Αντιγόνη - Επεισόδιο Α' - Σκηνή Β' (στ.223-331) - ask

Οδηγίες προς τον αναγνώστη

Με μπλε χρώμα υπογραμμίζονται: τα πραγματολογικά και ιδεολογικά ερμηνευτικά σχόλια.
Με πράσινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα πολιτιστικά και σκηνοθετικά στοιχεία.
Με κόκκινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα συναισθήματα και ο χαρακτηρισμός των ηρώων.

Επεισόδιο Α' - Σκηνή Β' (στ.223-331)

Αρχαίο Κείμενο	Μετάφραση
ΦΥΛΑΞ Ἄναξ, ἐρῶ μὲν οὐχ ὅπως τάχους ὕπο	ΦΥΛΑΚΑΣ Βασιλιά, δε θα σου πω πως από το πολύ τρέξιμο
δύσπνους ἱκάνω κοῦφον ἐξάρας πόδα.	λαχανιασμένος έχω έρθει βάζοντας φτερά στα πόδια μου.
(225) Πολλὰς γὰρ ἔσχον φροντίδων ἐπιστάσεις,	Κοντοστάθηκα για να σκεφτώ πολλές φορές,
ὁδοῖς κυκλῶν ἐμαυτὸν εἰς ἀναστροφήν·	στον δρόμο στριφογυρίζοντας για να γυρίσω πίσω.
ψυχὴ γὰρ ηὔδα πολλά μοι μυθουμένη,	Η ψυχή μου το ’λεγε πολλές φορές,
τάλας, τί χωρεῖς οἷ μολὼν δώσεις δίκην;	δόλιε, πού πας; Εκεί που όταν φτάσεις θα τιμωρηθείς;
τλήμων, μενεῖς αὖ; κεἰ τάδ᾽ εἴσεται Κρέων	Κακόμοιρε, σταμάτησες πάλι; Κι αν ο Κρέοντας τα μάθει
(230) ἄλλου παρ᾽ ἀνδρός, πῶς σὺ δῆτ᾽ οὐκ ἀλγυνῇ;	από κανέναν άλλον, εσύ τότε δεν θα υποφέρεις;
Τοιαῦθ᾽ ἑλίσσων ἤνυτον σχολῇ βραδύς,	Το κλωθογύριζα κι ερχόμουνα κι αργά και σιγανά,
χοὔτως ὁδὸς βραχεῖα γίγνεται μακρά.	έτσι που ο δρόμος λιγοστός παραμεγαλώνει.
Τέλος γε μέντοι δεῦρ᾽ ἐνίκησεν μολεῖν	Στο τέλος όμως νίκησε το να έρθω εδώ
σοί· κεἰ τὸ μηδὲν ἐξερῶ, φράσω δ᾽ ὅμως.	σ' εσένα. Αν και αυτό που θα πω είναι ένα τίποτα, μα θα μιλήσω.
(235) Τῆς ἐλπίδος γὰρ ἔρχομαι δεδραγμένος,	Έρχομαι πιασμένος από την ελπίδα
τὸ μὴ παθεῖν ἂν ἄλλο πλὴν τὸ μόρσιμον.	ότι δεν θα πάθω τίποτε άλλο παρά το γραφτό μου.
ΚΡ. Τί δ᾽ ἐστὶν ἀνθ᾽ οὗ τήνδ᾽ ἔχεις ἀθυμίαν;	ΚΡ. Τι είναι αυτό εξαιτίας του οποίου έχεις τέτοια αναστάτωση;
ΦΥ. Φράσαι θέλω σοι πρῶτα τἀμαυτοῦ· τὸ γὰρ	ΦΥ. Να σου πω θέλω πρώτα τα δικά μου·
πρᾶγμ᾽ οὔτ᾽ ἔδρασ᾽ οὔτ᾽ εἶδον ὅστις ἦν ὁ δρῶν	το πράγμα δεν το έκανα ούτε είδα ποιος είναι ο δράστης.
(240) οὐδ᾽ ἂν δικαίως ἐς κακὸν πέσοιμί τι.	ούτε θα ήταν δίκαιο να πέσω σε κάποιο κακό.
ΚΡ. Εὖ γε στοχάζῃ κἀποφράγνυσαι κύκλῳ	ΚΡ. Καλά το σκέφτεσαι και προσπαθείς να προφυλαχτείς απ' όλες τις πλευρές
τὸ πρᾶγμα· δηλοῖς δ᾽ ὥς τι σημανῶν νέον.	γι' αυτό το πράγμα. Δείχνεις ότι πρόκειται να ανακοινώσεις κάτι δυσάρεστο.
ΦΥ. Τὰ δεινὰ γάρ τοι προστίθησ᾽ ὄκνον πολύν.	ΦΥ. Τα τρομερά (πράγματα) γεννούν μεγάλο πόνο.
ΚΡ. Οὔκουν ἐρεῖς ποτ᾽, εἶτ᾽ ἀπαλλαχθεὶς ἄπει;	ΚΡ. Θα το πεις ποτέ, πριν πάρεις πόδι από 'δω;
(245) ΦΥ. Καὶ δὴ λέγω σοι· τὸν νεκρόν τις ἀρτίως	ΦΥ. Λοιπόν σου το λέω. Τον νεκρό κάποιος μόλις
θάψας βέβηκε κἀπὶ χρωτὶ διψίαν	αφού τον έθαψε έφυγε, πάνω στο σώμα του ξερή
κόνιν παλύνας κἀφαγιστεύσας ἃ χρή.	σκόνη αφού πασπάλησε και έκανε τις προσφορές αυτές που πρέπει.
ΚΡ. Τί φῄς; τίς ἀνδρῶν ἦν ὁ τολμήσας τάδε;	ΚΡ. Τι λες; Ποιός από τους άνδρες είναι αυτός που τόλημσε αυτά;

