Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου
Σύγκριση - Αντίθεση
Δύο από τους πιο γνωστούς ήρωες των R.Goscinny και A.Uderzo είναι ο Αστερίξ και ο Οβελίξ. |
Θεματική πρόταση |
Ο Αστερίξ, από τη μία, είναι ένας μικρόσωμος πολεμιστής αλλά παμπόνηρος και με κοφτερό μυαλό. Του εμπιστεύονται χωρίς αμφιβολίες όλες τις επικίνδυνες αποστολές, για τις οποίες συνήθως καταστρώνει και το σχέδιο δράσης. Ο Αστερίξ αντλεί την υπεράνθρωπη δύναμή του από το μαγικό ζωμό του Δρυΐδη Πανοραμίξ. Ο Οβελίξ, από την άλλη, είναι ο αχώριστος φίλος του Αστερίξ. Μεγάλων σωματικών διαστάσεων, προμηθευτής μενίρ σε ολόκληρη την επικράτεια και μεγάλος εραστής του ψητού αγριογούρουνου! Είναι πάντοτε έτοιμος να ακολουθήσει τον Αστερίξ σε μια νέα περιπέτεια και ας μην καταλαβαίνει πάντοτε τι ακριβώς συμβαίνει, αρκεί να υπάρχουν αγριογούρουνα και τρανοί καυγάδες! Η δύναμή του είναι ατελείωτη, επειδή είχε βουτήξει στη μαρμίτα με το μαγικό ζωμό, όταν ήταν μικρός. |
Λεπτομέρειες Συνδετικές λέξεις: Αφενός – αφετέρου, ενώ, ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, απεναντίας, μολαταύτα, άλλωστε, ακόμα και αν, μολονότι, παρ΄ όλα αυτά, σε αντίθεση μ΄ αυτό, δε συμβαίνει όμως το ίδιο…κτλ. |
Οι περιπέτεις των δύο αυτών ηρώων περιγράφονται στο διάσημο κόμικ «Αστερίξ ο Γαλάτης». |
Κατακλείδα |
Προσοχή!
Όταν μια παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της σύγκρισης - αντίθεσης δεν αρκεί απλώς να εντοπίσουμε τον τρόπο ανάπτυξής της. Θα πρέπει να βρούμε και:
Όταν μια παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της σύγκρισης - αντίθεσης δεν αρκεί απλώς να εντοπίσουμε τον τρόπο ανάπτυξής της. Θα πρέπει να βρούμε και:
- Τα δύο μέρη που συγκρίνονται.
- Τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ τους.
- Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν την αντίθεση
Διαίρεση
Τα τελευταία όμως χρόνια παρατηρείται μια ακόμα πιο ενδιαφέρουσα τάση, καθώς ανοίγουν μικρά ξενοδοχεία σε ιστορικά κτίρια, είτε μέσα στο Κάστρο είτε έξω από αυτό, πάντα όμως στα όρια της παλιάς πόλης. |
Θεματική πρόταση |
Ο πρώτος ξενώνας που λειτούργησε μέσα στο Κάστρο αποτελεί και σήμερα μια από τις πιο αξιοπρόσεκτες επιλογές διαμονής. Στεγάζεται σε ένα απλό γιαννιώτικο σπίτι των αρχών του 20ού αιώνα και τα δωμάτιά του, αν και λιτά, έχουν ατμόσφαιρα. Η δεύτερη επιλογή, αν θέλετε να μείνετε εντός του Κάστρου, βρίσκεται σε έναν από τους πιο κεντρικούς δρόμους του παραδοσιακού οικισμού, στην Ανδρόνικου Παλαιολόγου, και στεγάζεται σε ένα πέτρινο εβραϊκό σπίτι. Τρίτη επιλογή: λίγο έξω από το κάστρο, δίπλα στη μητρόπολη, υπάρχει ένα παλιό κτίριο του 18ου αιώνα, το οποίο ανακαινίστηκε και μετατράπηκε σε ένα μικρό ξενώνα 9 δωματίων. |
Λεπτομέρειες Συνδετικές λέξεις: Επιπλέον, επίσης, ακόμα, επιπροσθέτως, παράλληλα, εξάλλου, εκτός απ΄ αυτό, συμπληρωματικά, κοντά σ΄ αυτό, ας σημειωθεί ακόμη ότι, δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι, θα αποτελούσε παράλειψη αν…κτλ. |
Στα ξενοδοχεία αυτά ο επισκέπτης θα μπορεί να απολαύσει την παλιά πόλη με τα γραφικά σοκάκια και την υπέροχη θέα στη θάλασσα. |
Κατακλείδα |
Προσοχή!
Όταν μια παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της διαίρεσης δεν αρκεί απλώς να εντοπίσουμε τον τρόπο ανάπτυξής της. Θα πρέπει να βρούμε και:
Όταν μια παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της διαίρεσης δεν αρκεί απλώς να εντοπίσουμε τον τρόπο ανάπτυξής της. Θα πρέπει να βρούμε και:
- Τη διαιρετέα έννοια: την έννοια που διαιρείται, το όλο.
- Τη διαιρετική βάση: το κριτήριο διαίρεσης, το κριτήριο με το οποίο διαιρείται το όλο σε μέρη.
- Το πηλίκο ή τα μέρη της διαίρεσης: τις έννοιες που προκύπτουν ως επιμέρους μορφές της διαιρετέας, του όλου.
Αιτιολόγηση
Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος του πρωινού καθ’ όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας του μαθητή για τις εξετάσεις. |
Θεματική πρόταση |
Ένα πλήρες πρωινό αυξάνει τη διάθεση και την ενέργεια του παιδιού, για να αντεπεξέλθει τις δυσκολίες του διαβάσματος και των άλλων υποχρεώσεων τις ημέρας. Επιπλέον, μειώνει το αίσθημα τις πείνας κατά τις μεσημεριανές ώρες, γεγονός που αποτρέπει την υπερκατανάλωση φαγητού το μεσημέρι, κάτι που θα προκαλούσε υπνηλία και μείωση τις απόδοσης του μαθητή. |
Λεπτομέρειες Συνδετικές λέξεις: Επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, άρα, επιλογικά, κατά συνέπεια, όπως προκύπτει, ανακεφαλαιώνοντας γι΄ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται σε, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, για τους παραπάνω λόγους...κτλ. |
Είναι λοιπόν ένα γεύμα που κανείς εξεταζόμενος δεν θα πρέπει να παραλείπει. |
Κατακλείδα |
Παραδείγματα
Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. |
Θεματική πρόταση |
Παρατηρείται για παράδειγμα δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθημερινή ζωή δεν συμβαδίζει με το ρυθμό της τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό μάθημα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια με τα ελκυστικά τους προγράμματα. Ας μην παραλείψουμε και τις ταινίες του Σαββατόβραδου, οι οποίες έχουν στοιχίσει σε πλήθος παιδιών την απουσία από το πρωινό μάθημα ή από το οικογενειακό τραπέζι. |
Λεπτομέρειες Συνδετικές λέξεις: Για παράδειγμα, πράγματι, ιδιαίτερα, ξεχωριστά, αξίζει να τονιστεί, ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται, εκείνο που προέχει, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, προπάντων, ειδικά, περισσότερο, το κυριότερο όμως είναι, αναντίρρητα, είναι σαφές, είναι γεγονός, οπωσδήποτε, βέβαια, φυσικά... κτλ. |
Το σχολείο, ως ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια της ζωής των παιδιών, δεν θα μπορούσε φυσικά να μείνει ανεπηρέαστο. |
Κατακλείδα |
Αίτιο - Αποτέλεσμα
Τα αποτελέσματα της δωρικής εισβολής δεν άργησαν να φανούν. |
Θεματική πρόταση |
Όπου εγκαταστάθηκαν οι Δωριείς, σταμάτησε κάθε πρόοδος, η τέχνη οπισθοδρόμησε και οι άνθρωποι ξαναγύρισαν στις πρωτόγονες συνήθειες. Τα αγγεία τώρα είναι χοντροειδή και μεγάλα με άτεχνες παραστάσεις ή απλά γεωμετρικά σχήματα εν αντιθέσει προς τα κομψά κρητομυκηναϊκά με τις φυσικότατες παραστάσεις. Η θαλασσοκρατία πέρασε στα χέρια των Φοινίκων. Ακολούθησαν κύματα μεταναστεύσεων προς τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και τα μικρασιατικά παράλια. |
Λεπτομέρειες Συνδετικές λέξεις: Με άλλα λόγια, ειδικότερα, αυτό σημαίνει ότι, δηλαδή, συγκεκριμένα, σαφέστερα, μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη, για να γίνει πιο σαφές, ακριβέστερα...κτλ. |
Ορισμός
Η προκατάληψη ορίζεται ως μια αρνητική στάση απέναντι στα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, στάση η οποία βασίζεται αποκλειστικά στη συμμετοχή τους στην ομάδα αυτή. |
Θεματική πρόταση |
Αναλυτικότερα, κάποιος που είναι προκατειλημμένος απέναντι σε μια ομάδα τείνει να αξιολογεί τα μέλη της με αρνητικό τρόπο, απλά και μόνο επειδή ανήκουν σε αυτή την ομάδα. Η προσωπικότητα, η συμπεριφορά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε συγκεκριμένου ατόμου παίζουν πολύ μικρό ρόλο εφόσον όλα τα μέλη της ομάδας έχουν μεταξύ τους ομοιογενή χαρακτηριστικά. |
Λεπτομέρειες Συνδετικές λέξεις: Είναι, σημαίνει, δηλώνει, μετον όρο αυτό εννοούμε, το χρησιμοποιούμε όταν, ορίζεται, μας δείχνει, περιγράφει…κτλ. |
Προσοχή!
Όταν μια παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του ορισμού δεν αρκεί απλώς να εντοπίσουμε τον τρόπο ανάπτυξής της. Θα πρέπει να βρούμε και:
Π.χ. Η τίγρη (θηλ.) ή ο τίγρης (αρσ.) είναι σαρκοφάγο θηλαστικό της οικογενείας των αιλουριδών, της οποίας αποτελεί το μεγαλύτερο και ισχυρότερο μέλος. Το είδος έχει την επιστημονική ονομασία Panthera tigris, απαντά αποκλειστικά στην ασιατική ήπειρο και διακρίνεται σε 9 υποείδη, από τα οποία τα 3 θεωρούνται εξαφανισμένα.
Όταν μια παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του ορισμού δεν αρκεί απλώς να εντοπίσουμε τον τρόπο ανάπτυξής της. Θα πρέπει να βρούμε και:
- Την οριστέα έννοια: δηλαδή την έννοια που ορίζεται.
- Το γένος: την ευρύτερη κατηγορία στην οποία εντάσσεται η οριστέα έννοια.
- Την ειδοποιό διαφορά: το χαρακτηριστικό γνώρισμα που διακρίνει την οριστέα έννοια από τις υπόλοιπες που ανήκουν στην ίδια κατηγορία.
Π.χ. Η τίγρη (θηλ.) ή ο τίγρης (αρσ.) είναι σαρκοφάγο θηλαστικό της οικογενείας των αιλουριδών, της οποίας αποτελεί το μεγαλύτερο και ισχυρότερο μέλος. Το είδος έχει την επιστημονική ονομασία Panthera tigris, απαντά αποκλειστικά στην ασιατική ήπειρο και διακρίνεται σε 9 υποείδη, από τα οποία τα 3 θεωρούνται εξαφανισμένα.
- Οριστέα έννοια: "Η τίγρη"
- Γένος: "σαρκοφάγο θηλαστικό της οικογενείας των αιλουριδών"
- Ειδοποιός διαφορά: "Το είδος έχει την επιστημονική ονομασία Panthera tigris, απαντά αποκλειστικά στην ασιατική ήπειρο και διακρίνεται σε 9 υποείδη, από τα οποία τα 3 θεωρούνται εξαφανισμένα."
