Στα 200 π.Χ.
Κωνσταντίνος Καβάφης
Επισημάνσεις προς τον αναγνώστη
- Με κόκκινο υπογραμμίζονται τα σχήματα λόγου.
- Με μπλε ο ερμηνευτικός σχολιασμός του κειμένου.
- Με πράσινο τα αφηγηματικά στοιχεία.
- Με μωβ οι ενότητες και στα στοιχεία δομής.
- Με πορτοκαλί ο χαρακτηρισμός των προσώπων.
«Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων–»
Ο στίχος αυτός μέσα σε εισαγωγικά αναφέρεται στην επιγραφή που έστειλε ο Μέγας Αλέξανδρος στην Αθήνα μετά τη μάχη στο Γρανικό.
Με τη φράση "πλην Λακεδαιμονίων" ο Μ. Αλέξανδρος καταδικάζει τη στάση των Λακεδαιμονίων που αποφάσισαν να μη συμμετέχουν στην κοινή προσπάθεια των ελλήνων.
Μπορούμε κάλλιστα να φανταστούμε
πως θ' αδιαφόρησαν παντάπασι* στην Σπάρτη
για την επιγραφήν αυτή. «Πλην Λακεδαιμονίων»,
Ο ποιητής μιλάει σε α' πληθυντικό κάνοντάς μας συμμέτοχους στην αφήγησή του.
μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και για να τους προστάζουν
σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε
Οι Λακεδαιμόνιοι αρνήθηκαν να συμμετέχουν στην εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου κατά των Περσών επειδή θεωρούσαν ότι θα έπρεπε οι ίδιοι να είναι οι αρχηγοί της.
Ο ποιητής ειρωνεύεται εδώ τη στάση τους και την αποδίδει έμμεσα στην αλαζονεία τους.
μια πανελλήνια εκστρατεία χωρίς
Σπαρτιάτη βασιλέα γι' αρχηγό
δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής*.
Α βεβαιότατα «πλην Λακεδαιμονίων».
Είναι κι αυτή μια στάσις. Νιώθεται*.
Ο ποιητής υποθέτει ότι η στάση που θα κράτησαν οι Λακεδαιμόνιοι στην είδηση της επιγραφής αυτής θα ήταν η αδιαφορία που εξηγείται από την έπαρση και την αίσθηση ανωτερότητας που είχαν.
Ο ποιητής φαίνεται σαν να μιλα από την πλευρά των Λακεδαιμονίων και να υποτιμά την εκστρατεία. Στην πραγματικότητα όμως ειρωνεύεται τους Λακεδαιμόνιους.
Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό·
και στην Ισσό μετά· και στην τελειωτική
την μάχη, όπου εσαρώθη* ο φοβερός στρατός
που στ' Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:
που απ' τ' Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κι εσαρώθη.
επανάληψη
Ο ποιητής συγκεντρώνει τις νίκες των Ελλήνων για να δημιουργήσει μια αντίθεση: από τη μία οι νίκες των Ελλήνων - από την άλλη η στείρα έπαρση των Λακεδαιμονίων που δεν οδήγησε σε καμία νίκη, αλλά αντίθετα στον εξευτελισμό τους.
Κι απ' την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη*: βγήκαμ' εμείς·
Με τα συνεχόμενα επίθετα ο ποιητής προσπαθεί να αποτυπώσει το μέγεθος και τη σημασία της εκστρατείας του Μ. Αλεξάνδρου.
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.
Δημιουργείται έμμεσα μια αντίθεση ανάμεσα στον νέο κόσμο της Ελληνιστικής εποχής με τον παρακμασμένο κόσμο του ελλαδικού χώρου.
Εμείς· οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς,
ασύνδετο
οι Σελευκείς, κι οι πολυάριθμοι
επίλοιποι* Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας,
κι οι εν Μηδία, κι οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
πολυσύνδετο
Μέσα από τις εκστρατείες του Μ. Αλεξάνδρου ο ελληνικός κόσμος έφτιαξε αποικίες στο μεγαλύτερο τμήμα της ανατολής. Ο ίδιος ο Καβάφης ζει στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, μια από τις πόλεις που ίδρυσε στο πέρασμά του ο Μ. Αλέξανδρος.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες*,
Ο νέος ελληνικός κόσμος εκτείνεται στα σύνορα του τότε γνωστού κόσμου.