Ο φύλακας μπαίνει από την αριστερή πάροδο.
Η απρόσμενη εμφάνισή του και η είδηση που φέρνει δημιουργούν περιπέτεια, δηλ. μεταβολή από την ευδαιμονία στην κακοδαιμονία ή και αντίστροφα.
στ.243 → Τὰ δεινὰ γάρ τοι προστίθησ᾽ ὄκνον πολύν: Η φράση λειτουργεί ως γνωμικό: Οι τρομερές ειδήσεις γεννούν μεγάλο πόνο. Ο φύλακας το γνωρίζει καλά γι’ αυτό προσπαθεί να απαλλαγεί όσο μπορεί από την ευθύνη αυτού που φέρνει το κακό μαντάτο.
στ.247 → κόνιν παλύνας: Το πασπάλισμα με λεπτό χώμα ισοδυναμούσε με ταφή και γινόταν σε έκτακτες περιπτώσεις όπως είναι αυτή.
στ.247 → ἃ χρή: Με τη φράση «αυτά που πρέπει» ο φύλακας εννοεί τις καθιερωμένες για τους νεκρούς προσφορές. Η επιλογή αυτής της διατύπωσης όμως φανερώνει τη στάση του απέναντι στην ταφή: θεωρεί ότι οι τιμές αυτές έπρεπε να γίνουν στον νεκρό.
στ.248 → ἀνδρῶν: Ο Κρέοντας υποθέτει ότι η ταφή ήταν έργο κάποιου άντρα. Εμείς γνωρίζουμε ωστόσο ότι ο δράστης είναι η Αντιγόνη. Η τραγική ειρωνεία που υπάρχει εδώ τονίζει ακόμη περισσότερο την αλαζονεία του Κρέοντα που τυφλωμένος από την εξουσία δεν υποψιάζεται ότι μια γυναίκα θα τολμούσε να του αντιταχθεί.

Συναισθήματα και χαρακτηρισμός φύλακα:

Ο φύλακας είναι ένας γνήσιος λαϊκός τύπος της εποχής. Φλύαρος και κουτοπόνηρος, δεν του λείπει το χιούμορ αλλά και ο ψυχρός ρεαλισμός.
Είναι ένας απλός άνθρωπος που μιλά με ειλικρίνεια και αμεσότητα.
Φοβάται την αντίδραση του Κρέοντα στα δυσάρεστα νέα και γι’ αυτό προσπαθεί με κάθε τρόπο να αναβάλει την ανακοίνωσή τους.
Προσπαθεί με πονηριά και λεκτικούς ελιγμούς να αποποιηθεί κάθε ευθύνη.
Παρουσιάζει τον εαυτό του ως δόλιο (τάλας) και κακόμοιρο (τλήμων) για να συγκινήσει τον Κρέοντα και να τον λυπηθεί ώστε να γλιτώσει την τιμωρία.
Η διστακτικότητά του έχει δύο λειτουργίες: Αφενός τονίζει ακόμη περισσότερο την αυταρχικότητα του Κρέοντα, αφετέρου δίνει έναν ανάλαφρο τόνο στη σκηνή αποφορτίζονταν τον θεατή από την αγωνία.

