπίστως |
Και όταν πια πλησίαζε η ώρα, ο Φιντίας ανέλπιστα |
ἐπὶ τῆς ἐσχάτης τοῦ χρόνου ῥοπῆς δρομαῖος ἦλθε. |
ήρθε τρέχοντας την τελευταία στιγμή. |
Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος |
Ο Διονύσιος, λοιπόν, από θαυμασμό |
ἀπέλυσεν τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον |
απάλλαξε από την τιμωρία τον κατηγορούμενο |
καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας |
και ζήτησε από τους (δύο) άνδρες |
τρίτον ἑαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσλαβέσθαι. |
να τον δεχτούν ως τρίτο μέλος της φιλίας τους. |
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 100)
1. Για ποιον λόγο είχε καταδικαστεί ο Φιντίας από τον Διονύσιο των Συρακουσών;
Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη ο Φιντίας είχε καταδικαστεί από τον Διονύσιο των Συρακουσών γιατί είχε συνωμοτήσει εναντίον του.
2. Ποια χάρη ζήτησε ο Φιντίας πριν από την εκτέλεση της ποινής του; Ποια εγγύηση έδωσε για την επιστροφή του;
Πριν την εκτέλεση της ποινής του ο Φιντίας ζήτησε λίγο χρόνο ελεύθερος για να τακτοποιήσει κάποιες υποχρεώσεις του. Ως εγγύηση στη θέση του θα άφηνε έναν φίλο του τον Δάμωνα.
3. Πώς αντέδρασε η κοινή γνώμη στην προσφορά του Δάμωνα;
Όσοι είδαν την προθυμία με την οποία ο Δάμωνας δέχθηκε να αντικαταστήσει τον φίλο του στη φυλακή απόρησαν για την μεγάλη φιλία των δύο αντρών. Κάποιοι όμως καταλόγιζαν επιπολαιότητα και παραφροσύνη στον εγγυητή. Σε κάθε περίπτωση η εμπιστοσύνη που έδειξε ο Δάμωνας στον φίλο του κινητοποίησαν το ενδιαφέρον όλων των υπολοίπων, αφού μια τέτοια θυσία δεν είναι κάτι που συμβαίνει καθημερινά.
4. Ποια ήταν η αντίδραση του Διονυσίου, όταν διαπίστωσε τη συγκινητική φιλία που συνέδεε τον Δάμωνα με τον Φιντία και τη συναίσθηση καθήκοντος που διέκρινε τους πυθαγορείους; Γνωρίζετε άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα πιστών φίλων;
Όταν ο Διονύσιος συνειδητοποίησε την μεγάλη αγάπη που είχαν οι δύο φίλοι ο ένας για τον άλλο, απάλλαξε από την τιμωρία τον κατηγορούμενο και ζήτησε από τους δύο άνδρες να τον δεχθούν ως τρίτο μέλος στη φιλία τους. Η αφοσίωση του Δάμωνα, που έβαλε τον εαυτό του εγγυητή υπέρ του φίλου του, και η αξιοπιστία του Φιντία, που δεν εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να σώσει τον εαυτό του, αποτελούν παράδειγμα αληθινής φιλίας. Αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν πολλά στην ιστορία. Από την ελληνική μυθολογία, το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η φιλία του Αχιλλέα για τον Πάτροκλο.
Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη ο Φιντίας είχε καταδικαστεί από τον Διονύσιο των Συρακουσών γιατί είχε συνωμοτήσει εναντίον του.
2. Ποια χάρη ζήτησε ο Φιντίας πριν από την εκτέλεση της ποινής του; Ποια εγγύηση έδωσε για την επιστροφή του;
Πριν την εκτέλεση της ποινής του ο Φιντίας ζήτησε λίγο χρόνο ελεύθερος για να τακτοποιήσει κάποιες υποχρεώσεις του. Ως εγγύηση στη θέση του θα άφηνε έναν φίλο του τον Δάμωνα.
