Οδηγίες προς τον αναγνώστη:
- Με μπλε χρώμα υπογραμμίζονται: τα πραγματολογικά και ιδεολογικά ερμηνευτικά σχόλια.
- Με πράσινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα αφηγηματικά και αισθητικά στοιχεία.
- Με κόκκινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα συναισθήματα και ο χαρακτηρισμός των ηρώων.
Θουκυδίδου Ιστορίαι
Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 78.
Το τέλος της ναυμαχίας
Αρχαίο Κείμενο |
Μετάφραση |
[3.78.1] καὶ οἱ μὲν Κερκυραῖοι κακῶς τε καὶ κατ’ ὀλίγας |
Και οι Κερκυραίοι, με αταξία και με λίγα [πλοία] |
προσπίπτοντες ἐταλαιπώρουν τὸ καθ’ αὑτούς· |
επειδή εφορμούσαν δεινοπαθούσαν από την πλευρά τους, |
οἱ δ’ Ἀθηναῖοι φοβούμενοι τὸ πλῆθος καὶ τὴν περικύκλωσιν |
οι Αθηναίοι εξάλλου, επειδή φοβούνταν το πλήθος [των πλοίων] και την περικύκλωση, |
ἁθρόαις μὲν οὐ προσέπιπτον οὐδὲ κατὰ μέσον |
δεν έκαναν επίθεση ούτε στο σύνολό τους ούτε στο μέσο τους, |
ταῖς ἐφ’ ἑαυτοὺς τεταγμέναις, |
στα παρατεταγμένα εναντίον τους πλοία |
προσβαλόντες δὲ κατὰ κέρας |
αλλά, αφού επιτέθηκαν σε μια πτέρυγα, |
καταδύουσι μίαν ναῦν. |
καταβύθισαν ένα πλοίο. |
καὶ μετὰ ταῦτα κύκλον ταξαμένων αὐτῶν |
Και μετά από αυτά, αφού σχημάτισαν κυκλική παράταξη |
περιέπλεον καὶ ἐπειρῶντο θορυβεῖν. |
έπλεαν γύρω-γύρω και προσπαθούσαν να προκαλέσουν σύγχυση. |
[3.78.2] Γνόντες δὲ οἱ πρὸς τοῖς Κερκυραίοις |
Επειδή το κατάλαβαν αυτοί [οι Πελοποννήσιοι] που ήταν κοντά στους Κερκυραίους |
καὶ δείσαντες μὴ ὅπερ ἐν Ναυπάκτῳ γένοιτο, |
και φοβήθηκαν μήπως συμβεί αυτό που έγινε στη Ναύπακτο, |
ἐπιβοηθοῦσι, |
έσπευσαν να βοηθήσουν, |
καὶ γενόμεναι ἁθρόαι αἱ νῆες |
και αφού συγκεντρώθηκαν όλα τα πλοία μαζί, |
ἅμα τὸν ἐπίπλουν τοῖς Ἀθηναίοις ἐποιοῦντο. |
έκαναν συγχρόνως επίθεση εναντίον των Αθηναίων. |
[3.78.3] οἱ δ’ ὑπεχώρουν ἤδη πρύμναν κρουόμενοι |
Κι εκείνοι [οι Αθηναίοι] άρχισαν να υποχωρούν οπισθοδρομώντας |
καὶ ἅμα τὰς τῶν Κερκυραίων ἐβούλοντο |
και ήθελαν συγχρόνως τα κερκυραϊκά πλοία, |
προκαταφυγεῖν ὅτι μάλιστα, |
να προλάβουν να καταφύγουν [στο λιμάνι] όσο το δυνατόν περισσότερα |
ἑαυτῶν σχολῇ τε ὑποχωρούντων |
καθώς αυτοί υποχωρούσαν αργά |
καὶ πρὸς σφᾶς τεταγμένων τῶν ἐναντίων. |
και οι εχθροί είχαν παραταχθεί εναντίον τους. |
[3.78.4] Ἡ μὲν οὖν ναυμαχία τοιαύτη γενομένη ἐτελεύτα ἐς ἡλίου δύσιν. |
Η ναυμαχία, λοιπόν, αφού έγινε με αυτόν τον τρόπο, τελείωσε με τη δύση του ήλιου. |
§1: προσβαλόντες δὲ κατὰ κέρας → Οι Αθηναίοι δρουν με σύνεση και προσαρμόζουν κατάλληλα την τακτική τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την αριθμητική υπεροχή των αντιπάλων τους. Η συνειδητοποίηση ότι η επίθεση σ’ όλη τη συγκεντρωμένη δύναμη των εχθρών ήταν ασύμφορη τους οδηγεί στην επίθεση κατά κέρας. Ακολουθούν την τακτική αυτή, διότι απέκλειε τον κίνδυνο περικύκλωσής τους από τις εχθρικές δυνάμεις, ενώ συγχρόνως τους παρείχε μεγάλη ευχέρεια διαφυγής. Αξιοσημείωτη είναι η τόλμη αλλά και η μεγάλη ναυτική εμπειρία των Αθηναίων, οι οποίοι δεν ακολουθούν αμυντική τακτική αλλά επιτίθενται, παρά την αριθμητική ανωτερότητα των Πελοποννησίων.