Αναλογία
Το εμπόδιο στη γραπτή επικοινωνία μπορεί να υπερνικηθεί με το καλό γράψιμο και το σωστό διάβασμα. |
Θεματική πρόταση |
Μπορεί ο συγγραφέας να μας προσφέρει ένα καλοδομημένο και σαφές κείμενο, για να επικοινωνήσει άμεσα μαζί μας, αλλά μόνη της η προσπάθεια αυτή δεν αρκεί, πρέπει κι εμείς να κάνουμε το άλλο μισό του δρόμου. |
Λεπτομέρειες Συνδετικές λέξεις: Όπως - έτσι, καθώς, με τον ίδιο τρόπο, κατ’ αναλογία, αντίστοιχα, μοιάζει με…κτλ. |
Ως αναγνώστες πρέπει να σκάβουμε τη σήραγγα της επικοινωνίας από τη δική μας πλευρά. |
Κατακλείδα |
Συνδυασμός μεθόδων
Το όφελος για την εκπαίδευση είναι η χρησιμοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με την τεχνολογία των πολυμέσων (συνδυασμός κειμένου - εικόνας - ήχου). |
Θεματική πρόταση |
Η τεχνολογία αυτή δίνει τη μοναδική δυνατότητα στον μαθητή να προσεγγίσει και να επεξεργασθεί σύνθετες πληροφορίες με ποικίλους συνδυασμούς και δυνατότητες. Με αυτή την τεχνολογία τα πολιτισμικά ή εθνικά μαθήματα τού εκπαιδευτικού συστήματος μιας χώρας μπορούν να διδαχθούν με νέους ελκυστικούς, ανανεωμένους και ουσιαστικούς τρόπους που και τα αντικείμενα αυτά καθ' εαυτά αναδεικνύουν στη συνείδηση του μαθητή και επιτρέπουν μια άμεση προσωπική συνεργασία του (διαδραστική λειτουργία) με το πρόγραμμα και όχι μια απλή παθητική προσέγγιση. |
Λεπτομέρειες Αίτιο –Αποτέλεσμα |
Έτσι διδάσκοντας την ιστορία μιας περιόδου, μπορείς μαζί με τις πληροφορίες για τα γεγονότα και τα πρόσωπα να παρουσιάζεις χάρτες, πορείες, σχέσεις, παράλληλα γεγονότα τής ιστορίας γειτονικών χωρών ή, σε πολιτιστικό επίπεδο, να δίνεις συγχρόνως πληροφορίες για τη λογοτεχνία, τις επιστήμες, τις τέχνες, την παράδοση, τη θρησκεία, τη γλώσσα ενός λαού με εικόνα, με ήχο και φυσικά με κείμενο. |
Παραδείγματα |
Μελέτησε τα θέματα Πανελληνίων 2004-2018 στη δομή και τους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου και τις απαντήσεις τους!
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2004:
«Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. Δεν αληθεύει όμως στη δική μας εποχή. Γιατί σήμερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το "κλίμα" του σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα ο μαθητής περίμενε να φωτιστεί αποκλειστικά και μόνο από το Δάσκαλό του. Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι. Μπορεί ο μαθητής, ανάλογα με τη δύναμη και την όρεξή του, να προμηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα "ειδήσεις" από όλες τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας: ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χημείας, κοσμογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής "τεχνικής".»
Ερώτηση:
Να βρείτε τη δομή και τους τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου.
Απάντηση:
Δομή 2ης παραγράφου:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2005:
«Τα ομαδικά παιχνίδια υπηρετούν μεγάλο ηθικό σκοπό: σε συνηθίζουν να υποτάξεις την ατομικότητά σου σε μια γενική ενέργεια. Να μη νιώθης πως είσαι άτομο ανεξάρτητο, παρά μέλος μιας ομάδας. Να υπερασπίζεσαι όχι μονάχα την ατομική σου τιμή παρά ολόκληρη την τιμή της ομάδας όπου ανήκεις: σχολή, Πανεπιστήμιο, πόλη, έθνος. Έτσι, από σκαλοπάτι σε σκαλοπάτι, το παιχνίδι μπορεί να σε ανεβάσει στις πιο αψηλές κι αφιλόκερδες κορυφές της ενέργειας.»
Ερώτηση:
Να επισημάνετε τα δομικά στοιχεία της έβδομης παραγράφου («Τα ομαδικά παιχνίδια … κορυφές της ενέργειας»).
Απάντηση:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2010:
«Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στις νεότερες, όπως την όριζε ο E. Durkheim κατά τον 19ο αιώνα. Και τούτο επειδή, τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτε εκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές, τα δύο φύλα και τις διαφορετικές κουλτούρες των ανθρώπων, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής. Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών.»
Ερώτηση:
Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος του κειμένου; (Η εκπαίδευση δεν νοείται ... των σχολικών τειχών) β) Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της ίδιας παραγράφου του κειμένου
Απάντηση:
α) Η τελευταία παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με αιτιολόγηση, καθώς αιτιολογείται (και τούτο επειδή…) γιατί η εκπαίδευση έχει αλλάξει μορφή.
β) Η δομή της τελευταίας παραγράφου είναι η εξής:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2011:
«Σ’ αυτόν τον υπαρκτό εκδημοκρατισμό της γνώσης ορθώνονται τρεις γκρίνιες. Η μία είναι η άρνηση της τεχνολογίας, εξαιτίας των πιθανών κινδύνων που έχει η ανάπτυξή της. Ο Πολ Βιρίλιο, για παράδειγμα, έγραψε την «Πληροφοριακή Βόμβα». Είναι σίγουρος ότι η κοινωνία της γνώσης ενέχει κινδύνους, αλλά άγνωστους. Δεν τους ξέρει, αλλά...υπάρχουν. Η δεύτερη γκρίνια έχει να κάνει με τα «παιδάκια της Αφρικής». Το ακούμε για κάθε νέα τεχνολογία: «Τι να το κάνω εγώ το εμβόλιο για το Αλτσχάιμερ, όταν τα παιδιά της Αφρικής δεν έχουν ούτε ασπιρίνη για τον πυρετό;». Το επιχείρημα έχει εν μέρει λογική. Πραγματικά «τι να το κάνεις το εμβόλιο για το Αλτσχάιμερ, αν δεν έχεις Αλτσχάιμερ;». Αν όμως αποκτήσεις, το πρώτο που ξεχνάς είναι τα «παιδάκια της Αφρικής». Η τρίτη γκρίνια έχει να κάνει με το διαβόητο «ψηφιακό χάσμα». Βέβαια, καμιά τεχνολογία, καμιά επιστημονική επανάσταση δεν διαχέεται αμέσως σε όλη την υφήλιο. Ο Γουτεμβέργιος τύπωσε την πρώτη Βίβλο το 1455· ωστόσο στην Ελλάδα η τυπογραφία ήρθε στις αρχές του 19ου αιώνα. Όσο για το τυπωμένο βιβλίο, ακόμη πασχίζουμε να γίνει κτήμα του ελληνικού λαού. Το σημαντικό, όμως, είναι ότι η επανάσταση έγινε και ακόμη προχωρεί. Εξάλλου, αυτοί που μιλούν για ψηφιακό χάσμα στην Αφρική πρέπει να αναλογιστούν ποιο είναι το τυπογραφικό χάσμα του δυτικού κόσμου με την Αφρική.»
Ερώτηση:
Να αναφέρετε δύο τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου. («Σ’ αυτόν τον υπαρκτό [...] με την Αφρική»). β) Να βρείτε τη δομή της ίδιας παραγράφου.
Απάντηση:
α) Η παράγραφος αναπτύσσεται με:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2013:
«Αποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη του την τραγική αντίφαση ότι ο άνθρωπος, αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεως, έχει διπλή υπόσταση. Από τη μια είναι ικανός για μεγάλες πράξεις, έμαθε με την επιστημονική του γνώση να κατανοεί τον κόσμο αλλά και γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη. Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες. Ελάχιστα, τέλος, σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής, ενώ η φύση και οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του. Η υπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι ένα θαυμαστό περιβάλλον, που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως.»
Ερώτηση:
Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου του κειμένου: «Αποκαλύπτεται όμως…υπάρξεως».
Απάντηση:
Τα δομικά στοιχεία της παραγράφου είναι τα εξής:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2014:
Η «ανθρωπιά» είναι μια λέξη του καιρού μας, ένας όρος κοινόχρηστος, ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια, γιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύ μεγάλη. Και με την «ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο πάθος του γείτονα. Και όχι μόνο του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου. Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τον όρο «ανθρωπισμός». Έλεγαν: «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» και με τούτο εσήμαιναν μια προσωπικότητα που ξοδευόταν ολόκληρη για να κάμει το καλό. Ο Ντυνάν, για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένας τέτοιος ανθρωπιστής. Πέρα απ’ ό,τι θα μπορούσε να ενδιαφέρει αποκλειστικά το άτομό του, εσυλλογίσθηκε τους ανθρώπους που έπασχαν, έξω από διάκριση φυλής και θρησκείας, «εν πολέμω και εν ειρήνη».
Ερώτηση:
Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο τουκειμένου (Η «ανθρωπιά» … «εν πολέμω και εν ειρήνη») και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Απάντηση:
Τρόποι ανάπτυξης:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2015:
«Η καταγραφή όλων των μνημείων αυτών –των πολύ ή λιγότερο γνωστών, των εντοπισμένων αλλά μη ερευνημένων, αλλά και εκείνων των οποίων γνωρίζουμε ακόμη την ύπαρξη μόνο από αρχαίες μαρτυρίες– με όλα τα δεδομένα τους, δηλαδή την ιστορία τους, τα χαρακτηριστικά τους, την κατάστασή τους και τις δυνατότητες χρήσης ή απλής ανάδειξής τους, θα προσφέρει ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στη συστηματικότερη διαχείριση αυτού του πλούτου.»
Ερώτηση:
Να βρείτε τους τρόπους ανάπτυξης της έβδομης παραγράφου του κειμένου (Η καταγραφή … αυτού του πλούτου) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Απάντηση:
Η έβδομη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τους ακόλουθους τρόπους:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2016:
«Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων, κατά τον Αριστοτέλη: «διά το χρήσιμον», «δι’ ηδονήν», «διά το αγαθόν». Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ’ έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.). Στη δεύτερη, διατηρούμε στενές σχέσεις μαζί του, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.). Και στις δύο περιπτώσεις, «αγαπούμε» τον άλλο κι εκείνος μας «αγαπά» όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας, επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ’ αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).»
Ερώτηση:
Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου «Μπορούμε να διακρίνουμε … (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Απάντηση:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2017:
«H επιστήμη, ως αέναος αγώνας του ανθρώπου για την κατάκτηση της γνώσης, με την οξυδερκή παρατήρηση, τη διαίσθηση και την έρευνα, ανοίγει συνεχώς νέους ορίζοντες και φωτίζει τον νου. Επιστήμη, βέβαια, και τεχνολογία δεν ταυτίζονται, διότι η επιστήμη παραμένει προσηλωμένη στην όλο και πιο βαθιά κατάκτηση της γνώσης, ενώ η τεχνολογία έχει ως επιδίωξη την αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης για την υπηρέτηση των τρεχουσών, πρακτικών αναγκών του ανθρώπου. Πολύ χαρακτηριστικά, ο Αϊνστάιν [1879-1955] είχε τονίσει ότι η επιστήμη μπορεί να προσφέρει τα μέσα για την ανάπτυξη σκοπών, τους οποίους έχουν οραματιστεί προσωπικότητες που διαθέτουν υψηλά ηθικά ιδανικά.»
Ερώτηση:
Να βρείτε έναν από τους τρόπους ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του κειμένου «Η επιστήμη … ηθικά ιδανικά» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο
Απάντηση:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2018:
«Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές, οι οποίες, ανάλογα με τον χώρο και τον χρόνο, αυξομειώνονται, χωρίς όμως να καταργούνται. Οι διαφορές προκύπτουν από τη διαφορετική τους φύση και τον αποκλίνοντα προορισμό τους. Δηλαδή: Η παιδεία είναι περισσότερο μέθοδος∙ η εκπαίδευση κυρίως πράξη. Η παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μην παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη. […] Αντίθετα, η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη4 . Η παιδεία είναι (οφείλει να είναι) προαιρετική∙ η εκπαίδευση θεωρείται, και σωστά, υποχρεωτική.»
Ερώτηση:
Να βρείτε έναν τρόπο ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου «Από εκεί … υποχρεωτική.» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Απάντηση:
Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου εντοπίζεται ο τρόπος της σύγκρισης αντίθεσης στα χωρία: « Οι διαφορές προκύπτουν… προορισμό τους.» και « Η παιδεία… υποχρεωτική». Στο απόσπασμα αυτό συγκρίνονται και αντιτίθενται οι έννοιες της παιδείας και της εκπαίδευσης, ώστε να διαφανούν οι μεταξύ τους διαφορές. Τη σύγκριση αντίθεση τεκμηριώνει η ύπαρξη της διαρθρωτικής λέξης « αντίθετα» και οι λέξεις « διαφορές» και «διαφορετική».
Παρατήρηση: Δεκτός πρέπει να θεωρείται και ο τρόπος του ορισμού (παιδεία - εκπαίδευση), εφόσον αιτιολογηθεί.