3. Πώς αντέδρασε η κοινή γνώμη στην προσφορά του Δάμωνα;
Όσοι είδαν την προθυμία με την οποία ο Δάμωνας δέχθηκε να αντικαταστήσει τον φίλο του στη φυλακή απόρησαν για την μεγάλη φιλία των δύο αντρών. Κάποιοι όμως καταλόγιζαν επιπολαιότητα και παραφροσύνη στον εγγυητή. Σε κάθε περίπτωση η εμπιστοσύνη που έδειξε ο Δάμωνας στον φίλο του κινητοποίησαν το ενδιαφέρον όλων των υπολοίπων, αφού μια τέτοια θυσία δεν είναι κάτι που συμβαίνει καθημερινά.
4. Ποια ήταν η αντίδραση του Διονυσίου, όταν διαπίστωσε τη συγκινητική φιλία που συνέδεε τον Δάμωνα με τον Φιντία και τη συναίσθηση καθήκοντος που διέκρινε τους πυθαγορείους; Γνωρίζετε άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα πιστών φίλων;
Όταν ο Διονύσιος συνειδητοποίησε την μεγάλη αγάπη που είχαν οι δύο φίλοι ο ένας για τον άλλο, απάλλαξε από την τιμωρία τον κατηγορούμενο και ζήτησε από τους δύο άνδρες να τον δεχθούν ως τρίτο μέλος στη φιλία τους. Η αφοσίωση του Δάμωνα, που έβαλε τον εαυτό του εγγυητή υπέρ του φίλου του, και η αξιοπιστία του Φιντία, που δεν εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να σώσει τον εαυτό του, αποτελούν παράδειγμα αληθινής φιλίας. Αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν πολλά στην ιστορία. Από την ελληνική μυθολογία, το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η φιλία του Αχιλλέα για τον Πάτροκλο.
Πατήστε εδώ για να μεταφερθείτε στο λεξικό της Νέας Ελληνικής
Αρχαία Ελληνικά / Νέα Ελληνικά |
Ενδεικτική Πρόταση |
τυραννώ |
π.χ. Τον τυραννάει μια χρόνια ασθένεια. |
τυραννία |
π.χ. Ο λαός εξεγέρθηκε κατά της τυραννίας. |
τυραννίδα |
π.χ. Η τυραννίδα του Περίανδρου αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση, όπου υπήρξε θετική συνεισφορά για την πόλη της Κορίνθου. |
τυραννικός |
π.χ. Το τυραννικό καθεστώς εξάντλησε την πόλη και τους πολίτες. |
τυραννοκτόνος / τυραννοκτονία |
π.χ. Ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων ήταν οι τυραννοκτόνοι που το καλοκαίρι του 514 π.Χ. σκότωσαν τον Πεισιστρατίδη τύραννο Ίππαρχο. |
Νέα Ελληνικά |
Ενδεικτική πρόταση |
τυραννίσκος |
π.χ. Ήταν ανόητος, μέθυσος και έκφυλος… αν και ήταν απόλυτος άρχοντας, στην πραγματικότητα ήταν ένας επικίνδυνος τυραννίσκος. |
τυράννισμα |
π.χ. Είναι τυράννισμα να προσπαθώ να ταΐσω αυτό το παιδί. |
τυραννόσαυρος |
π.χ. Ο Τυραννόσαυρος είναι γένος θηριόποδου δεινόσαυρου. |
Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 100)
1. Να συνδυάσετε το επίθετο «τυραννικός» με τα ουσιαστικά «εξουσία» και «συμπεριφορά» και να γράψετε στη ν.ε. μία πρόταση με τις φράσεις που προκύπτουν.
2. Να βρείτε από τον Λεξιλογικό Πίνακα συνώνυμα των λέξεων: δικτάτορας–καταπιεστικός και ταλαιπωρία–μαρτύριο.
- Η τυραννική εξουσία του μονάρχη δημιούργησε αντιδράσεις στου υπηκόους του.
- Πήρε τα παιδά της και έφυγε από το σπίτι επειδή δεν άντεχε άλλο την τυραννική συμπεριφορά του άντρα της.
2. Να βρείτε από τον Λεξιλογικό Πίνακα συνώνυμα των λέξεων: δικτάτορας–καταπιεστικός και ταλαιπωρία–μαρτύριο.