με την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών*.
Η δημιουργία ελληνικών αποικιών είχε ως αποτέλεσμα την διάδοση των επιστημονικών επιτευγμάτων και των πολιτισμικών παραδόσεων των ελλήνων σε έναν τεράστιο γεωγραφικά χώρο.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά*
Η Κοινή Ελληνική είναι η ελληνική γλώσσα της Ελληνιστικής περιόδου η οποία, λόγω της εξάπλωσης του Μ. Αλεξάνδρου, χρησιμοποιούνταν σε παγκόσμιο επίπεδο στις επιστήμες, τη λογοτεχνία, την κοινωνική ζωή. Η ελληνική γλώσσα της εποχής είχε την εμβέλεια που έχουν σήμερα τα αγγλικά και, ως συνέπεια, πολλά σημαντικά κείμενα της εποχής γράφτηκαν στα ελληνικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα βιβλία της Καινής Διαθήκης.
ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ως τους Ινδούς.
Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!
Ο ποιητής δείχνει ξεκάθαρα την περιφρόνησή του απέναντι στη στάση των Λακεδαιμονίων. Τους ειρωνεύεται ευθέως.
*παντάπασι: εντελώς *περιωπή: σπουδαιότητα *νιώθεται: μπορεί να γίνει κατανοητή, εξηγείται *εσαρώθη: διαλύθηκε, εξοντώθηκε *απαράμιλλη: ασυναγώνιστη *επίλοιπος: υπόλοιπος *εκτεταμένες επικράτειες...των στοχαστικών προσαρμογών: οι στίχοι αναφέρονται στις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν με τη δημιουργία των μεγάλων ελληνιστικών βασιλείων και την ανάμιξη των πολιτισμών, μέσα στις οποίες, στοχαστικά, αναπροσαρμόστηκε ο νέος ελληνικός κόσμος *Κοινή Ελληνική Λαλιά: η ελληνική γλώσσα που καθιερώθηκε και διαδόθηκε στις χώρες της Ανατολής
Ο στίχος αυτός μέσα σε εισαγωγικά αναφέρεται στην επιγραφή που έστειλε ο Μέγας Αλέξανδρος στην Αθήνα μετά τη μάχη στο Γρανικό.
Με τη φράση "πλην Λακεδαιμονίων" ο Μ. Αλέξανδρος καταδικάζει τη στάση των Λακεδαιμονίων που αποφάσισαν να μη συμμετέχουν στην κοινή προσπάθεια των ελλήνων.
Μπορούμε κάλλιστα να φανταστούμε
πως θ' αδιαφόρησαν παντάπασι* στην Σπάρτη
για την επιγραφήν αυτή. «Πλην Λακεδαιμονίων»,
Ο ποιητής μιλάει σε α' πληθυντικό κάνοντάς μας συμμέτοχους στην αφήγησή του.
μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και για να τους προστάζουν
σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε
Οι Λακεδαιμόνιοι αρνήθηκαν να συμμετέχουν στην εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου κατά των Περσών επειδή θεωρούσαν ότι θα έπρεπε οι ίδιοι να είναι οι αρχηγοί της.
Ο ποιητής ειρωνεύεται εδώ τη στάση τους και την αποδίδει έμμεσα στην αλαζονεία τους.
μια πανελλήνια εκστρατεία χωρίς
Σπαρτιάτη βασιλέα γι' αρχηγό
δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής*.
Α βεβαιότατα «πλην Λακεδαιμονίων».
Είναι κι αυτή μια στάσις. Νιώθεται*.