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2007
«Όλες οι βραδείες μεταβολές που προκαλούνται από την εξέλιξη των ειδών ή από μια προοδευτική μεταβολή του κλίματος, δεν μπορούν να εκθέσουν σε κίνδυνο την ισορροπία ενός ζωτικού χώρου. Αντίθετα, οι αιφνίδιες παρεμβάσεις, όσο ασήμαντες κι αν είναι φαινομενικά, μπορούν να έχουν συνέπειες απρόοπτες, ακόμα και καταστρεπτικές. Η εισαγωγή ενός ζωικού είδους, εντελώς ακίνδυνου φαινομενικά, μπορεί να ερημώσει κυριολεκτικά τεράστιες περιοχές. Κάτι τέτοιο συνέβηκε στην Αυστραλία με τους λαγούς. Η επίθεση αυτή, εναντίον της ισορροπίας ενός βιοτόπου, προκλήθηκε από τον άνθρωπο. Θεωρητικά, παρόμοιες αντιδράσεις είναι πιθανές, ακόμα και χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση, αλλά τέτοιες περιπτώσεις είναι σπάνιες.»
Ερώτηση:
«Όλες οι βραδείες μεταβολές … σπάνιες». Να αναλύσετε τους τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η παραπάνω παράγραφος του κειμένου.
Απάντηση:
Η συγκεκριμένη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με συνδυασμό τεχνικών.
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2011:
«Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης, καθώς όλο και περισσότερα είδη απειλούνται με εξαφάνιση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η καταστροφή του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, ενός από τα πλουσιότερα οικοσυστήματα στον κόσμο. Βέβαια, υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις επιτυχούς διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος. Η συνολική εικόνα, ωστόσο, δεν είναι ρόδινη.»
Ερώτηση:
Να αναφέρετε δύο τρόπους ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου, εντοπίζοντάς τους στο κείμενο.
Απάντηση:
Αν και στη Θεματική Περίοδο υπάρχει αιτιολόγηση, οι λεπτομέρειες της παραγράφου αναπτύσσονται με:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2012:
Πρώτη παράγραφος του κειμένου:
«Ο ασυμβίβαστος είναι μια πραγματικότητα του καιρού μας, γιατί δεν είναι ο ένας, ο μοναδικός και ο μοναχικός, καθώς άλλοτε, είναι πια οι πολλοί και ιδίως αυτοί οι νέοι που έρχονται με κραυγές και συχνά με απειλητικές χειρονομίες να μας επιπλήξουν για όσα έχουμε πράξει, για όσα έχουμε διασώσει και να μας στερήσουν το δικαίωμα της παρουσίας, αν το μπορέσουν.»
Τελευταία παράγραφος του κειμένου:
«Οι ασυμβίβαστοι «ασεβούν» και προς την παράδοση. Την υποβάλλουν σ’ εξαντλητική ανάκριση, για να την αναγκάσουν να ομολογήσει την κενότητά της, όπου, φυσικά, συμβαίνει να είναι κενή. Κι επειδή οι καιροί μας είναι σκληροί, η αντιπαραδοσιακή επιδρομή παίρνει τη μορφή καταιγίδας, που τρομάζει τους απλοϊκούς και εξουθενώνει τους ανυποψίαστους χρησιμοθηρικούς. Αυτή η αντιπαραδοσιακή επιδρομή μοιάζει με διάρρηξη σε καλά ασφαλισμένο χρηματοκιβώτιο. Η επίδραση, επομένως, των ασυμβίβαστων, ακόμη κι όταν δεν είναι φανερή, είναι φυσικό να έχει υποβάλει την παράδοση σε σκληρότατη δοκιμασία.»
Ερώτηση:
α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου (Και, φυσικά, … πνεύματος).
β) Να βρείτε τα δομικά μέρη της τελευταίας παραγράφου.
Απάντηση:
α)
Τα δομικά μέρη της τελευταίας παραγράφου είναι:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2013:
«Τα παιδιά από πολύ νωρίς στη ζωή τους υιοθετούν πολύπλοκους τρόπους, τους «μηχανισμούς άμυνας», όπως τους ονομάζουμε, για να αντιμετωπίσουν τις απειλές που δέχονται από τους σημαντικούς για αυτά ενήλικες. Αυτοί οι μηχανισμοί συντελούν στην εξομάλυνση του άγχους και των αποτυχιών και στην προστασία της ακεραιότητας του Εγώ, με το να αυξάνουν το αίσθημα της προσωπικής αξίας. Σε ένα μεγάλο βαθμό χρησιμοποιούμε τους μηχανισμούς άμυνας ασυνείδητα. Ένας από τους βασικούς σκοπούς για τους οποίους υιοθετούμε τους μηχανισμούς άμυνας είναι η μείωση της έντασης και του άγχους. Το άτομο, λοιπόν, κάνει τις επιλογές του και οργανώνει τη δραστηριότητά του με τέτοιο τρόπο, ώστε να μειώσει και ─ αν είναι δυνατόν ─ να αποφύγει το άγχος, τον πόνο ή όποια άλλη ταλαιπωρία.»
Ερώτηση:
Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου. «Τα παιδιά … ταλαιπωρία.».
Απάντηση:
Η δομή της δεύτερης παραγράφου διαρθρώνεται ως εξής:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2015:
«Για να έχουμε, όμως, τα αγαθά αποτελέσματα της γυμναστικής και της άθλησης, θα πρέπει αγωνιζόμενοι και παράγοντες να πιστεύουν και να καλλιεργούν την ευγενή άμιλλα που δημιουργεί την έφεση για συνεχή υπέρβαση, η οποία, ως αγωνιστική τάση, κυριαρχεί σε όλο το ψυχοσωματικό τους «είναι». Και γίνεται η τάση αυτή τρόπος ζωής. Ο καλός αθλητής που θέλει επιτυχώς να αγωνίζεται πρέπει να διάγει και βίο σωστό, μακριά από καταχρήσεις, ναρκωτικά και έκλυτη ζωή. Ο αθλητισμός, συνεπώς, εξασφαλίζει μια συνετή, μετρημένη και ηθική ζωή στους αθλούμενους. Τον υγιή αθλητισμό πρέπει να περιφρουρήσουμε από τους σύγχρονους κινδύνους που τον απειλούν, όπως είναι ο παθιασμένος πρωταθλητισμός με τη χρήση αναβολικών, ο άτεγκτος επαγγελματισμός με την προκλητική και αστρονομική χρηματική εξαγορά των ικανών αθλητών, η εμπορευματοποίηση των αγώνων, ο φανατισμός και η βία στα γήπεδα από τους φανατικούς οπαδούς και τους χούλιγκαν και τόσα άλλα δυσμενή φαινόμενα.»
Ερώτηση:
Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην έκτη παράγραφο του κειμένου (Για να έχουμε, όμως, τα αγαθά αποτελέσματα της γυμναστικής...άλλα δυσμενή φαινόμενα) και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με τις αντίστοιχες αναφορές.
Απάντηση:
Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Συνδυάζονται οι εξής μέθοδοι:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2016:
«Λέμε συχνά ότι η αφήγηση είναι μια ανάγκη τόσο φυσική όσο και η αναπνοή, και το εννοούμε. Η αφήγηση γεννήθηκε με το ανθρώπινο είδος. Οι άνθρωποι αφηγούνται ιστορίες από τα προϊστορικά χρόνια και κάποιες από αυτές, με πρώτα τα Ομηρικά Έπη, συνεχίζουμε να τις έχουμε στην καρδιά μας. Στον πυρήνα κάθε αφήγησης υπάρχει ένας μύθος αλλά όχι μόνο: υπάρχουν χαρακτήρες που προεκτείνουν τα σύνορα της δικής μας ύπαρξης. Ταυτιζόμαστε μαζί τους, είναι οι μικροί μας «ήρωες», όντα φανταστικά αλλά πέρα για πέρα οικεία. Μεγαλώνουμε μαζί τους και κάθε τόσο προσθέτουμε κι άλλους μέσα από τις αναγνώσεις μας, εμπλουτίζοντας τη ζωή μας με καινούργιους «φίλους».»
Ερώτηση:
Να βρείτε τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου (“Λέμε συχνά ....καινούργιους «φίλους»”).
Απάντηση:
Τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου του κειμένου είναι τα εξής:
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2017:
«Η δημιουργική αξιοποίηση ενός ταξιδιού θα μπορούσε να ξεπερνά τα γνωρίσματα μιας εφήμερης εκτόνωσης. Για παράδειγμα, ένα ταξίδι στη φύση θα μπορούσε να περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως το καγιάκ, το ράφτινγκ, την πεζοπορία σε μονοπάτια, την ιππασία, την ορεινή ποδηλασία, το αλεξίπτωτο πλαγιάς, την εξερεύνηση σπηλαίων, το ορειβατικό σκι, τις χιονοδρομίες πίστας, τη χιονοσανίδα, την ορεινή οικολογική κατασκήνωση, τον πολιτισμικό τουρισμό κ.ά. Η δημιουργική αξιοποίηση ενός ταξιδιού θέτει κυρίως, από την αρχή και με αβίαστο τρόπο, το σύνολο των σχέσεων ανάμεσα στον εργάσιμο και τον υπό διάθεση χρόνο, που συνήθως επιπόλαια ονομάζεται και «ελεύθερος». Και αυτό, γιατί είναι αντιληπτή η πολυσχιδής σήμερα εκμετάλλευση του «ελεύθερου χρόνου» στους κόλπους μιας «μαζικής κουλτούρας» που εμπορευματοποιεί τα πάντα. Ο εναλλακτικός τουρισμός, αντίθετα, συνδέεται με τα στοιχεία μιας νέας ευαισθησίας, τα οποία συνάγονται από νέες μορφές συλλογικότητας μέσα σε «στέκια» αναψυχής, που θα τείνουν να καταστούν εστίες πολιτικής και πολιτισμικής παιδείας. Είναι προφανές ότι μια τέτοια νοοτροπία προϋποθέτει, ευρύτερα, την απόρριψη των καταναλωτικών προτύπων.»
Ερώτηση:
Να γράψετε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου «Η δημιουργική αξιοποίηση...προτύπων» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Απάντηση:
Η τρίτη παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Η πρώτη είναι τα παραδείγματα και η δεύτερη είναι η μέθοδος της αιτιολόγησης.
«Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. Δεν αληθεύει όμως στη δική μας εποχή. Γιατί σήμερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το "κλίμα" του σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα ο μαθητής περίμενε να φωτιστεί αποκλειστικά και μόνο από το Δάσκαλό του. Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι. Μπορεί ο μαθητής, ανάλογα με τη δύναμη και την όρεξή του, να προμηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα "ειδήσεις" από όλες τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας: ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χημείας, κοσμογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής "τεχνικής".»
Ερώτηση:
Να βρείτε τη δομή και τους τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου.
Απάντηση:
Δομή 2ης παραγράφου:
- Θεματική πρόταση: Αξιοπρόσεκτη ... δική μας εποχή. [Η Θεματική περίοδος εμπεριέχει μέσω της άρνησής της την απόρριψη της θέσης του ξένου συγγραφέα που διατυπώνεται στην πρώτη παράγραφο]
- Λεπτομέρειες: Γιατί σήμερα ... μέσα στο σπίτι. Πρόταση κατακλείδα: Μπορεί λοιπόν ... κάθε λογής τεχνική.
- Αιτιολόγηση: Γιατί σήμερα ... Ο δοκιμιογράφος μέσω της αιτιολόγησης αποδεικνύει ότι δεν ισχύει η άποψη που εξέφρασε στην προηγούμενη παράγραφο σχετικά με την έλλειψη ανταγωνισμού στο επάγγελμα του δασκάλου από τη στιγμή που δε ανταγωνίζεται όμοιούς του προς τη γνώση.
- Σύγκριση-Αντίθεση: παλαιότερα ≠ σήμερα. 1ο μέλος σύγκρισης: παλιότερα ο μαθητής 2ο μέλος σύγκρισης: σήμερα οι πηγές πληροφόρησης Συγκρίνεται η δυνατότητα άντλησης γνώσης από πλευράς των μαθητών.
- Παραδείγματα: που γίνονται με αναφορές σε περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας (ιστορικές, γεωγραφικές, τεχνικές).
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2005:
«Τα ομαδικά παιχνίδια υπηρετούν μεγάλο ηθικό σκοπό: σε συνηθίζουν να υποτάξεις την ατομικότητά σου σε μια γενική ενέργεια. Να μη νιώθης πως είσαι άτομο ανεξάρτητο, παρά μέλος μιας ομάδας. Να υπερασπίζεσαι όχι μονάχα την ατομική σου τιμή παρά ολόκληρη την τιμή της ομάδας όπου ανήκεις: σχολή, Πανεπιστήμιο, πόλη, έθνος. Έτσι, από σκαλοπάτι σε σκαλοπάτι, το παιχνίδι μπορεί να σε ανεβάσει στις πιο αψηλές κι αφιλόκερδες κορυφές της ενέργειας.»