- δικτάτορας - τύραννος
- καταπιεστικός - τυραννικός
- ταλαιπωρία - τυράννισμα
- μαρτύριο - τυραννία
Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 101)
1. Από τα παρακάτω ουσιαστικά να σχηματίσετε επίθετα που δηλώνουν πλησμονή, χρόνο ή μέτρο.
2. Να αντιστοιχίσετε τα επίθετα (στήλη Αʹ) με τις έννοιες που αυτά δηλώνουν (στήλη Βʹ). Στη συνέχεια να γράψετε από ποια ουσιαστικά της α.ε. παράγονται.
- ὀδύνη > οδυνηρός
- τύχη > τυχερός
- θέρος > θερινός
- φλόξ (γεν. φλογός) > φλογερός
- ἔτος > ετήσιος
- φθόνος > φθονερός
2. Να αντιστοιχίσετε τα επίθετα (στήλη Αʹ) με τις έννοιες που αυτά δηλώνουν (στήλη Βʹ). Στη συνέχεια να γράψετε από ποια ουσιαστικά της α.ε. παράγονται.
- ξύλινος → ύλη ή χρώμα
- μάχιμος → κατάλληλος για εκείνο που δηλώνει
- χαριείς → πλησμονή
- ἠθικός → αυτός που ανήκει σε εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη ή έχει σχέση με αυτό
- μολύβδινος → ύλη ή χρώμα
- ἐχθρός → πλησμονή
- σθεναρός → πλησμονή
- πειναλέος → πλησμονή
- μανιακός → αυτός που ανήκει σε εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη ή έχει σχέση με αυτό
- μεσημβρινός → χρόνος ή μέτρο
Απαρέμφατα:
Μετοχές:
Όπως το "λύω" κλίνονται:
- Θύω, πιστεύω, χορεύω, κελεύω, τοξεύω, παύω, στρατεύω, μαντεύω, παιδεύω, θηρεύω, βουλεύω, θεραπεύω, ἐρμηνεύω, πορεύω κ.ά.
- Κηρύττω, ταράττω, πράττω, ἀλλάττω, φυλάττω, τάττω κ.ά.
- Τρίβω, γράφω, κόπτω, ῥίπτω, κρύπτω κ.ά.
- Σπουδάζω, κομίζω, γυμνάζω, σῴζω, παρασκευάζω, πείθω, ἐλπίζω, φροντίζω, κ.ά.
Το απαρέμφατο:
Η μετοχή:
Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 105)
1. Να εντοπίσετε τα απαρέμφατα ε.φ. του κειμένου της ενότητας και να αναγνωρίσετε τον χρόνο και το είδος τους.
2. Να σχηματίσετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές (και στα τρία γένη) όλων των χρόνων των παρακάτω ρημάτων: ἐπιβουλεύω, φυλάττω, θαυμάζω.
3. Να κλίνετε το θηλυκό γένος της μετοχής ενεστώτα του ρ. ἐπιβουλεύω, της μετοχής μέλλοντα του ρ. φυλάττω και της μετοχής αορίστου του ρ. θαυμάζω.
4. Να εντοπίσετε τις μετοχές στις παρακάτω φράσεις και να προσδιορίσετε το είδος τους.
5. Να εντοπίσετε τα απαρέμφατα στις παρακάτω φράσεις, να προσδιορίσετε το είδος τους και να τα μεταφέρετε στους άλλους χρόνους.
6. Συμπληρώνοντας τα ζητούμενα στα τετραγωνίδια θα σχηματίσετε στην έγχρωμη στήλη μια λέξη που σημαίνει στην α.ε. τη «φυλακή».
7. Να εντοπίσετε στο παρακάτω κείμενο τις μετοχές και τα απαρέμφατα ε.φ. και να αναγνωρίσετε το είδος τους.