Ο ποιητής υποθέτει ότι η στάση που θα κράτησαν οι Λακεδαιμόνιοι στην είδηση της επιγραφής αυτής θα ήταν η αδιαφορία που εξηγείται από την έπαρση και την αίσθηση ανωτερότητας που είχαν.
Ο ποιητής φαίνεται σαν να μιλα από την πλευρά των Λακεδαιμονίων και να υποτιμά την εκστρατεία. Στην πραγματικότητα όμως ειρωνεύεται τους Λακεδαιμόνιους.
Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό·
και στην Ισσό μετά· και στην τελειωτική
την μάχη, όπου εσαρώθη* ο φοβερός στρατός
που στ' Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:
που απ' τ' Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κι εσαρώθη.
επανάληψη
Ο ποιητής συγκεντρώνει τις νίκες των Ελλήνων για να δημιουργήσει μια αντίθεση: από τη μία οι νίκες των Ελλήνων - από την άλλη η στείρα έπαρση των Λακεδαιμονίων που δεν οδήγησε σε καμία νίκη, αλλά αντίθετα στον εξευτελισμό τους.
Κι απ' την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη*: βγήκαμ' εμείς·
Με τα συνεχόμενα επίθετα ο ποιητής προσπαθεί να αποτυπώσει το μέγεθος και τη σημασία της εκστρατείας του Μ. Αλεξάνδρου.
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.
Δημιουργείται έμμεσα μια αντίθεση ανάμεσα στον νέο κόσμο της Ελληνιστικής εποχής με τον παρακμασμένο κόσμο του ελλαδικού χώρου.
Εμείς· οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς,
ασύνδετο
οι Σελευκείς, κι οι πολυάριθμοι
επίλοιποι* Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας,
κι οι εν Μηδία, κι οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
πολυσύνδετο
Μέσα από τις εκστρατείες του Μ. Αλεξάνδρου ο ελληνικός κόσμος έφτιαξε αποικίες στο μεγαλύτερο τμήμα της ανατολής. Ο ίδιος ο Καβάφης ζει στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, μια από τις πόλεις που ίδρυσε στο πέρασμά του ο Μ. Αλέξανδρος.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες*,
Ο νέος ελληνικός κόσμος εκτείνεται στα σύνορα του τότε γνωστού κόσμου.
με την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών*.
Η δημιουργία ελληνικών αποικιών είχε ως αποτέλεσμα την διάδοση των επιστημονικών επιτευγμάτων και των πολιτισμικών παραδόσεων των ελλήνων σε έναν τεράστιο γεωγραφικά χώρο.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά*
Η Κοινή Ελληνική είναι η ελληνική γλώσσα της Ελληνιστικής περιόδου η οποία, λόγω της εξάπλωσης του Μ. Αλεξάνδρου, χρησιμοποιούνταν σε παγκόσμιο επίπεδο στις επιστήμες, τη λογοτεχνία, την κοινωνική ζωή. Η ελληνική γλώσσα της εποχής είχε την εμβέλεια που έχουν σήμερα τα αγγλικά και, ως συνέπεια, πολλά σημαντικά κείμενα της εποχής γράφτηκαν στα ελληνικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα βιβλία της Καινής Διαθήκης.
ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ως τους Ινδούς.
Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!
Ο ποιητής δείχνει ξεκάθαρα την περιφρόνησή του απέναντι στη στάση των Λακεδαιμονίων. Τους ειρωνεύεται ευθέως.
*παντάπασι: εντελώς *περιωπή: σπουδαιότητα *νιώθεται: μπορεί να γίνει κατανοητή, εξηγείται *εσαρώθη: διαλύθηκε, εξοντώθηκε *απαράμιλλη: ασυναγώνιστη *επίλοιπος: υπόλοιπος *εκτεταμένες επικράτειες...των στοχαστικών προσαρμογών: οι στίχοι αναφέρονται στις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν με τη δημιουργία των μεγάλων ελληνιστικών βασιλείων και την ανάμιξη των πολιτισμών, μέσα στις οποίες, στοχαστικά, αναπροσαρμόστηκε ο νέος ελληνικός κόσμος *Κοινή Ελληνική Λαλιά: η ελληνική γλώσσα που καθιερώθηκε και διαδόθηκε στις χώρες της Ανατολής
Σχολιασμός περιεχομένου:
Θέμα:
Θεματικά κέντρα:
Σχολιασμός τίτλου - επίπεδα αφήγησης:
Η κριτική των Λακεδαιμονίων:
Γλώσσα - στίχος:
- Η νικηφόρος εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου και η αποχή από αυτή των Λακεδαιμονίων.