Ερώτηση:
Να επισημάνετε τα δομικά στοιχεία της έβδομης παραγράφου («Τα ομαδικά παιχνίδια … κορυφές της ενέργειας»).
Απάντηση:
- Θεματική περίοδος «Τα ομαδικά παιχνίδια … σκοπό:» Γιατί εκφράζει την κύρια ιδέα με συντομία, ακρίβεια και σαφήνεια.
- Σχόλια: «σε συνηθίζουν …πόλη, έθνος.» Είναι οι δευτερεύουσες ιδέες που αναπτύσσουν τη θεματική περίοδο με τη μέθοδο «αιτίας – αποτελέσματος».
- Κατακλείδα: «Έτσι, από σκαλοπάτι …της ενέργειας.» Γιατί εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο «έτσι» και λειτουργεί συμπερασματικά.
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2010:
«Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στις νεότερες, όπως την όριζε ο E. Durkheim κατά τον 19ο αιώνα. Και τούτο επειδή, τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτε εκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές, τα δύο φύλα και τις διαφορετικές κουλτούρες των ανθρώπων, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής. Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών.»
Ερώτηση:
Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος του κειμένου; (Η εκπαίδευση δεν νοείται ... των σχολικών τειχών) β) Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της ίδιας παραγράφου του κειμένου
Απάντηση:
α) Η τελευταία παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με αιτιολόγηση, καθώς αιτιολογείται (και τούτο επειδή…) γιατί η εκπαίδευση έχει αλλάξει μορφή.
β) Η δομή της τελευταίας παραγράφου είναι η εξής:
- Θεματική περίοδος: «Η εκπαίδευση δεν νοείται … τον 19ο αιώνα». Σε αυτή την περίοδο εισάγεται το θέμα της παραγράφου.
- Λεπτομέρειες – Σχόλια: «Και τούτο επειδή … της καθημερινής ζωής». Εδώ η συγγραφέας παραθέτει αναλυτικά όλα αυτά τα στοιχεία που στηρίζουν τη θέση της».
- Κατακλείδα: «Η εκπαιδευτική πράξη …των σχολικών τειχών». Στην περίοδο αυτή συνοψίζει και οδηγείται σε ένα συμπέρασμα (επομένως).
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2011:
«Σ’ αυτόν τον υπαρκτό εκδημοκρατισμό της γνώσης ορθώνονται τρεις γκρίνιες. Η μία είναι η άρνηση της τεχνολογίας, εξαιτίας των πιθανών κινδύνων που έχει η ανάπτυξή της. Ο Πολ Βιρίλιο, για παράδειγμα, έγραψε την «Πληροφοριακή Βόμβα». Είναι σίγουρος ότι η κοινωνία της γνώσης ενέχει κινδύνους, αλλά άγνωστους. Δεν τους ξέρει, αλλά...υπάρχουν. Η δεύτερη γκρίνια έχει να κάνει με τα «παιδάκια της Αφρικής». Το ακούμε για κάθε νέα τεχνολογία: «Τι να το κάνω εγώ το εμβόλιο για το Αλτσχάιμερ, όταν τα παιδιά της Αφρικής δεν έχουν ούτε ασπιρίνη για τον πυρετό;». Το επιχείρημα έχει εν μέρει λογική. Πραγματικά «τι να το κάνεις το εμβόλιο για το Αλτσχάιμερ, αν δεν έχεις Αλτσχάιμερ;». Αν όμως αποκτήσεις, το πρώτο που ξεχνάς είναι τα «παιδάκια της Αφρικής». Η τρίτη γκρίνια έχει να κάνει με το διαβόητο «ψηφιακό χάσμα». Βέβαια, καμιά τεχνολογία, καμιά επιστημονική επανάσταση δεν διαχέεται αμέσως σε όλη την υφήλιο. Ο Γουτεμβέργιος τύπωσε την πρώτη Βίβλο το 1455· ωστόσο στην Ελλάδα η τυπογραφία ήρθε στις αρχές του 19ου αιώνα. Όσο για το τυπωμένο βιβλίο, ακόμη πασχίζουμε να γίνει κτήμα του ελληνικού λαού. Το σημαντικό, όμως, είναι ότι η επανάσταση έγινε και ακόμη προχωρεί. Εξάλλου, αυτοί που μιλούν για ψηφιακό χάσμα στην Αφρική πρέπει να αναλογιστούν ποιο είναι το τυπογραφικό χάσμα του δυτικού κόσμου με την Αφρική.»
Ερώτηση:
Να αναφέρετε δύο τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου. («Σ’ αυτόν τον υπαρκτό [...] με την Αφρική»). β) Να βρείτε τη δομή της ίδιας παραγράφου.
Απάντηση:
α) Η παράγραφος αναπτύσσεται με:
- Τη μέθοδο της διαίρεσης. Συγκεκριμένα, η διαιρετέα έννοια είναι η γκρίνια, διαιρετική βάση είναι ο υπαρκτός εκδημοκρατισμός της γνώσης και τα είδη / μέρη της διαίρεσης είναι η άρνηση της τεχνολογίας, η δευτερεύουσα σημασία του εκδημοκρατισμού της γνώσης και το ψηφιακό χάσμα.
- Τη μέθοδο των παραδειγμάτων. Συγκεκριμένα αναφέρεται στο βιβλίο του Πολ Βιρίλιο, σε μια άποψη που αντλείται από την καθημερινή εμπειρία και σχετίζεται με τα παιδιά της Αφρικής και στην εκτύπωση της πρώτης Βίβλου από τον Γουτεμβέργιο.
- Θεματική περίοδος: «Σ’ αυτόν τον υπαρκτό εκδημοκρατισμό της γνώσης ορθώνονται τρεις γκρίνιες.»
- Σχόλια/λεπτομέρειες: «Η μία είναι άρνηση…του δυτικού κόσμου με την Αφρική.»
- Κατακλείδα: δεν υπάρχει
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2013:
«Αποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη του την τραγική αντίφαση ότι ο άνθρωπος, αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεως, έχει διπλή υπόσταση. Από τη μια είναι ικανός για μεγάλες πράξεις, έμαθε με την επιστημονική του γνώση να κατανοεί τον κόσμο αλλά και γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη. Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες. Ελάχιστα, τέλος, σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής, ενώ η φύση και οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του. Η υπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι ένα θαυμαστό περιβάλλον, που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως.»
Ερώτηση:
Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου του κειμένου: «Αποκαλύπτεται όμως…υπάρξεως».
Απάντηση:
Τα δομικά στοιχεία της παραγράφου είναι τα εξής:
- Θεματική περίοδος: «Αποκαλύπτεται όμως … διπλή υπόσταση».
- Λεπτομέρειες: «Από τη μια… τα θύματα των συμφερόντων του».
- Κατακλείδα: «Η υπερφίαλη αυτή στάση … της δικής του υπάρξεως».
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2014:
Η «ανθρωπιά» είναι μια λέξη του καιρού μας, ένας όρος κοινόχρηστος, ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια, γιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύ μεγάλη. Και με την «ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο πάθος του γείτονα. Και όχι μόνο του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου. Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τον όρο «ανθρωπισμός». Έλεγαν: «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» και με τούτο εσήμαιναν μια προσωπικότητα που ξοδευόταν ολόκληρη για να κάμει το καλό. Ο Ντυνάν, για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένας τέτοιος ανθρωπιστής. Πέρα απ’ ό,τι θα μπορούσε να ενδιαφέρει αποκλειστικά το άτομό του, εσυλλογίσθηκε τους ανθρώπους που έπασχαν, έξω από διάκριση φυλής και θρησκείας, «εν πολέμω και εν ειρήνη».
Ερώτηση:
Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο τουκειμένου (Η «ανθρωπιά» … «εν πολέμω και εν ειρήνη») και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Απάντηση:
Τρόποι ανάπτυξης:
- Με ορισµό: Οριστέα έννοια: ανθρωπιά - Γένος: συµπόνια, συµµετοχή - Ειδοποιός διαφορά: µε τον ένα ή µε τον άλλο τρόπο … Του κάθε ανθρώπου.
- Με παραδείγµατα: «Ο Ντυνάν, γιαπαράδειγµα … εν ειρήνη». Γίνεται χρήση, ως παράδειγµα, ανθρωπιστή ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού» Ντυνάν.
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2015:
«Η καταγραφή όλων των μνημείων αυτών –των πολύ ή λιγότερο γνωστών, των εντοπισμένων αλλά μη ερευνημένων, αλλά και εκείνων των οποίων γνωρίζουμε ακόμη την ύπαρξη μόνο από αρχαίες μαρτυρίες– με όλα τα δεδομένα τους, δηλαδή την ιστορία τους, τα χαρακτηριστικά τους, την κατάστασή τους και τις δυνατότητες χρήσης ή απλής ανάδειξής τους, θα προσφέρει ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στη συστηματικότερη διαχείριση αυτού του πλούτου.»
Ερώτηση:
Να βρείτε τους τρόπους ανάπτυξης της έβδομης παραγράφου του κειμένου (Η καταγραφή … αυτού του πλούτου) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Απάντηση:
Η έβδομη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τους ακόλουθους τρόπους:
- Αρχικά εντοπίζεται ως τρόπος ανάπτυξης αυτός της διαίρεσης:
- Στο χωρίο « Η καταγραφή…μόνο από αρχαίες μαρτυρίες». Η έννοια, η οποία διαιρείται (διαιρετέα έννοια), είναι η ανάγκη καταγραφής «όλων των μνημείων». Η διαιρετική βάση, δηλαδή το κριτήριο της εύρεσης ή απλής γνώσης της ύπαρξης τους από πηγές υπηρετείται στο κείμενο με τα είδη, στα οποία υποδιαιρείται : « - των πολύ ή λιγότερο γνωστών», «των εντοπισμένων αλλά μη ερευνημένων», « αλλά και εκείνων…μόνο από αρχαίες μαρτυρίες».
- Στο χωρίο « -με όλα τα δεδομένα τους…αυτού του πλούτου». Η διαιρετέα έννοια είναι το σύνολο («όλα»)των δεδομένων των μνημείων, ενώ και πάλι συμπίπτουν στο κείμενο το κριτήριο και τα είδη της διαίρεσης, που είναι το σύνολο των δεδομένων τους και τα επιμέρους ιστορικά τους χαρακτηριστικά, η κατάσταση στην οποία διασώζονται και οι δυνατότητες απλής ανάδειξης ή και χρήσης τους αντιστοίχως.
- Στο χωρίο «αλλά και εκείνων…από αρχαίες μαρτυρίες» η ύπαρξη του αντιθετικού συνδέσμου «αλλά και» υποδηλώνει την ύπαρξη σύγκρισης- αντίθεσης της προστιθέμενης τρίτης κατηγορίας των μνημείων, που αντιπαρατίθεται στις προηγούμενες δυο, που αφορούν εγνωσμένα και υπαρκτά μνημεία σε αντίθεση με όσα είναι απλά γνωστά από πηγές, ενώ ως σήμερα δεν έχουν εντοπιστεί.
- Τέλος, εντοπίζεται και η ανάπτυξη με αίτιο-αποτέλεσμα, με αίτιο την «καταγραφή όλων των μνημείων αυτών» και αποτέλεσμα το ότι «θα προσφέρει ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στη συστηματικότερη διαχείριση αυτού του πλούτου».
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2016:
«Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων, κατά τον Αριστοτέλη: «διά το χρήσιμον», «δι’ ηδονήν», «διά το αγαθόν». Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ’ έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.). Στη δεύτερη, διατηρούμε στενές σχέσεις μαζί του, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.). Και στις δύο περιπτώσεις, «αγαπούμε» τον άλλο κι εκείνος μας «αγαπά» όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας, επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ’ αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).»
Ερώτηση:
Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου «Μπορούμε να διακρίνουμε … (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Απάντηση:
- Διαίρεση (διαιρετέα έννοια: φιλικές σχέσεις, διαιρετική βάση: η σκοπιμότητα τους, μέλη διαίρεσης: «διά το χρήσιμον» «δι΄ ηδονήν» «διά το αγαθόν»)
- Παραδείγματα (κ.τ.λ)
- Αιτιολόγηση (επειδή)
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2017:
«H επιστήμη, ως αέναος αγώνας του ανθρώπου για την κατάκτηση της γνώσης, με την οξυδερκή παρατήρηση, τη διαίσθηση και την έρευνα, ανοίγει συνεχώς νέους ορίζοντες και φωτίζει τον νου. Επιστήμη, βέβαια, και τεχνολογία δεν ταυτίζονται, διότι η επιστήμη παραμένει προσηλωμένη στην όλο και πιο βαθιά κατάκτηση της γνώσης, ενώ η τεχνολογία έχει ως επιδίωξη την αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης για την υπηρέτηση των τρεχουσών, πρακτικών αναγκών του ανθρώπου. Πολύ χαρακτηριστικά, ο Αϊνστάιν [1879-1955] είχε τονίσει ότι η επιστήμη μπορεί να προσφέρει τα μέσα για την ανάπτυξη σκοπών, τους οποίους έχουν οραματιστεί προσωπικότητες που διαθέτουν υψηλά ηθικά ιδανικά.»