Τὸ δὲ γεννηθὲν (μετοχή - επιθετική) οὐκ ἦν κύριος ὁ γεννήσας (μετοχή - επιθετική) τρέφειν (τελικό - απαρέμφατο), ἀλλ’ ἔφερε λαβὼν (μετοχή - επιρρηματική, χρονική) εἰς τόπον τινὰ λέσχην καλούμενον (μετοχή - επιθετική) , ἐν ᾧ καθήμενοι (μετοχή - επιθετική) τῶν φυλετῶν οἱ πρεσβύτατοι (= οι γεροντότεροι από τους αρχηγούς των φυλών) καταμαθόντες (μετοχή - επιρρηματική, χρονική) (= αφού εξέταζαν) τὸ παιδάριον, εἰ μὲν εὐπαγὲς εἴη (= αν ήταν αρτιμελές) καὶ ῥωμαλέον, τρέφειν (τελικό - απαρέμφατο) ἐκέλευον.
- τυγχάνειν: τελικό απαρέμφατο ενεστώτα
- διοικῆσαι: τελικό απαρέμφατο αορίστου
- δώσειν: ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα
2. Να σχηματίσετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές (και στα τρία γένη) όλων των χρόνων των παρακάτω ρημάτων: ἐπιβουλεύω, φυλάττω, θαυμάζω.
- Απαρέμφατα: ἐπιβουλεύειν / ἐπιβουλεύσειν / ἐπιβουλεύσαι / ἐπιβεβουλευκέναι
- Μετοχές: ἐπιβουλεύων, -ουσα, -ον / ἐπιβουλεύσων, -σουσα, -σον / ἐπιβουλεύσας, -σασα, -σαν / ἐπιβεβουλευκώς, -κυῖα, -κός
- Απαρέμφατα: φυλάττειν / φυλάξειν / φυλάξαι / πεφυλαχέναι
- Μετοχές: φυλάττων, -ουσα, -ον / φυλάξων, -ξουσα, -ξον / φυλάξας, -ξασα, -ξαν / πεφυλαχώς, -χυῖα, -χός
- Απαρέμφατα: θαυμάζειν / θαυμάσειν / θαυμάσαι / τεθαυμακέναι
- Μετοχές: θαυμάζων, -ουσα, -ον / θαυμάσων, -σουσα, -σον / θαυμάσας, -σασα, -σαν / τεθαυμακώς, -κυῖα, -κος
3. Να κλίνετε το θηλυκό γένος της μετοχής ενεστώτα του ρ. ἐπιβουλεύω, της μετοχής μέλλοντα του ρ. φυλάττω και της μετοχής αορίστου του ρ. θαυμάζω.
- ἐπιβουλεύουσα / ἐπιβουλευούσης / ἐπιβουλεύουσῃ / ἐπιβουλεύουσαν / ἐπιβουλεύουσα // ἐπιβουλεύουσαι / ἐπιβουλευουσῶν / ἐπιβουλεύουσαις / ἐπιβουλεύουσας / ἐπιβουλεύουσαι
- φυλάξουσα / φυλαξούσης / φυλαξούσῃ / φυλάξουσαν / φυλάξουσα // φυλάξουσαι / φυλαξουσῶν / φυλάξουσαις / φυλαξουσας / φυλάξουσαι
- θαυμάσασα / θαυμασάσης / θαυμασάσῃ / θαυμάσασαν / θαυμάσασα // θαυμάσασαι / θαυμασασῶν / θαυμάσασαις / θαυμάσασας / θαυμάσασαι
4. Να εντοπίσετε τις μετοχές στις παρακάτω φράσεις και να προσδιορίσετε το είδος τους.
- Ταῦτα πράξας ἐκείνους εὐδαίμονας ποιήσεις.
- πράξας, πράξαντος, πράξαντι, πράξαντα, πράξας / πράξαντες, πραξάντων, πράξασι, πράξαντας, πράξαντες.
- ῾Η ὁδὸς ἡ ἄγουσα πρὸς ἀρετὴν μακρά ἐστι.
- ἄγουσα, ἀγούσης, ἀγούσῃ, ἄγουσαν, ἄγουσα / ἄγουσαι, ἀγουσῶν, ἄγουσαις, ἄγουσας, ἄγουσαι.
