Το α' συνθετικό
Το α' συνθετικό μιας σύνθετης λέξης μπορεί να έχεις τις εξής μορφές:
Ουσιαστικό, π.χ. άνεμος + θύελλα → ανεμοθύελλα.
Σε ορισμένα ουσιαστικά παρατηρούνται κατά τη σύνθεση ορισμένες αλλαγές. π.χ.:
Επίθετο, π.χ. άγριος + λουλούδι → αγριολούλουδο
Σε ορισμένα επίθετα παρατηρούνται κατά τη σύνθεση ορισμένες αλλαγές. π.χ.:
Ρήμα, π.χ. μπαίνω + βγαίνω → μπαινοβγαίνω
Κατά τη σύνθεση χρησιμοποιείται το θέμα του αορίστου και όχι του ενεστώτα. Εξαίρεση: μπαινοβγαίνω, ανοιγοκλείνω, πηγαινοέρχομαι. π.χ.:
Αριθμητικό, π.χ. πέντε + γωνία → πεντάγωνο
Σε ορισμένα αριθμητικά παρατηρούνται κατά τη σύνθεση ορισμένες αλλαγές. π.χ.:
Επίρρημα, π.χ. ξανά + βλέπω → ξαναβλέπω
΄Οσα επιρρήματα λήγουν σε -ω το διατηρούν. Εξαιρείται το χάμω. π.χ.: πανωφόρι, εξώπορτα, χαμόκλαδο.
Πρόθεση, π.χ. κατά + πιάνομαι → καταπιάνομαι
΄Οσες προθέσεις τελειώνουν σε φωνήεν συχνά το χάνουν όταν και το β' συνθετικό αρχίζει από φωνήεν. π.χ. αντί + αποδίδω → ανταποδίδω
Αν χαθεί το τελικό φωνήεν της πρότασης τότε το σύμφωνο στο οποίο θα λήγει αν είναι π μετατρέπεται σε φ και αν είναι τ μετατρέπεται σε θ. π.χ.:
Αντωνυμία, π.χ. άλλη + γλώσσα → αλλόγλωσσος
Ουσιαστικό, π.χ. άνεμος + θύελλα → ανεμοθύελλα.
Σε ορισμένα ουσιαστικά παρατηρούνται κατά τη σύνθεση ορισμένες αλλαγές. π.χ.:
- πατέρας → πατρο- → πατροπαράδοτος
- μητέρα → μητρο- → μητρόπολη
- γη → γεω- → γεωγραφία
- γη → γαιο- → γαιοκτήμονας
- γη → γη- → γήπεδο
- χέρι → χειρο- → χειροκροτώ
- χέρι → χερο- → χεροδύναμος
Επίθετο, π.χ. άγριος + λουλούδι → αγριολούλουδο
Σε ορισμένα επίθετα παρατηρούνται κατά τη σύνθεση ορισμένες αλλαγές. π.χ.:
- καλός → καλο- → καλοκαίρι
- καλός → καλλι- → καλλιτέχνης
- μεγάλος → μεγαλο- → Μεγαλόχαρη
- μεγάλος → μεγα- → μεγάφωνο
- Τα επίθετα σε -ύς διατηρούν το -υ- ή το αντικαθιστούν με ένα από τα -ιο-, -ο-, -ι-.
- βαθύς + πλούτος → βαθύπλουτος
- βαρύς + μοίρα → βαριόμοιρος
Ρήμα, π.χ. μπαίνω + βγαίνω → μπαινοβγαίνω
Κατά τη σύνθεση χρησιμοποιείται το θέμα του αορίστου και όχι του ενεστώτα. Εξαίρεση: μπαινοβγαίνω, ανοιγοκλείνω, πηγαινοέρχομαι. π.χ.:
- χάνω (έχασα) + μέρα → χασομέρης
- φεύγω (έφυγα) + δίκη → φυγόδικος
Αριθμητικό, π.χ. πέντε + γωνία → πεντάγωνο
Σε ορισμένα αριθμητικά παρατηρούνται κατά τη σύνθεση ορισμένες αλλαγές. π.χ.:
- ένα → μονο- → μονοσύλλαβος
- δύο → δι- → δίκοπος
- δύο → δισ- → δισέγγονο
- τρία → τρι- → τρίγωνο
- τρία → τρισ- → τρισέγγονο
- τέσσερα → τετρα- → τετράποδο
Επίρρημα, π.χ. ξανά + βλέπω → ξαναβλέπω
΄Οσα επιρρήματα λήγουν σε -ω το διατηρούν. Εξαιρείται το χάμω. π.χ.: πανωφόρι, εξώπορτα, χαμόκλαδο.
Πρόθεση, π.χ. κατά + πιάνομαι → καταπιάνομαι
΄Οσες προθέσεις τελειώνουν σε φωνήεν συχνά το χάνουν όταν και το β' συνθετικό αρχίζει από φωνήεν. π.χ. αντί + αποδίδω → ανταποδίδω
Αν χαθεί το τελικό φωνήεν της πρότασης τότε το σύμφωνο στο οποίο θα λήγει αν είναι π μετατρέπεται σε φ και αν είναι τ μετατρέπεται σε θ. π.χ.:
- αντί + υπολοχαγός → ανθυπολοχαγός
- από + οπλισμός → αφοπλισμός
Αντωνυμία, π.χ. άλλη + γλώσσα → αλλόγλωσσος