Ερώτηση:
Να βρείτε έναν από τους τρόπους ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του κειμένου «Η επιστήμη … ηθικά ιδανικά» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο
Απάντηση:
- Ορισμός (οριστέα έννοια: επιστήμη, γένος: ανθρώπινος αγώνας για τη γνώση, ειδοποιός διαφορά: παρατήρηση, διασίθηση, έρευνα).
- Σύγκριση – αντίθεση: Επιστήμη – Τεχνολογία (ενώ)
- Αιτιολόγηση: διότι η επιστήμη παραμένει προσηλωμένη στην όλο και πιο βαθιά κατάκτηση της γνώσης (διότι).
- Αίτιο – Αποτέλεσμα: η επιστήμη ανοίγει νέους ορίζοντες διευρύνει τον νου
- Παράδειγμα: ο Αϊνστάιν…ηθικά ιδανικά.
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες 2018:
«Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές, οι οποίες, ανάλογα με τον χώρο και τον χρόνο, αυξομειώνονται, χωρίς όμως να καταργούνται. Οι διαφορές προκύπτουν από τη διαφορετική τους φύση και τον αποκλίνοντα προορισμό τους. Δηλαδή: Η παιδεία είναι περισσότερο μέθοδος∙ η εκπαίδευση κυρίως πράξη. Η παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μην παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη. […] Αντίθετα, η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη4 . Η παιδεία είναι (οφείλει να είναι) προαιρετική∙ η εκπαίδευση θεωρείται, και σωστά, υποχρεωτική.»
Ερώτηση:
Να βρείτε έναν τρόπο ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου «Από εκεί … υποχρεωτική.» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Απάντηση:
Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου εντοπίζεται ο τρόπος της σύγκρισης αντίθεσης στα χωρία: « Οι διαφορές προκύπτουν… προορισμό τους.» και « Η παιδεία… υποχρεωτική». Στο απόσπασμα αυτό συγκρίνονται και αντιτίθενται οι έννοιες της παιδείας και της εκπαίδευσης, ώστε να διαφανούν οι μεταξύ τους διαφορές. Τη σύγκριση αντίθεση τεκμηριώνει η ύπαρξη της διαρθρωτικής λέξης « αντίθετα» και οι λέξεις « διαφορές» και «διαφορετική».
Παρατήρηση: Δεκτός πρέπει να θεωρείται και ο τρόπος του ορισμού (παιδεία - εκπαίδευση), εφόσον αιτιολογηθεί.
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2007
«Όλες οι βραδείες μεταβολές που προκαλούνται από την εξέλιξη των ειδών ή από μια προοδευτική μεταβολή του κλίματος, δεν μπορούν να εκθέσουν σε κίνδυνο την ισορροπία ενός ζωτικού χώρου. Αντίθετα, οι αιφνίδιες παρεμβάσεις, όσο ασήμαντες κι αν είναι φαινομενικά, μπορούν να έχουν συνέπειες απρόοπτες, ακόμα και καταστρεπτικές. Η εισαγωγή ενός ζωικού είδους, εντελώς ακίνδυνου φαινομενικά, μπορεί να ερημώσει κυριολεκτικά τεράστιες περιοχές. Κάτι τέτοιο συνέβηκε στην Αυστραλία με τους λαγούς. Η επίθεση αυτή, εναντίον της ισορροπίας ενός βιοτόπου, προκλήθηκε από τον άνθρωπο. Θεωρητικά, παρόμοιες αντιδράσεις είναι πιθανές, ακόμα και χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση, αλλά τέτοιες περιπτώσεις είναι σπάνιες.»
Ερώτηση:
«Όλες οι βραδείες μεταβολές … σπάνιες». Να αναλύσετε τους τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η παραπάνω παράγραφος του κειμένου.
Απάντηση:
Η συγκεκριμένη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με συνδυασμό τεχνικών.
- Αρχικά χρησιμοποιείται η αντίθεση ανάμεσα στις « βραδείες και προοδευτικές μεταβολές της φύσης » και στις « αιφνίδιες παρεμβάσεις του ανθρώπου.»
- Στη συνέχεια με τη μορφή της ανάπτυξης με παραδείγματα πιστοποιούνται όσα κατατέθηκαν παραπάνω. « Η εισαγωγή … άνθρωπο. »
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2011:
«Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης, καθώς όλο και περισσότερα είδη απειλούνται με εξαφάνιση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η καταστροφή του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, ενός από τα πλουσιότερα οικοσυστήματα στον κόσμο. Βέβαια, υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις επιτυχούς διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος. Η συνολική εικόνα, ωστόσο, δεν είναι ρόδινη.»
Ερώτηση:
Να αναφέρετε δύο τρόπους ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου, εντοπίζοντάς τους στο κείμενο.
Απάντηση:
Αν και στη Θεματική Περίοδο υπάρχει αιτιολόγηση, οι λεπτομέρειες της παραγράφου αναπτύσσονται με:
- Παραδείγματα: «χαρακτηριστικό παράδειγμα …στον κόσμο»
- Σύγκριση – αντίθεση: «Βέβαια, υπάρχουν … ρόδινη»
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2012:
Πρώτη παράγραφος του κειμένου:
«Ο ασυμβίβαστος είναι μια πραγματικότητα του καιρού μας, γιατί δεν είναι ο ένας, ο μοναδικός και ο μοναχικός, καθώς άλλοτε, είναι πια οι πολλοί και ιδίως αυτοί οι νέοι που έρχονται με κραυγές και συχνά με απειλητικές χειρονομίες να μας επιπλήξουν για όσα έχουμε πράξει, για όσα έχουμε διασώσει και να μας στερήσουν το δικαίωμα της παρουσίας, αν το μπορέσουν.»
Τελευταία παράγραφος του κειμένου:
«Οι ασυμβίβαστοι «ασεβούν» και προς την παράδοση. Την υποβάλλουν σ’ εξαντλητική ανάκριση, για να την αναγκάσουν να ομολογήσει την κενότητά της, όπου, φυσικά, συμβαίνει να είναι κενή. Κι επειδή οι καιροί μας είναι σκληροί, η αντιπαραδοσιακή επιδρομή παίρνει τη μορφή καταιγίδας, που τρομάζει τους απλοϊκούς και εξουθενώνει τους ανυποψίαστους χρησιμοθηρικούς. Αυτή η αντιπαραδοσιακή επιδρομή μοιάζει με διάρρηξη σε καλά ασφαλισμένο χρηματοκιβώτιο. Η επίδραση, επομένως, των ασυμβίβαστων, ακόμη κι όταν δεν είναι φανερή, είναι φυσικό να έχει υποβάλει την παράδοση σε σκληρότατη δοκιμασία.»
Ερώτηση:
α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου (Και, φυσικά, … πνεύματος).
β) Να βρείτε τα δομικά μέρη της τελευταίας παραγράφου.
Απάντηση:
α)
- αναλογία: Παρομοιάζονται οι κακόπιστοι άνθρωποι με σκυλιά που γαβγίζουν (πικρόχολοι και κακόπιστοι …καθώς τα σκυλιά που γαβγίζουν …)
- Σύγκριση – αντίθεση: Συγκρίνονται αντιθετικά το απαξιωτικό και το φωτισμένο «όχι» (δεν πρόκειται για το «όχι» του αντιρρησία … Ο λόγος είναι για το φωτισμένο, συλλογισμένο, σταθερό, αμετακίνητο «όχι»…)
Τα δομικά μέρη της τελευταίας παραγράφου είναι:
- Θεματική πρόταση: «Οι ασυμβίβαστοι … παράδοση».
- Λεπτομέρειες: «Την υποβάλλουν … χρηματοκιβώτιο».
- Κατακλείδα: «Η επίδραση … σκληρότατη δοκιμασία».
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2013:
«Τα παιδιά από πολύ νωρίς στη ζωή τους υιοθετούν πολύπλοκους τρόπους, τους «μηχανισμούς άμυνας», όπως τους ονομάζουμε, για να αντιμετωπίσουν τις απειλές που δέχονται από τους σημαντικούς για αυτά ενήλικες. Αυτοί οι μηχανισμοί συντελούν στην εξομάλυνση του άγχους και των αποτυχιών και στην προστασία της ακεραιότητας του Εγώ, με το να αυξάνουν το αίσθημα της προσωπικής αξίας. Σε ένα μεγάλο βαθμό χρησιμοποιούμε τους μηχανισμούς άμυνας ασυνείδητα. Ένας από τους βασικούς σκοπούς για τους οποίους υιοθετούμε τους μηχανισμούς άμυνας είναι η μείωση της έντασης και του άγχους. Το άτομο, λοιπόν, κάνει τις επιλογές του και οργανώνει τη δραστηριότητά του με τέτοιο τρόπο, ώστε να μειώσει και ─ αν είναι δυνατόν ─ να αποφύγει το άγχος, τον πόνο ή όποια άλλη ταλαιπωρία.»
Ερώτηση:
Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου. «Τα παιδιά … ταλαιπωρία.».
Απάντηση:
Η δομή της δεύτερης παραγράφου διαρθρώνεται ως εξής:
- Θεματική περίοδος: «Τα παιδιά … ενήλικες».
- Λεπτομέρειες: «Αυτοί οι μηχανισμοί … άγχους ».
- Κατακλείδα: «Το άτομο … ταλαιπωρία».
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2015:
«Για να έχουμε, όμως, τα αγαθά αποτελέσματα της γυμναστικής και της άθλησης, θα πρέπει αγωνιζόμενοι και παράγοντες να πιστεύουν και να καλλιεργούν την ευγενή άμιλλα που δημιουργεί την έφεση για συνεχή υπέρβαση, η οποία, ως αγωνιστική τάση, κυριαρχεί σε όλο το ψυχοσωματικό τους «είναι». Και γίνεται η τάση αυτή τρόπος ζωής. Ο καλός αθλητής που θέλει επιτυχώς να αγωνίζεται πρέπει να διάγει και βίο σωστό, μακριά από καταχρήσεις, ναρκωτικά και έκλυτη ζωή. Ο αθλητισμός, συνεπώς, εξασφαλίζει μια συνετή, μετρημένη και ηθική ζωή στους αθλούμενους. Τον υγιή αθλητισμό πρέπει να περιφρουρήσουμε από τους σύγχρονους κινδύνους που τον απειλούν, όπως είναι ο παθιασμένος πρωταθλητισμός με τη χρήση αναβολικών, ο άτεγκτος επαγγελματισμός με την προκλητική και αστρονομική χρηματική εξαγορά των ικανών αθλητών, η εμπορευματοποίηση των αγώνων, ο φανατισμός και η βία στα γήπεδα από τους φανατικούς οπαδούς και τους χούλιγκαν και τόσα άλλα δυσμενή φαινόμενα.»
Ερώτηση:
Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην έκτη παράγραφο του κειμένου (Για να έχουμε, όμως, τα αγαθά αποτελέσματα της γυμναστικής...άλλα δυσμενή φαινόμενα) και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με τις αντίστοιχες αναφορές.
Απάντηση:
Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Συνδυάζονται οι εξής μέθοδοι:
- Αίτιο – αποτέλεσμα (Αίτιο: Για να έχουμε, όμως, τα αγαθά αποτελέσματα της γυμναστικής … έκλυτη ζωή. Αποτέλεσμα: Ο αθλητισμός, συνεπώς, εξασφαλίζει … ηθική ζωή στους αθλούμενους).
- Παραδείγματα (Τον υγιή αθλητισμό πρέπει να περιφρουρήσουμε από τους σύγχρονους κινδύνους που τον απειλούν, όπως είναι ο παθιασμένος πρωταθλητισμός …και τόσα άλλα δυσμενή φαινόμενα).
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2016:
«Λέμε συχνά ότι η αφήγηση είναι μια ανάγκη τόσο φυσική όσο και η αναπνοή, και το εννοούμε. Η αφήγηση γεννήθηκε με το ανθρώπινο είδος. Οι άνθρωποι αφηγούνται ιστορίες από τα προϊστορικά χρόνια και κάποιες από αυτές, με πρώτα τα Ομηρικά Έπη, συνεχίζουμε να τις έχουμε στην καρδιά μας. Στον πυρήνα κάθε αφήγησης υπάρχει ένας μύθος αλλά όχι μόνο: υπάρχουν χαρακτήρες που προεκτείνουν τα σύνορα της δικής μας ύπαρξης. Ταυτιζόμαστε μαζί τους, είναι οι μικροί μας «ήρωες», όντα φανταστικά αλλά πέρα για πέρα οικεία. Μεγαλώνουμε μαζί τους και κάθε τόσο προσθέτουμε κι άλλους μέσα από τις αναγνώσεις μας, εμπλουτίζοντας τη ζωή μας με καινούργιους «φίλους».»