§2: ὅπερ ἐν Ναυπάκτῳ γένοιτο → Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Θουκυδίδης (2.83-84) το καλοκαίρι του 429 π.Χ. στη ναυμαχία της Ναυπάκτου ο στρατηγός των Αθηναίων Φορμίων με 20 πλοία νίκησε τον αποτελούμενο από 47 πλοία στόλο των Πελοποννησίων, διότι με κατάλληλους ελιγμούς κατόρθωσε να προξενήσει σύγχυση στους αντιπάλους.
§2: γενόμεναι ἁθρόαι αἱ νῆες → Συνενώθηκαν δηλαδή τα δύο τμήματα του πελοποννησιακού στόλου (20 πλοία που είχαν παραταχθεί εναντίον των Κερκυραίων + 33 πλοία που είχαν αντιταχθεί στα 12 αθηναϊκά = συνολικά 53 πελοποννησιακά πλοία).
§3: σχολῇ τε ὑποχωρούντων → Η τακτική της αργής υποχώρησης που ακολουθούν οι Αθηναίοι είχε ως στόχο να παρασύρει τους Πελοποννήσιους στην καταδίωξη των αθηναϊκών πλοίων, που, καθώς έπλεαν με βραδύτητα, δημιουργούσαν στους αντιπάλους τους την ψεύτικη ελπίδα ότι θα μπορούσαν να τα προφτάσουν. Με αυτήν την κίνηση αντιπερισπασμού οι Πελοποννήσιοι δε θα στρέφονταν κατά των Κερκυραίων, δίνοντάς τους έτσι το χρόνο να επιστρέψουν ασφαλείς στο λιμάνι τους.
Χαρακτηρισμός Νικόστρατου:
§2: ὅπερ ἐν Ναυπάκτῳ γένοιτο → Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Θουκυδίδης (2.83-84) το καλοκαίρι του 429 π.Χ. στη ναυμαχία της Ναυπάκτου ο στρατηγός των Αθηναίων Φορμίων με 20 πλοία νίκησε τον αποτελούμενο από 47 πλοία στόλο των Πελοποννησίων, διότι με κατάλληλους ελιγμούς κατόρθωσε να προξενήσει σύγχυση στους αντιπάλους.
§2: γενόμεναι ἁθρόαι αἱ νῆες → Συνενώθηκαν δηλαδή τα δύο τμήματα του πελοποννησιακού στόλου (20 πλοία που είχαν παραταχθεί εναντίον των Κερκυραίων + 33 πλοία που είχαν αντιταχθεί στα 12 αθηναϊκά = συνολικά 53 πελοποννησιακά πλοία).
§3: σχολῇ τε ὑποχωρούντων → Η τακτική της αργής υποχώρησης που ακολουθούν οι Αθηναίοι είχε ως στόχο να παρασύρει τους Πελοποννήσιους στην καταδίωξη των αθηναϊκών πλοίων, που, καθώς έπλεαν με βραδύτητα, δημιουργούσαν στους αντιπάλους τους την ψεύτικη ελπίδα ότι θα μπορούσαν να τα προφτάσουν. Με αυτήν την κίνηση αντιπερισπασμού οι Πελοποννήσιοι δε θα στρέφονταν κατά των Κερκυραίων, δίνοντάς τους έτσι το χρόνο να επιστρέψουν ασφαλείς στο λιμάνι τους.
Χαρακτηρισμός Νικόστρατου:
- Με τη στρατηγική του δεινότητα ο Νικόστρατος κατάφερε να διατηρήσει άθικτη την παράταξή του και να βοηθήσει συγχρόνως τους Κερκυραίους να υποχωρήσουν.
- Ο Αθηναίος ναύαρχος διακρίνεται για την τόλμη του, τις ψύχραιμες επιλογές του, τη μεγάλη ναυτική του εμπειρία, την οξύτατη κρίση και την πολιτική του ευστροφία τη συνδυασμένη με ανθρωπισμό.
- Κατόρθωσε:
- Να αναχαιτίσει με 12 μόλις πλοία 53 εχθρικά
- Να προστατεύσει την αποχώρηση των αποδιοργανωμένων Κερκυραίων
- Να διατηρήσει το στόλο του αλώβητο
- Να διασφαλίσει τα αθηναϊκά συμφέροντα στο νησί, εμποδίζοντας ουσιαστικά τους Σπαρτιάτες να πραγματοποιήσουν την προσχεδιασμένη τους απόβαση στην Κέρκυρα.