Χαρακτηρισμός Κρέοντα

Είναι ανυπόμονος: δεν μπορεί να υπομείνει την φλυαρία του φύλακα και ανυπομονεί για να ακούσει την είδηση. Οι αοριστίες και οι υπεκφυγές του φύλακα προκαλούν την οργή και την αγανάκτηση του Κρέοντα, ενώ ταυτόχρονα εντείνουν το ενδιαφέρον των θεατών.
Μιλά υποτιμητικά στον φύλακα: Τον διατάζει να πει την είδηση και να «πάρει πόδι» από μπροστά του.

Αρχαίο Κείμενο	Μετάφραση
ΦΥ. Οὐκ οἶδ᾽· ἐκεῖ γὰρ οὔτε του γενῇδος ἦν	ΦΥ. Δεν ξέρω. Εκεί ούτε από αξίνα ήταν
(250) πλῆγμ᾽, οὐ δικέλλης ἐκβολή· στύφλος δὲ γῆ	λάκος, ούτε σωρός από φτυάρι· τραχιά ήταν η γη
καὶ χέρσος, ἀρρὼξ οὐδ᾽ ἐπημαξευμένη	και χέρσα, άσκαφτη και χωρίς ίχνη
τροχοῖσιν, ἀλλ᾽ ἄσημος οὑργάτης τις ἦν.	από τροχούς, αλλά άφαντος ο δράστης ήταν.
Ὅπως δ᾽ ὁ πρῶτος ἡμὶν ἡμεροσκόπος	Όταν ο πρώτος σκοπός της ημέρας σε εμάς
δείκνυσι, πᾶσι θαῦμα δυσχερὲς παρῆν·	το έδειξε, βρεθήκαμε μπροστά σε ένα δυσάρεστο μυστήριο για όλους.
(255) ὁ μὲν γὰρ ἠφάνιστο, τυμβήρης μὲν οὔ,	Ο μεν (νεκρός) είχε εξαφανιστεί, όχι βέβαια θαμμένος σε τύμβο
λεπτὴ δ᾽, ἄγος φεύγοντος ὣς ἐπῆν κόνις.	λεπτή τον σκέπαζε σκόνη σαν να ήθελε να αποφύγει το μίασμα.
Σημεῖα δ᾽ οὔτε θηρὸς οὔτε του κυνῶν	Ίχνη δε ούτε από θηρίο ούτε από κάποιο σκυλί
ἐλθόντος, οὐ σπάσαντος, ἐξεφαίνετο.	που να ήρθε για να κατασπαράξει, δεν φαίνονταν.
Λόγοι δ᾽ ἐν ἀλλήλοισιν ἐρρόθουν κακοί,	Λόγια μεταξύ μας ξεστομίσαμε βαριά,
(260) φύλαξ ἐλέγχων φύλακα, κἂν ἐγίγνετο	ο ένας φρουρός κατηγορούσε τον άλλο, θα μπορούσε να γίνει
πληγὴ τελευτῶσ᾽, οὐδ᾽ ὁ κωλύσων παρῆν.	να πιαστούμε στα χέρια στο τέλος, και ούτε υπήρχε κανείς που να το εμποδίσει.
Εἷς γάρ τις ἦν ἕκαστος οὑξειργασμένος,	Γιατί ο καθένας μας ήταν ο δράστης,
κοὐδεὶς ἐναργής, ἀλλ᾽ ἔφευγε μὴ εἰδέναι.	και για κανέναν δεν υπήρχαν αποδείξεις, αλλά (ο καθένας μας) έλεγε ότι δεν ήξερε τίποτα.
Ἦμεν δ᾽ ἑτοῖμοι καὶ μύδρους αἴρειν χεροῖν,	Ήμαστε πρόθυμοι και σίδερο να πιάσουμε καυτό,
(265) καὶ πῦρ διέρπειν, καὶ θεοὺς ὁρκωμοτεῖν	να μπούμε στη φωτιά μπουσουλητά, να ορκιστούμε στους θεούς
τὸ μήτε δρᾶσαι μήτε τῳ ξυνειδέναι	πως δεν το κάναμε, ούτε που ξέραμε
τὸ πρᾶγμα βουλεύσαντι μήτ᾽ εἰργασμένῳ.	ούτε ποιος σκέφτηκε ούτε ποιος έκανε το πράγμα.
Τέλος δ᾽ ὅτ᾽ οὐδὲν ἦν ἐρευνῶσιν πλέον,	Στο τέλος, αφού η έρευνά μας δεν κατέληγε πουθενά,
λέγει τις εἷς, ὃς πάντας ἐς πέδον κάρα	είπε κάποιος, που όλους στο έδαφος το κεφάλι
(270) νεῦσαι φόβῳ προὔτρεψεν· οὐ γὰρ εἴχομεν	να σκύψουμε με φόβο μας έκανε. Γιατί δεν μπορούσαμε
οὔτ᾽ ἀντιφωνεῖν οὔθ᾽ ὅπως δρῶντες καλῶς	ούτε να αντιλέξουμε ούτε πώς ενεργώντας
πράξαιμεν. Ἦν δ᾽ ὁ μῦθος ὡς ἀνοιστέον	να σωθούμε. Ήταν η πρότασή του ότι έπρεπε
σοὶ τοὔργον εἴη τοῦτο κοὐχὶ κρυπτέον.	να σου φέρουμε την πράξη αυτή και να μην την αποκρύψουμε.
Καὶ ταῦτ᾽ ἐνίκα, κἀμὲ τὸν δυσδαίμονα	Και αυτή η γνώμη επικράτησε, και εμένα τον άτυχο
(275) πάλος καθαιρεῖ τοῦτο τἀγαθὸν λαβεῖν.	καταδικάζει ο κλήρος να αναλάβω τούτο το "καλό".
Πάρειμι δ᾽ ἄκων οὐχ ἑκοῦσιν, οἶδ᾽ ὅτι·	Εδώ βρίσκομαι χωρίς τη θέλησή μου σε αυτούς που δεν με θέλουν, το ξέρω βέβαια.
στέργει γὰρ οὐδεὶς ἄγγελον κακῶν ἐπῶν.	κανεις δεν αγαπά αγγελιαφόρο με κακές ειδήσεις.
ΧΟ. Ἄναξ, ἐμοί τοι μή τι καὶ θεήλατον	ΧΟ. Βασιλιά, μήπως είναι θεόσταλτο
τοὔργον τόδ᾽ ἡ ξύννοια βουλεύει πάλαι.	το έργο αυτό, η σκέψη μου λέει εδώ και πολλή ώρα.