Ερώτηση:
Να βρείτε τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου (“Λέμε συχνά ....καινούργιους «φίλους»”).
Απάντηση:
Τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου του κειμένου είναι τα εξής:
- Θεματική πρόταση: «Λέμε … εννοούμε».
- Λεπτομέρειες: «Η αφήγηση … φίλους».
- Κατακλείδα δεν υπάρχει.
Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου – Πανελλήνιες Ομογενών 2017:
«Η δημιουργική αξιοποίηση ενός ταξιδιού θα μπορούσε να ξεπερνά τα γνωρίσματα μιας εφήμερης εκτόνωσης. Για παράδειγμα, ένα ταξίδι στη φύση θα μπορούσε να περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως το καγιάκ, το ράφτινγκ, την πεζοπορία σε μονοπάτια, την ιππασία, την ορεινή ποδηλασία, το αλεξίπτωτο πλαγιάς, την εξερεύνηση σπηλαίων, το ορειβατικό σκι, τις χιονοδρομίες πίστας, τη χιονοσανίδα, την ορεινή οικολογική κατασκήνωση, τον πολιτισμικό τουρισμό κ.ά. Η δημιουργική αξιοποίηση ενός ταξιδιού θέτει κυρίως, από την αρχή και με αβίαστο τρόπο, το σύνολο των σχέσεων ανάμεσα στον εργάσιμο και τον υπό διάθεση χρόνο, που συνήθως επιπόλαια ονομάζεται και «ελεύθερος». Και αυτό, γιατί είναι αντιληπτή η πολυσχιδής σήμερα εκμετάλλευση του «ελεύθερου χρόνου» στους κόλπους μιας «μαζικής κουλτούρας» που εμπορευματοποιεί τα πάντα. Ο εναλλακτικός τουρισμός, αντίθετα, συνδέεται με τα στοιχεία μιας νέας ευαισθησίας, τα οποία συνάγονται από νέες μορφές συλλογικότητας μέσα σε «στέκια» αναψυχής, που θα τείνουν να καταστούν εστίες πολιτικής και πολιτισμικής παιδείας. Είναι προφανές ότι μια τέτοια νοοτροπία προϋποθέτει, ευρύτερα, την απόρριψη των καταναλωτικών προτύπων.»
Ερώτηση:
Να γράψετε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου «Η δημιουργική αξιοποίηση...προτύπων» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Απάντηση:
Η τρίτη παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Η πρώτη είναι τα παραδείγματα και η δεύτερη είναι η μέθοδος της αιτιολόγησης.
- Τα παραδείγματα εντοπίζονται στο εξής απόσπασμα «για παράδειγμα ... πολιτισμικό τουρισμό κ.α.»
- Η αιτιολόγηση «και αυτό γιατί ... τα πάντα».
Ασκήσεις:
4. Να επισημάνετε τον τρόπο ανάπτυξης στις παραγράφους που ακολουθούν:
1.
Για να υπάρξει όμως ομόνοια, πρέπει αναμφίβολα να τηρηθούν ορισμένες προϋποθέσεις. Αρχικά η ομόνοια προϋποθέτει μετριασμό του άκρατου εγωισμού, ανεκτικότητα, ανιδιοτέλεια, πνεύμα αυτοθυσίας. Στις κοινωνίες απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση της ομόνοιας είναι η απονομή δικαιοσύνης, δηλαδή να συμμετέχει ο καθένας στους κόπους ανάλογα με τις δυνάμεις του, να κατανέμονται δίκαια τα αγαθά και να παρέχονται σε όλους ίσες ευκαιρίες για ανάδειξη. Αλλά και η ταύτιση των συμφερόντων αποτελεί μεγάλη συνεκτική δύναμη σε μια κοινωνία. Χάρη στην ομόνοια έχουμε υπερνίκηση των δυσκολιών, συγκέντρωση των δυνάμεων για τον ίδιο σκοπό, επίτευξη μεγάλων έργων, αντιμετώπιση των κινδύνων και εθνική ενότητα. Γίνεται φανερό ότι χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις η ομόνοια δεν είναι απλώς δύσκολο να επιτευχθεί· είναι ακατόρθωτο.
(Από το: www.greek-language.gr)
2.
Το καλύτερο απόκτημα απ' όλα στη ζωή ενός ανθρώπου είναι ένας φίλος ειλικρινής. Όταν σε μια κρίσιμη καμπή του βίου μελετούμε ή επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό, έχουμε ανάγκη από έναν καλόγνωμο σύμβουλο και αυστηρό κριτή για να συζητήσουμε μαζί του ελεύθερα τα προβλήματά μας. Και αναμφίβολα για τη δημιουργία αυτών των προβλημάτων τη βασική ευθύνη έχουν η ένταση και το άγχος που καταδυναστεύουν τη ζωή μας. Ο απάνθρωπος τρόπος ζωής στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις οξύνει την κατάσταση και απαιτεί άμεσες λύσεις. Όταν λοιπόν βρισκόμαστε σε δύσκολες στιγμές, χρειαζόμαστε κάποιον να μας ενθαρρύνει ή να μας αποτρέψει. Κι αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από το φίλο. Θα είναι ο παραστάτης που θα μας βοηθήσει να μην κάνουμε σφάλματα, ο οδηγός στο σωστό δρόμο, ο συνεργός στα καλά έργα. Με την καλόπιστη κριτική θα επισημάνει τις αρετές αλλά και τις αδυναμίες μας και θα ασκήσει αυστηρό έλεγχο, αν σφάλουμε.
(Από το: www.greek-language.gr)
3.
Πέρα από αυτά υπάρχουν και αιτίες έξω από εμάς που διαμορφώνουν ή επιδεινώνουν αυτή τη συμπεριφορά, την αδιαφορία δηλαδή για την τεκμηρίωση της αλήθειας και την αβασάνιστη συναγωγή συμπερασμάτων. Αναφερόμαστε κυρίως στον τρόπο διαπαιδαγώγησής μας. Οι συνθήκες της οικογενειακής ζωής συχνά δεν αφήνουν περιθώρια για συζήτηση, για έκφραση αντιρρήσεων, δε δίνουν καμιά αφορμή για πρωτοβουλία, για προσωπική έρευνα. Όλα προσφέρονται έτοιμα. Η εκπαίδευση πάλι σε όλες τις βαθμίδες της αποθαρρύνει την προσωπική έρευνα, προσφέρει έτοιμη γνώση, δεν κεντρίζει την αυτενέργεια, την απορία, την αμφιβολία. Η σωστή εκπαίδευση, αντίθετα, κοινωνικοποιεί το άτομο και το βοηθάει να ενταχθεί ομαλά στο κοινωνικό περιβάλλον. Ο προσωπικός εγωισμός, η πνευματική οκνηρία, η προκατάληψη και το ατομικό συμφέρον ορθώνουν αξεπέραστα εμπόδια. Τέλος, το κακό έρχεται να το συμπληρώσει ο επηρεασμός που ασκείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με τις τρομακτικές δυνατότητες που έχουν αποκτήσει στην εποχή μας. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με μηνύματα, μας παρέχεται πληροφόρηση για το καθετί και εμείς τα "καταναλώνουμε" όλα χωρίς να μπορούμε να προβάλλουμε και την παραμικρή αντίσταση.
(Από το: www.greek-language.gr)
4.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια η αυτοματοποίηση έδειξε πως είναι ικανή να επιτελέσει κάθε παραγωγικό έργο. Όχι μόνο κάνει σχετικά απλές δουλειές, όπως η κατασκευή τμημάτων αυτοκινήτων ή ψυγείων, αλλά στοιχειοθετεί εφημερίδες, οδηγεί αυτόματα τα τρένα σύμφωνα με προκαθορισμένο πρόγραμμα και εξορύσσει το κάρβουνο που μας χρειάζεται. Άρχισε μάλιστα τελευταία να μας οργώνει τα χωράφια και να θερίζει τις σοδειές. Μπορεί να μην απέχει πολύ η μέρα που ουσιαστικά όλα τα αγαθά που χρειαζόμαστε θα κατασκευάζονται σε αυτόματα εργοστάσια χωρίς βοήθεια χειριστών μηχανημάτων και που οι άνθρωποι θα είναι αναγκαίοι -όσον αφορά την παραγωγή- μόνο για τη λήψη διευθυντικών αποφάσεων και για το σχεδιασμό και τη συντήρηση των αυτόματων μηχανών.
(Ν. Γρηγοριάδης, από το: www.greek-language.gr)
5.
Αποτέλεσμα της ανισοτιμίας ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα είναι η σύγκρουση του αντρόγυνoυ η οποία φέρνει την κρίση στο γάμο και τη δυσαρμονία στις προσωπικές σχέσεις των μελών της οικογένειας. Οι διαμάχες και οι ανταγωνισμοί που ακολουθούν αποξενώνουν τους συζύγους μεταξύ τους και διαμορφώνουν τα παιδιά τους σε αντικοινωνικά άτομα και ανήλικους επαναστάτες. Όταν η σχέση στην οικογένεια είναι ανταγωνιστική και όχι συνεργατική ο στόχος είναι όχι η σύνθεση των αντίθετων απόψεων για τη συνοχή της οικογένειας, αλλά η επιβολή της μιας και μόνης άποψης και η προσπάθεια να υποκύψει ο άλλος.
(Γ. Σκληρός, από το: www.greek-language.gr)
6.
Η βία δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο της εποχής μας, όπως θέλουν να την παρουσιάσουν τα μέσα πληροφόρησης, οι ειδήμονες και οι πολιτικοί. Υπήρχε πάντα και με διάφορες μορφές, εκδηλώσεις και αιτιολογίες. Το κύριο στοιχείο της είναι η επιθετικότητα, που εξασφαλίζει στον άνθρωπο τη δύναμη για επιβίωση, ενώ σημαντικότερος φορέας της ήταν ανέκαθεν το κράτος, που στήριζε και στηρίζει την ύπαρξή του και στο φόβο και τον καταναγκασμό. Από την άλλη μεριά, στο παρελθόν οι πράξεις βίας δε γίνονταν ευρύτερα γνωστές, ενώ σήμερα, που υπάρχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μεταβιβάζονται ταχύτατα απ' άκρη σ' άκρη του πλανήτη πρώτα σαν είδηση και ύστερα σαν μίμηση· πολύ συχνά μάλιστα διογκώνονται, διαστρέφονται ή ακόμη εξιδανικεύονται χάρη στις τηλεοπτικές σειρές και τις ταινίες, με τις γνωστές επιπτώσεις, κυρίως στα παιδιά.
(Γ. Μανωλίδης, από το: www.greek-language.gr)
7.
Με τον όρο εργασία ονομάζουμε τη σκόπιμη σωματική και πνευματική απασχόληση του ανθρώπου που αποβλέπει σε παραγωγικό σκοπό. Όλα τα καταναλωτικά αγαθά είναι προϊόντα της φύσεως και της εργασίας του ανθρώπου. Η εργασία ανάλογα με το πολιτιστικό επίπεδο και το κοινωνικό - οικονομικό σύστημα που επικρατεί έχει διάφορες μορφές. Στις πρωτόγονες κοινωνίες εργασία ήταν η άμεση εξεύρεση των απαραίτητων για τη διατήρηση στη ζωή ενώ στην κλειστή οικονομία καθένας κάνει όλες τις εργασίες μόνος του ή με τη βοήθεια της οικογένειάς του. Ακόμα και σήμερα η αγροτική οικογένεια μπορεί να έχει αυτή τη μορφή.
(ΚΕΜΕ, οδηγίες για την εφαρμογή του ΣΕΠ, , από το: www.greek-language.gr)
8.
Πρώτα απ' όλα ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε συνοπτικά το Διαδίκτυο και ειδικότερα τον παγκόσμιο ιστό (Web) με μια αναλογία. Ας φανταστούμε τον κυβερνοχώρο ως μια τεράστια έκθεση. Ο κάθε "εκθέτης" δημιουργεί το δικό του περίπτερο (site) που καταχωρείται σε μία διεύθυνση (www. address). Ο χρήστης του διαδικτύου μέσα από τους τηλεπικοινωνιακούς διαδρόμους που δημιούργησε η σύζευξη τηλεφώνου-υπολογιστή, επισκέπτεται αυτήν την άυλη, διαρκή και παγκόσμια ψηφιακή έκθεση. Περνά από διάφορα sites, επικοινωνεί με τον "εκθέτη", και βεβαίως μπορεί να πάρει ("κατεβάσει") πληροφοριακό υλικό. Αρκεί να έχει εξασφαλίσει την είσοδό του μέσω ενός προμηθευτή (provider) σύνδεσης στο Διαδίκτυο.