- ᾽Εγὼ πειράσομαί σε διδάσκειν ὅτι ἀληθῆ λέγω, ἀρξάμενος ἀπὸ τῆς ὄψεως.
- ἀρξάμενος, ἀρξαμένου, ἀρξαμένῳ, ἀρξάμενον, ἀρξάμενε / ἀρξάμενοι, ἀρξαμένων, ἀρξαμένοις, ἀρξαμένους, ἀρξάμενοι.
- Χαίρουσι περὶ τῶν ἄλλων κακῶς λέγοντες.
- λέγων, λέγοντος, λέγοντι, λέγοντα, λέγων / λέγοντες, λεγόντων, λέγουσι, λέγοντας, λέγοντες.
- Τριήρεις ἐξέπεμπον ὡς γῆς καὶ θαλάττης ἄρξοντες.
- ἄρξων, ἄρξοντος, ἄρξοντι, ἄρξοντα, ἄρξων / ἄρξοντες, ἀρξόντων, ἄρξουσι, ἄρξοντας, ἄρξοντες.
5. Να εντοπίσετε τα απαρέμφατα στις παρακάτω φράσεις, να προσδιορίσετε το είδος τους και να τα μεταφέρετε στους άλλους χρόνους.
- Τὸ μὲν πῦρ οἱ ἄνθρωποι ῥᾳδίως καθορῶσιν (= κοιτάζουν), εἰς δὲ τὸν ἥλιον οὐ δύνανται ἀντιβλέπειν.
- ἀντιβλέπειν, ἀντιβλέψειν, ἀντιβλέψαι, ἀντιβεβλεφέναι
- Κίμων ἠνάγκασε τὸν βασιλέα συνάψαι μάχην.
- συνάπτειν, συνάψειν, συνάψαι, -.
- Οὗτος οἴεται (= νομίζει) δίκαια πράττειν.
- πράττειν, πράξειν, πρᾶξαι, πεπραχέναι.
- Ἀπὸ Κνίδου μέχρι Σινώπης ῞Ελληνες τὴν ᾽Ασίαν παροικοῦσιν, οὓς (= τους οποίους) οὐ δεῖ πείθειν, ἀλλὰ μὴ κωλύειν (= να μην εμποδίζουμε) τοῦ πολέμου.
- πείθειν, πείσειν, πεῖσαι, πεπεικέναι.
- κωλύειν, κωλύσειν, κωλῦσαι, κεκωλυκέναι.
- Σωκράτης βούλεται (= θέλει) διδάσκειν τοὺς συνόντας (= στους μαθητές του) τὴν ἀρετήν.
- διδάσκειν, διδάξειν, διδάξαι, δεδιδαχέναι.
6. Συμπληρώνοντας τα ζητούμενα στα τετραγωνίδια θα σχηματίσετε στην έγχρωμη στήλη μια λέξη που σημαίνει στην α.ε. τη «φυλακή».
- λύσειν
- ῥάψαι
- πεπραχέναι
- κεκοφυῖα
- ῥίπτοντος
- πεισάσης
7. Να εντοπίσετε στο παρακάτω κείμενο τις μετοχές και τα απαρέμφατα ε.φ. και να αναγνωρίσετε το είδος τους.
Τὸ δὲ γεννηθὲν (μετοχή - επιθετική) οὐκ ἦν κύριος ὁ γεννήσας (μετοχή - επιθετική) τρέφειν (τελικό - απαρέμφατο), ἀλλ’ ἔφερε λαβὼν (μετοχή - επιρρηματική, χρονική) εἰς τόπον τινὰ λέσχην καλούμενον (μετοχή - επιθετική) , ἐν ᾧ καθήμενοι (μετοχή - επιθετική) τῶν φυλετῶν οἱ πρεσβύτατοι (= οι γεροντότεροι από τους αρχηγούς των φυλών) καταμαθόντες (μετοχή - επιρρηματική, χρονική) (= αφού εξέταζαν) τὸ παιδάριον, εἰ μὲν εὐπαγὲς εἴη (= αν ήταν αρτιμελές) καὶ ῥωμαλέον, τρέφειν (τελικό - απαρέμφατο) ἐκέλευον.