Η αφήγηση μεταφέρει εξωσκηνικά γεγονότα. Έχει περιγραφικό χαρακτήρα και ο ποιητικός λόγος μεταστοιχειώνεται σε φανταστική εικόνα στη συνείδηση των θεατών. Ο σκηνικός χώρος νεκρώνεται, η φαντασία όμως των θεατών αναπλάθει τις διαδοχικές σκηνές, τα ίχνη της ταφής, τη σύγκρουση των φυλάκων, τη θεοδικία, τον κλήρο.
στ.253 → ὁ πρῶτος ἡμὶν ἡμεροσκόπος: Φαίνεται πως η Αντιγόνη δεν έγινε αντιληπτή από τους φρουρούς γιατί την προστάτευε το σκοτάδι.
στ. 261 → πληγὴ: Η σύγκρουση των φυλάκων είναι ενδεικτική του ήθους τους.
στ.264-265 → καὶ μύδρους αἴρειν χεροῖν, καὶ πῦρ διέρπειν: Πρόκειται για πανάρχαιο είδος θεοδικίας (ή αλλιώς θεοκρισίας), που επιβιώνει στη λαϊκή αντίληψη. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή ο θεός ήταν αυτός που θα αποφάσιζε ποιος έχει τελικά δίκιο και ποιος άδικο. Έτσι ο κατηγορούμενος θα «έπιανε καυτό σίδερο» ή θα «έμπαινε με τα γόνατα στην φωτιά» και αν ήταν πράγματι αθώος ο θεός θα τον διέσωζε.
στ.274 → ἐνίκα [...] δυσδαίμονα: Αντίθεση. Η τύχη του φύλακα στην κλήρωση είναι ταυτόχρονα και η ατυχία του, γιατί του ανατέθηκε η μεταφορά κακών ειδήσεων στον βασιλιά.
στ.277 → στέργει γὰρ οὐδεὶς ἄγγελον κακῶν ἐπῶν: Γνωμικό.
στ.278 → θεήλατον: Η παρέμβαση του χορού στην ουσία αποτελεί έμμεση αποδοκιμασία του Κρέοντα.