(Le Monde diplomatique, από το: www.greek-language.gr)
9.
Είναι γεγονός ότι ο Έλληνας δε διαβάζει. Δεν αγαπά το βιβλίο και τη μελέτη. Γιατί όμως; Κληρονομικά βάρη και φυλετικός χαρακτήρας; Μα τότε θα 'πρεπε μάλλον το αντίθετο να συμβαίνει!… Η εθνική κληρονομιά του Έλληνα είναι βαθιά πνευματική. Τότε; Πρέπει να παραδεχτούμε πως ο άνθρωπος δε γεννιέται αγκαλιά με το βιβλίο, του μαθαίνουν να το αγαπάει. Είναι θέμα γενικότερης παιδείας, που ξεκινάει βέβαια από την εκπαίδευση, από τα σχολεία όλων των βαθμίδων. Και εκεί φαίνεται πως υστερούμε. Γιατί εμείς από τα σχολεία βγάζουμε ανθρώπους που ακούν για βιβλίο, ακούν για μελέτη και το "βάζουν στα πόδια"! Κακογραμμένα βιβλία και μέθοδοι σκουριασμένες απωθούν τους νέους από το βιβλίο και την ευπρόσδεκτη και γόνιμη γνώση. Εκπαίδευση που βασίζεται στη μηχανική πρόσληψη γνώσεων, στην ψυχρή χρησιμοθηρία, στη "δια παντός μέσου" βαθμοθηρία, στη στείρα αποστήθιση, δημιουργεί στη συνέχεια απέχθεια για το βιβλίο, το σχολείο, τη μάθηση. Το "πρόβλημα του μαθήματος της έκθεσης" δεν είναι άσχετο με όλη αυτήν την κακή εκπαίδευση. Κακές επιδόσεις στην έκθεση δε σημαίνουν τίποτε άλλο από κακές σχέσεις με το βιβλίο γενικά.
(Από τον ημερήσιο Τύπο, στο: www.greek-language.gr)
10.
Αυτή τη διαδικασία με την οποία ένα άτομο μαθαίνει και υιοθετεί τα σχήματα συμπεριφοράς και τους κανόνες που θεωρούνται κατάλληλοι για το κοινωνικό του περιβάλλον την ονομάζουμε κοινωνικοποίηση. Από την άποψη της κοινωνίας, η κοινωνικοποίηση είναι ένας τρόπος με τον οποίο μεταδίδεται η κουλτούρα και το άτομο προσαρμόζεται σ' έναν οργανωμένο τρόπο ζωής. Από την άποψη του ατόμου η κοινωνικοποίηση είναι μια πραγματοποίηση των δυνατοτήτων του, ένας τρόπος που "ανθρωποποιεί" το βιολογικό οργανισμό του και τον μεταμορφώνει σε ένα "εγώ" με μια αίσθηση ταυτότητας. Έτσι, η κοινωνικοποίηση καθορίζει τη συμπεριφορά του ατόμου, είναι ένα μέσο με το οποίο η κοινωνία ασκεί έλεγχο στο άτομο, αλλά αποτελεί και την απαραίτητη συνθήκη για την ανάπτυξη της ατομικότητας.
(Γ. Μανωλίδης, από το: www.greek-language.gr)
11.
Η διαφήμιση επιδρά αρνητικά και στην ωρίμανση της συνείδησης του καταναλωτή. Οδηγεί στην άμβλυνση της επίγνωσης της θέσης που αυτός κατέχει στο συγκεκριμένο σύστημα παραγωγής. Αναπτύσσει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός τεχνητού κλίματος ευφορίας, μικρής διάρκειας, αλλά επαναλαμβανόμενου μέσα από την ατέλειωτη ποικιλία των διαφημιζόμενων προϊόντων, που υπόσχονται "ότι θα γίνει κάποιος" που δεν πρόκειται να γίνει. Οι ψυχολογικές διακυμάνσεις και η κούραση από την προσπάθεια που δεν ολοκληρώνεται αφήνουν ορατά ίχνη στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Η κατάσταση αυτή βρίσκει έκφραση και στο θεωρητικό επίπεδο, όπου γίνονται απόπειρες για την αφομοίωση απόψεων, όπως ότι δεν υπάρχουν τάξεις και κοινωνικά στρώματα ή ότι η ουσία των τάξεων είναι ψυχολογική. Η λογική κατάληξη είναι ότι όλοι οι καταναλωτές απολαμβάνουν το ίδιο περίπου επίπεδο ζωής και είναι άτομα που ανήκουν σε μια μεγάλη "μεσαία τάξη". Για να θεμελιωθούν τέτοιες απόψεις, τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό πρέπει να γίνονται ασαφή. Στην κατεύθυνση αυτή βοηθά σημαντικά και η διαφήμιση [..].
(Γ.Χ. Ζώτος, από το: www.greek-language.gr)
12.
Επιβάλλεται, φυσικά, η διάκριση μεταξύ πληροφοριών αναγκαίων αφενός για τη δημόσια λειτουργία (όπως στοιχεία για την ταυτότητα των πολιτών, για το εισόδημα και τις φορολογικές τους υποχρεώσεις ή για ορισμένες διασφαλίσεις στις συναλλαγές και για την αποτροπή μονοπωλιακών εκμεταλλεύσεων) και αφετέρου πληροφοριών που αφορούν τα ατομικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες του πολίτη. Όσο για τη συγκέντρωση στοιχείων που επιβάλλουν λόγοι εθνικού και δημοκρατικού πολιτικού συμφέροντος, ο βαθμός και οι μέθοδοι ηλεκτρονικής επεξεργασίας των στοιχείων αυτών πρέπει να ορίζονται περιοριστικά με νόμο. Η παρακολούθηση της προσωπικής ζωής ή διαπροσωπικών επικοινωνιών, εφόσον αφορά εξακρίβωση στοιχείων για εγκληματική δραστηριότητα, είναι νοητή μόνο με δικαστικές αποφάσεις. Οι περιπτώσεις αυτές αποτελούν ακραίες εξαιρέσεις του βασικού κανόνα και οι σχετικές ενέργειες πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο.
(Ι. Πεσμαζόγλου, από το: www.greek-language.gr)
13.
Όλες αυτές οι κατευθύνσεις της ανθρώπινης προσπάθειας (οικονομική, κοινωνική, πολιτική, επιστημονική, ηθική, καλλιτεχνική, θρησκευτική) είναι νόμιμες, όλες μαζί συνεκφράζουν τη ζωή, όλες μαζί συνοικοδομούν τον πολιτισμό και τελικά αποκρυσταλλώνονται σε κάποιες συγκεκριμένες μορφές που εκφράζουν ορισμένο περιεχόμενο· κι όλες μαζί συναποτελούν την πολιτισμική παράδοση. Λόγου χάρη: το άροτρο, η κοινοτική οργάνωση και η αντίστοιχη φορολογική τεχνική, η νομοθεσία του Σόλωνα, το βήμα του ρήτορα πάνω στην Πνύκα, η γεωμετρία του Ευκλείδη, τα λατρευτικά σύμβολα της μινωικής Κρήτης, οι Καρυάτιδες στο Ερεχθείο ή το εργόχειρο μιας νησιωτοπούλας, όλα αυτά εκφράζουν ανθρώπινη προσπάθεια, υπηρέτησαν κάποτε ή υπηρετούν ακόμη τη ζωή μιας κοινωνίας, διατηρούνται αυτούσια ή μεταμορφώνονται και αναμορφώνονται μέσα σε νέες συνθήκες ή επιζούν μόνο ως σύμβολα στη μνήμη των λαών, ως έκφραση τη δημιουργικότητάς τους, ως πολιτισμική περιουσία και καύχημά τους.
(Φ. Βώρος, από το: www.greek-language.gr)
Για να υπάρξει όμως ομόνοια, πρέπει αναμφίβολα να τηρηθούν ορισμένες προϋποθέσεις. Αρχικά η ομόνοια προϋποθέτει μετριασμό του άκρατου εγωισμού, ανεκτικότητα, ανιδιοτέλεια, πνεύμα αυτοθυσίας. Στις κοινωνίες απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση της ομόνοιας είναι η απονομή δικαιοσύνης, δηλαδή να συμμετέχει ο καθένας στους κόπους ανάλογα με τις δυνάμεις του, να κατανέμονται δίκαια τα αγαθά και να παρέχονται σε όλους ίσες ευκαιρίες για ανάδειξη. Αλλά και η ταύτιση των συμφερόντων αποτελεί μεγάλη συνεκτική δύναμη σε μια κοινωνία. Χάρη στην ομόνοια έχουμε υπερνίκηση των δυσκολιών, συγκέντρωση των δυνάμεων για τον ίδιο σκοπό, επίτευξη μεγάλων έργων, αντιμετώπιση των κινδύνων και εθνική ενότητα. Γίνεται φανερό ότι χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις η ομόνοια δεν είναι απλώς δύσκολο να επιτευχθεί· είναι ακατόρθωτο.
(Από το: www.greek-language.gr)
2.
Το καλύτερο απόκτημα απ' όλα στη ζωή ενός ανθρώπου είναι ένας φίλος ειλικρινής. Όταν σε μια κρίσιμη καμπή του βίου μελετούμε ή επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό, έχουμε ανάγκη από έναν καλόγνωμο σύμβουλο και αυστηρό κριτή για να συζητήσουμε μαζί του ελεύθερα τα προβλήματά μας. Και αναμφίβολα για τη δημιουργία αυτών των προβλημάτων τη βασική ευθύνη έχουν η ένταση και το άγχος που καταδυναστεύουν τη ζωή μας. Ο απάνθρωπος τρόπος ζωής στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις οξύνει την κατάσταση και απαιτεί άμεσες λύσεις. Όταν λοιπόν βρισκόμαστε σε δύσκολες στιγμές, χρειαζόμαστε κάποιον να μας ενθαρρύνει ή να μας αποτρέψει. Κι αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από το φίλο. Θα είναι ο παραστάτης που θα μας βοηθήσει να μην κάνουμε σφάλματα, ο οδηγός στο σωστό δρόμο, ο συνεργός στα καλά έργα. Με την καλόπιστη κριτική θα επισημάνει τις αρετές αλλά και τις αδυναμίες μας και θα ασκήσει αυστηρό έλεγχο, αν σφάλουμε.
(Από το: www.greek-language.gr)
3.
Πέρα από αυτά υπάρχουν και αιτίες έξω από εμάς που διαμορφώνουν ή επιδεινώνουν αυτή τη συμπεριφορά, την αδιαφορία δηλαδή για την τεκμηρίωση της αλήθειας και την αβασάνιστη συναγωγή συμπερασμάτων. Αναφερόμαστε κυρίως στον τρόπο διαπαιδαγώγησής μας. Οι συνθήκες της οικογενειακής ζωής συχνά δεν αφήνουν περιθώρια για συζήτηση, για έκφραση αντιρρήσεων, δε δίνουν καμιά αφορμή για πρωτοβουλία, για προσωπική έρευνα. Όλα προσφέρονται έτοιμα. Η εκπαίδευση πάλι σε όλες τις βαθμίδες της αποθαρρύνει την προσωπική έρευνα, προσφέρει έτοιμη γνώση, δεν κεντρίζει την αυτενέργεια, την απορία, την αμφιβολία. Η σωστή εκπαίδευση, αντίθετα, κοινωνικοποιεί το άτομο και το βοηθάει να ενταχθεί ομαλά στο κοινωνικό περιβάλλον. Ο προσωπικός εγωισμός, η πνευματική οκνηρία, η προκατάληψη και το ατομικό συμφέρον ορθώνουν αξεπέραστα εμπόδια. Τέλος, το κακό έρχεται να το συμπληρώσει ο επηρεασμός που ασκείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με τις τρομακτικές δυνατότητες που έχουν αποκτήσει στην εποχή μας. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με μηνύματα, μας παρέχεται πληροφόρηση για το καθετί και εμείς τα "καταναλώνουμε" όλα χωρίς να μπορούμε να προβάλλουμε και την παραμικρή αντίσταση.