Θεματικά κέντρα:
- Οι αρνητικές συνέπειες της αλαζονείας.
- Η σημασία του να μπορεί κανείς να προσαρμόζεται στις νέες ιστορικές καταστάσεις και να μην μένει εγκλωβισμένος σε ένα ένδοξο, αλλά νεκρό, παρελθόν.
- Η πολιτισμική κληρονομιά του Μ. Αλεξάνδρου
Σχολιασμός τίτλου - επίπεδα αφήγησης:
- 200 π.Χ. - Είναι η ημερομηνία στην οποία υποτίθεται ότι ο ποιητής γράφει το ποίημα. Το ποίημα γράφτηκε στην πραγματικότητα το 1931, όμως ο ποιητής εδώ υποδύεται έναν ρόλο: μιλάει σε πρώτο ενικό για τον εαυτό του σαν να ήταν ένας άνθρωπος που ζει το 200 π.Χ.
- 334 π.Χ. - Είναι η ημερομηνία της νίκης Στο Γρανικό και της αποστολής στην Αθήνα των λαφύρων με την επιγραφή "πλην Λακεδαιμονίων". Επομένως το ποίημα αναφέρεται σε ένα γεγονός που έγινε 134 χρόνια πριν την εποχή που υποτίθεται ότι γράφεται (το 200 π.Χ.).
Η κριτική των Λακεδαιμονίων:
- Ο ποιητής φαίνεται αρχικά να διηγείται τα γεγονότα από την πλευρά των Λακεδαιμονίων.
- Γρήγορα όμως γίνεται σαφές ότι ειρωνεύεται τη στάση τους απέναντι στην ελληνική εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου.
- Ο σαρκασμός του ποιητή γίνεται ξεκάθαρος στον τελευταίο στίχο όπου πια υποτιμά εντελώς τους Λακεδαιμονίους για την επιλογή τους αυτή.
- Μέσα από την κριτική αυτή στους Λεκεδαιμόνιους ο ποιητής θέλει να τονίσει τη σημασία του να μπορεί κανείς να μην μένει εγκλωβισμένος στο παρελθόν αλλά να ταπεινώνεται, να κάνει την αυτοκριτική του και να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες.
- Η κριτική που ασκεί ο ποιητής στην αλαζονική στάση των Λακεδαιμονίων δεν γίνεται μέσα από το ειρωνικό του ύφος αλλά και από την εξαντλητική απαρίθμηση όλων των επιτευγμάτων της ελληνικής εκστρατείας. Με τον τρόπο αυτό γίνεται ακόμη πιο έντονη η ασημαντότητα των Λακεδαιμονίων μπροστά στη σπουδαιότητα του νέου Ελληνιστικού κόσμου.
Γλώσσα - στίχος:
- Δημοτική με λόγια στοιχεία (πλην, παντάπασι, πολυτίμους υπηρέτας, βασιλέα κ.ο.κ.).
- Λίγα σχήματα λόγου.
- Πολλά επίθετα που στολίζουν το κείμενο. Τα περισσότερα ποιήματα του Καβάφη χαρακτηρίζονται για τη λιτότητά τους. Εδώ η εκτεταμένη χρήση επιθέτων γίνεται για τη δημιουργία μιας εντυπωσιακής εικόνας για τον Ελληνιστικό κόσμο.
- Η χρήση της ειρωνίας είναι ένα στοιχείο τυπικό της καβαφικής ποίησης.
- Ο στίχος είναι ιαμβικός, ανισοσύλλαβος, χωρίς ομοιοκαταληξία.