Χαρακτηρισμός Φύλακα

Για τον χαρακτηρισμό του φύλακα ισχύουν όσα είπαμε και στην προηγούμενη ενότητα: είναι φλύαρος, προσπαθεί να ξεφύγει την τιμωρία με πονηριά, παρουσιάζει τον εαυτό του σαν δύσμοιρο και δίνει όσο μπορεί μάκρος στον λόγο του για να δικαιολογήσει τον εαυτό του.
Η συμπεριφορά αυτή δίνει ένα στοιχείο κωμικό που αποφορτίζει από την ένταση της σκηνής.
Η ταφή του Πολυνείκη περιγράφεται με τρόπο θαυματουργικό. Δίνεται έτσι ένας μυστηριακός τόνος και δημιουργείται η εντύπωση ότι η ταφή μπορεί να μην ήταν αποτέλεσμα ανθρώπινης παρέμβασης αλλά θεϊκής.

Χαρακτηρισμός χορού

Ο χορός αποτελεί αυτό που θα λέγαμε σήμερα «κοινή γνώμη». Έτσι δείχνει να αποδέχεται αμέσως την υπερφυσική ερμηνεία που έδωσε στα γεγονότα ο φύλακας.
Διατυπώνει όμως τη γνώμη του με μεγάλη προσοχή και επιφύλαξη γιατί φοβάται την αντίδραση του Κρέοντα.