(Από το: www.greek-language.gr)
4.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια η αυτοματοποίηση έδειξε πως είναι ικανή να επιτελέσει κάθε παραγωγικό έργο. Όχι μόνο κάνει σχετικά απλές δουλειές, όπως η κατασκευή τμημάτων αυτοκινήτων ή ψυγείων, αλλά στοιχειοθετεί εφημερίδες, οδηγεί αυτόματα τα τρένα σύμφωνα με προκαθορισμένο πρόγραμμα και εξορύσσει το κάρβουνο που μας χρειάζεται. Άρχισε μάλιστα τελευταία να μας οργώνει τα χωράφια και να θερίζει τις σοδειές. Μπορεί να μην απέχει πολύ η μέρα που ουσιαστικά όλα τα αγαθά που χρειαζόμαστε θα κατασκευάζονται σε αυτόματα εργοστάσια χωρίς βοήθεια χειριστών μηχανημάτων και που οι άνθρωποι θα είναι αναγκαίοι -όσον αφορά την παραγωγή- μόνο για τη λήψη διευθυντικών αποφάσεων και για το σχεδιασμό και τη συντήρηση των αυτόματων μηχανών.
(Ν. Γρηγοριάδης, από το: www.greek-language.gr)
5.
Αποτέλεσμα της ανισοτιμίας ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα είναι η σύγκρουση του αντρόγυνoυ η οποία φέρνει την κρίση στο γάμο και τη δυσαρμονία στις προσωπικές σχέσεις των μελών της οικογένειας. Οι διαμάχες και οι ανταγωνισμοί που ακολουθούν αποξενώνουν τους συζύγους μεταξύ τους και διαμορφώνουν τα παιδιά τους σε αντικοινωνικά άτομα και ανήλικους επαναστάτες. Όταν η σχέση στην οικογένεια είναι ανταγωνιστική και όχι συνεργατική ο στόχος είναι όχι η σύνθεση των αντίθετων απόψεων για τη συνοχή της οικογένειας, αλλά η επιβολή της μιας και μόνης άποψης και η προσπάθεια να υποκύψει ο άλλος.
(Γ. Σκληρός, από το: www.greek-language.gr)
6.
Η βία δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο της εποχής μας, όπως θέλουν να την παρουσιάσουν τα μέσα πληροφόρησης, οι ειδήμονες και οι πολιτικοί. Υπήρχε πάντα και με διάφορες μορφές, εκδηλώσεις και αιτιολογίες. Το κύριο στοιχείο της είναι η επιθετικότητα, που εξασφαλίζει στον άνθρωπο τη δύναμη για επιβίωση, ενώ σημαντικότερος φορέας της ήταν ανέκαθεν το κράτος, που στήριζε και στηρίζει την ύπαρξή του και στο φόβο και τον καταναγκασμό. Από την άλλη μεριά, στο παρελθόν οι πράξεις βίας δε γίνονταν ευρύτερα γνωστές, ενώ σήμερα, που υπάρχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μεταβιβάζονται ταχύτατα απ' άκρη σ' άκρη του πλανήτη πρώτα σαν είδηση και ύστερα σαν μίμηση· πολύ συχνά μάλιστα διογκώνονται, διαστρέφονται ή ακόμη εξιδανικεύονται χάρη στις τηλεοπτικές σειρές και τις ταινίες, με τις γνωστές επιπτώσεις, κυρίως στα παιδιά.
(Γ. Μανωλίδης, από το: www.greek-language.gr)
7.
Με τον όρο εργασία ονομάζουμε τη σκόπιμη σωματική και πνευματική απασχόληση του ανθρώπου που αποβλέπει σε παραγωγικό σκοπό. Όλα τα καταναλωτικά αγαθά είναι προϊόντα της φύσεως και της εργασίας του ανθρώπου. Η εργασία ανάλογα με το πολιτιστικό επίπεδο και το κοινωνικό - οικονομικό σύστημα που επικρατεί έχει διάφορες μορφές. Στις πρωτόγονες κοινωνίες εργασία ήταν η άμεση εξεύρεση των απαραίτητων για τη διατήρηση στη ζωή ενώ στην κλειστή οικονομία καθένας κάνει όλες τις εργασίες μόνος του ή με τη βοήθεια της οικογένειάς του. Ακόμα και σήμερα η αγροτική οικογένεια μπορεί να έχει αυτή τη μορφή.
(ΚΕΜΕ, οδηγίες για την εφαρμογή του ΣΕΠ, , από το: www.greek-language.gr)
8.
Πρώτα απ' όλα ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε συνοπτικά το Διαδίκτυο και ειδικότερα τον παγκόσμιο ιστό (Web) με μια αναλογία. Ας φανταστούμε τον κυβερνοχώρο ως μια τεράστια έκθεση. Ο κάθε "εκθέτης" δημιουργεί το δικό του περίπτερο (site) που καταχωρείται σε μία διεύθυνση (www. address). Ο χρήστης του διαδικτύου μέσα από τους τηλεπικοινωνιακούς διαδρόμους που δημιούργησε η σύζευξη τηλεφώνου-υπολογιστή, επισκέπτεται αυτήν την άυλη, διαρκή και παγκόσμια ψηφιακή έκθεση. Περνά από διάφορα sites, επικοινωνεί με τον "εκθέτη", και βεβαίως μπορεί να πάρει ("κατεβάσει") πληροφοριακό υλικό. Αρκεί να έχει εξασφαλίσει την είσοδό του μέσω ενός προμηθευτή (provider) σύνδεσης στο Διαδίκτυο.
(Le Monde diplomatique, από το: www.greek-language.gr)
9.
Είναι γεγονός ότι ο Έλληνας δε διαβάζει. Δεν αγαπά το βιβλίο και τη μελέτη. Γιατί όμως; Κληρονομικά βάρη και φυλετικός χαρακτήρας; Μα τότε θα 'πρεπε μάλλον το αντίθετο να συμβαίνει!… Η εθνική κληρονομιά του Έλληνα είναι βαθιά πνευματική. Τότε; Πρέπει να παραδεχτούμε πως ο άνθρωπος δε γεννιέται αγκαλιά με το βιβλίο, του μαθαίνουν να το αγαπάει. Είναι θέμα γενικότερης παιδείας, που ξεκινάει βέβαια από την εκπαίδευση, από τα σχολεία όλων των βαθμίδων. Και εκεί φαίνεται πως υστερούμε. Γιατί εμείς από τα σχολεία βγάζουμε ανθρώπους που ακούν για βιβλίο, ακούν για μελέτη και το "βάζουν στα πόδια"! Κακογραμμένα βιβλία και μέθοδοι σκουριασμένες απωθούν τους νέους από το βιβλίο και την ευπρόσδεκτη και γόνιμη γνώση. Εκπαίδευση που βασίζεται στη μηχανική πρόσληψη γνώσεων, στην ψυχρή χρησιμοθηρία, στη "δια παντός μέσου" βαθμοθηρία, στη στείρα αποστήθιση, δημιουργεί στη συνέχεια απέχθεια για το βιβλίο, το σχολείο, τη μάθηση. Το "πρόβλημα του μαθήματος της έκθεσης" δεν είναι άσχετο με όλη αυτήν την κακή εκπαίδευση. Κακές επιδόσεις στην έκθεση δε σημαίνουν τίποτε άλλο από κακές σχέσεις με το βιβλίο γενικά.
(Από τον ημερήσιο Τύπο, στο: www.greek-language.gr)
10.
Αυτή τη διαδικασία με την οποία ένα άτομο μαθαίνει και υιοθετεί τα σχήματα συμπεριφοράς και τους κανόνες που θεωρούνται κατάλληλοι για το κοινωνικό του περιβάλλον την ονομάζουμε κοινωνικοποίηση. Από την άποψη της κοινωνίας, η κοινωνικοποίηση είναι ένας τρόπος με τον οποίο μεταδίδεται η κουλτούρα και το άτομο προσαρμόζεται σ' έναν οργανωμένο τρόπο ζωής. Από την άποψη του ατόμου η κοινωνικοποίηση είναι μια πραγματοποίηση των δυνατοτήτων του, ένας τρόπος που "ανθρωποποιεί" το βιολογικό οργανισμό του και τον μεταμορφώνει σε ένα "εγώ" με μια αίσθηση ταυτότητας. Έτσι, η κοινωνικοποίηση καθορίζει τη συμπεριφορά του ατόμου, είναι ένα μέσο με το οποίο η κοινωνία ασκεί έλεγχο στο άτομο, αλλά αποτελεί και την απαραίτητη συνθήκη για την ανάπτυξη της ατομικότητας.
(Γ. Μανωλίδης, από το: www.greek-language.gr)
11.
Η διαφήμιση επιδρά αρνητικά και στην ωρίμανση της συνείδησης του καταναλωτή. Οδηγεί στην άμβλυνση της επίγνωσης της θέσης που αυτός κατέχει στο συγκεκριμένο σύστημα παραγωγής. Αναπτύσσει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός τεχνητού κλίματος ευφορίας, μικρής διάρκειας, αλλά επαναλαμβανόμενου μέσα από την ατέλειωτη ποικιλία των διαφημιζόμενων προϊόντων, που υπόσχονται "ότι θα γίνει κάποιος" που δεν πρόκειται να γίνει. Οι ψυχολογικές διακυμάνσεις και η κούραση από την προσπάθεια που δεν ολοκληρώνεται αφήνουν ορατά ίχνη στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Η κατάσταση αυτή βρίσκει έκφραση και στο θεωρητικό επίπεδο, όπου γίνονται απόπειρες για την αφομοίωση απόψεων, όπως ότι δεν υπάρχουν τάξεις και κοινωνικά στρώματα ή ότι η ουσία των τάξεων είναι ψυχολογική. Η λογική κατάληξη είναι ότι όλοι οι καταναλωτές απολαμβάνουν το ίδιο περίπου επίπεδο ζωής και είναι άτομα που ανήκουν σε μια μεγάλη "μεσαία τάξη". Για να θεμελιωθούν τέτοιες απόψεις, τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό πρέπει να γίνονται ασαφή. Στην κατεύθυνση αυτή βοηθά σημαντικά και η διαφήμιση [..].
(Γ.Χ. Ζώτος, από το: www.greek-language.gr)
12.
Επιβάλλεται, φυσικά, η διάκριση μεταξύ πληροφοριών αναγκαίων αφενός για τη δημόσια λειτουργία (όπως στοιχεία για την ταυτότητα των πολιτών, για το εισόδημα και τις φορολογικές τους υποχρεώσεις ή για ορισμένες διασφαλίσεις στις συναλλαγές και για την αποτροπή μονοπωλιακών εκμεταλλεύσεων) και αφετέρου πληροφοριών που αφορούν τα ατομικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες του πολίτη. Όσο για τη συγκέντρωση στοιχείων που επιβάλλουν λόγοι εθνικού και δημοκρατικού πολιτικού συμφέροντος, ο βαθμός και οι μέθοδοι ηλεκτρονικής επεξεργασίας των στοιχείων αυτών πρέπει να ορίζονται περιοριστικά με νόμο. Η παρακολούθηση της προσωπικής ζωής ή διαπροσωπικών επικοινωνιών, εφόσον αφορά εξακρίβωση στοιχείων για εγκληματική δραστηριότητα, είναι νοητή μόνο με δικαστικές αποφάσεις. Οι περιπτώσεις αυτές αποτελούν ακραίες εξαιρέσεις του βασικού κανόνα και οι σχετικές ενέργειες πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο.
(Ι. Πεσμαζόγλου, από το: www.greek-language.gr)
13.
Όλες αυτές οι κατευθύνσεις της ανθρώπινης προσπάθειας (οικονομική, κοινωνική, πολιτική, επιστημονική, ηθική, καλλιτεχνική, θρησκευτική) είναι νόμιμες, όλες μαζί συνεκφράζουν τη ζωή, όλες μαζί συνοικοδομούν τον πολιτισμό και τελικά αποκρυσταλλώνονται σε κάποιες συγκεκριμένες μορφές που εκφράζουν ορισμένο περιεχόμενο· κι όλες μαζί συναποτελούν την πολιτισμική παράδοση. Λόγου χάρη: το άροτρο, η κοινοτική οργάνωση και η αντίστοιχη φορολογική τεχνική, η νομοθεσία του Σόλωνα, το βήμα του ρήτορα πάνω στην Πνύκα, η γεωμετρία του Ευκλείδη, τα λατρευτικά σύμβολα της μινωικής Κρήτης, οι Καρυάτιδες στο Ερεχθείο ή το εργόχειρο μιας νησιωτοπούλας, όλα αυτά εκφράζουν ανθρώπινη προσπάθεια, υπηρέτησαν κάποτε ή υπηρετούν ακόμη τη ζωή μιας κοινωνίας, διατηρούνται αυτούσια ή μεταμορφώνονται και αναμορφώνονται μέσα σε νέες συνθήκες ή επιζούν μόνο ως σύμβολα στη μνήμη των λαών, ως έκφραση τη δημιουργικότητάς τους, ως πολιτισμική περιουσία και καύχημά τους.
(Φ. Βώρος, από το: www.greek-language.gr)