Αρχαίο Κείμενο	Μετάφραση
(280) ΚΡ. Παῦσαι, πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων,	Σταμάτα, προτού με γεμίσεις οργή με τα λόγια σου,
μὴ ᾽φευρεθῇς ἄνους τε καὶ γέρων ἅμα.	μήπως αποδειχθείς ανόητος και γέρος ταυτόχρονα.
Λέγεις γὰρ οὐκ ἀνεκτὰ δαίμονας λέγων	Λες πράγματα ανυπόφορα, όταν λες ότι θεός
πρόνοιαν ἴσχειν τοῦδε τοῦ νεκροῦ πέρι.	προνόησε σχετικά με αυτόν τον νεκρό.
Πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην	Ποιο από τα δύο; Τιμώντας τον ως ευεργέτη
(285) ἔκρυπτον αὐτόν, ὅστις ἀμφικίονας	έθαπταν αυτόν, ο οποίος τους περίστυλους
ναοὺς πυρώσων ἦλθε κἀναθήματα	ναούς να πυρπολήσει ήρθε και τα αφιερώματά τους
καὶ γῆν ἐκείνων καὶ νόμους διασκεδῶν;	και τη γη εκείνων και τους νόμους να αναντρέψει;
ἢ τοὺς κακοὺς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς;	Ή μήπως βλέπεις οι θεοί να τιμούν τους κακούς;
Οὐκ ἔστιν· ἀλλὰ ταῦτα καὶ πάλαι πόλεως	Δεν είναι δυνατόν. Αλλά αυτά (τη διαταγή μου) και από παλιά στην πόλη
(290) ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοὶ	άνδρες που με δυσκολία τα ανέχονται μουρμούριζαν εναντίον μου
κρυφῇ, κάρα σείοντες, οὐδ᾽ ὑπὸ ζυγῷ	κρυφά, κουνώντας το κεφάλι ούτε κάτω από τον ζυγό
λόφον δικαίως εἶχον, ὡς στέργειν ἐμέ.	έβαζαν υπάκουα τον τράχηλο, ώστε να πειθαρχήσουν σε μένα .
Ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς	Από αυτούς ετούτοι το ξέρω καλά
παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε.	παρασυρμένοι με χρήματα έκαναν αυτά.
(295) Οὐδὲν γὰρ ἀνθρώποισιν οἷον ἄργυρος	Γιατί κανένας στους ανθρώπους σαν το χρήμα
κακὸν νόμισμ᾽ ἔβλαστε· τοῦτο καὶ πόλεις	κακός θεσμός δεν βλάστησε. Αυτό και πόλεις
πορθεῖ, τόδ᾽ ἄνδρας ἐξανίστησιν δόμων	κυριεύει, αυτό τους άνδρες ξεσπιτώνει
τόδ᾽ ἐκδιδάσκει καὶ παραλλάσσει φρένας	αυτό δασκαλεύει και διαστρέφει τις γνώμες
χρηστὰς πρὸς αἰσχρὰ πράγμαθ᾽ ἵστασθαι βροτῶν	τις καλές των ανθρώπων προς αισχρά πράγματα να στρέφονται
(300) πανουργίας δ᾽ ἔδειξεν ἀνθρώποις ἔχειν	έδειξε στους ανθρώπους να ασχολούνται με πανουργίες
καὶ παντὸς ἔργου δυσσέβειαν εἰδέναι.	και κάθε ανόσιο έργο να γνωρίζουν.
Ὅσοι δὲ μισθαρνοῦντες ἤνυσαν τάδε,	Όσοι όμως μετά από πληρωμή έκαναν αυτά
χρόνῳ ποτ᾽ ἐξέπραξαν ὡς δοῦναι δίκην.	πέτυχαν ώστε αργά ή γρήγορα να τιμωρηθούν.
Ἀλλ᾽ εἴπερ ἴσχει Ζεὺς ἔτ᾽ ἐξ ἐμοῦ σέβας	Αλλά αν ακόμη έχει από εμένα ο Δίας σεβασμό
(305) εὖ τοῦτ᾽ ἐπίστασ᾽, ὅρκιος δέ σοι λέγω,	αυτό καλά να ξέρεις, και σου το λέω με όρκο,
εἰ μὴ τὸν αὐτόχειρα τοῦδε τοῦ τάφου	αν αυτόν που με τα ίδια του τα χέρια έκανε αυτή την ταφή
εὑρόντες ἐκφανεῖτ᾽ ἐς ὀφθαλμοὺς ἐμούς,	δεν βρείτε και παρουσιάσετε μπροστά στα μάτια μου,
οὐχ ὑμὶν Ἅιδης μοῦνος ἀρκέσει, πρὶν ἂν	δεν θα είναι αρκετός για εσάς ο θάνατος, μέχρι που
ζῶντες κρεμαστοὶ τήνδε δηλώσηθ᾽ ὕβριν,	ζωντανοί στην κρεμάλα αποκαλύψετε αυτήν εδώ την προσβολή,
(310) ἵν᾽ εἰδότες τὸ κέρδος ἔνθεν οἰστέον	ώστε αφού μάθετε το κέρδος από που πρέπει να αποκτάται
τὸ λοιπὸν ἁρπάζητε, καὶ μάθηθ᾽	από εκεί να το αρπάζετε, και να καταλάβετε
ὅτι οὐκ ἐξ ἅπαντος δεῖ τὸ κερδαίνειν φιλεῖν.	ότι δεν πρέπει να αγαπάτε να κερδίζετε από παντού.
Ἐκ τῶν γὰρ αἰσχρῶν λημμάτων τοὺς πλείονας	Γιατί από τα αισχρά κέρδη τους πιο πολλούς
ἀτωμένους ἴδοις ἂν ἢ σεσωσμένους.	μπορείς να δεις να καταστρέφονται παρά να έχουν σωθεί.
(315) ΦΥ. Εἰπεῖν δὲ δώσεις, ἢ στραφεὶς οὕτως ἴω;	ΦΥ. Θα μου επιτρέψεις να μιλήσω, ή γυρίζοντας έτσι να φύγω;
ΚΡ. Οὐκ οἶσθα καὶ νῦν ὡς ἀνιαρῶς λέγεις;	ΚΡ. Δεν ξέρεις ότι και τώρα μιλάς ενοχλητικά;
ΦΥ. Ἐν τοῖσιν ὠσὶν ἢ ᾽πὶ τῇ ψυχῇ δάκνῃ;	ΦΥ. Στα αυτιά ή στην ψυχή ενοχλείσαι;
ΚΡ. Tί δὲ ῥυθμίζεις τὴν ἐμὴν λύπην ὅπου;	ΚΡ. Γιατί; Προσπαθείς να καθορίσεις που είναι η λύπη μου;
ΦΥ. Ὁ δρῶν σ᾽ ἀνιᾷ τὰς φρένας, τὰ δ᾽ ὦτ᾽ ἐγώ.	ΦΥ. Ο δράστης σου ταράζει την ψυχή, ενώ εγώ τα αυτιά.
(320) ΚΡ. Οἴμ᾽ ὡς λάλημα δῆλον ἐκπεφυκὸς εἶ.	ΚΡ. Αλίμονο, πόσο φαίνεται ότι έχεις γεννηθεί φλύαρος.
ΦΥ. Οὔκουν τό γ᾽ ἔργον τοῦτο ποιήσας ποτέ.	ΦΥ. Πάντως σε καμιά περίπτωση δεν έχω κάνει αυτή την πράξη.
ΚΡ. Καὶ ταῦτ᾽ ἐπ᾽ ἀργύρῳ γε τὴν ψυχὴν προδούς.	ΚΡ. Και μάλιστα για το χρήμα την ψυχή σου αφού πρόδωσες.
ΦΥ. Φεῦ· ἦ δεινὸν, ᾧ δοκεῖ γε, καὶ ψευδῆ δοκεῖν.	ΦΥ. Αλίμονο. Είναι τρομερό εκείνος που κρίνει να κρίνει εσφαλμένα.
ΚΡ. Κόμψευέ νυν τὴν δόξαν· εἰ δὲ ταῦτα μὴ	ΚΡ. Κάνε τον έξυπνο με τη λέξη δόξα. Αν όμως δεν
(325) φανεῖτέ μοι τοὺς δρῶντας, ἐξερεῖθ᾽ ὅτι	μου φανερώσετε αυτούς που έκαναν αυτά, θα ομολογήσετε ότι
τὰ δειλὰ κέρδη πημονὰς ἐργάζεται.	τα ανέντιμα κέρδη φέρνουν συμφορές.
ΦΥ. Ἀλλ᾽ εὑρεθείη μὲν μάλιστ᾽· ἐὰν δέ τοι	Μακάρι να βρεθεί πάνω απ΄ όλα. Είτε όμως
ληφθῇ τε καὶ μή, τοῦτο γὰρ τύχη κρινεῖ,	βρεθεί είτε οχι, αυτό βέβαια η τύχη θα το κρίνει,
οὐκ ἔσθ᾽ ὅπως ὄψει σὺ δεῦρ᾽ ἐλθόντα με.	με κανένα τρόπο δεν θα με δεις εσύ εδώ να ξανάρχομαι.
(330) Καὶ νῦν γὰρ ἐκτὸς ἐλπίδος γνώμης τ᾽ ἐμῆς	Και τώρα που πέρα από κάθε ελπίδα και προσδοκία
σωθεὶς ὀφείλω τοῖς θεοῖς πολλὴν χάριν.	σώθηκα, χρωστάω στους θεούς μεγάλη χάρη.

στ.281 → ἄνους τε καὶ γέρων: Αντίθεση (ένας γέροντας δεν μπορεί να είναι ανόητος). Ο Κρέοντας μιλάει με ασέβεια και αγένεια στους γέροντες ηγεμόνες του χορού. Δεν λαμβάνει υπόψιν του ότι και αυτοί έχουν αξιώματα και επίσης ότι ως γέροντες τους αρμόζει σεβασμός. Η Συμπεριφορά του Κρέοντα είναι ενδεικτική του χαρακτήρα του και καταδεικνύει την ταραχή του.
στ.282 → Λέγεις [...] λέγων: Επανάληψη. Δηλωτική της ταραχής του Κρέοντα.
στ.284 → Πότερον: Για τον Κρέοντα υπάρχουν μόνο δύο λόγοι που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την ταφή ως θεϊκό έργο. Ο πρώτος είναι να τιμήσουν ως ευεργέτη αυτόν που ήρθε για να τους κάψει τους ναούς και τα αφιερώματα και να καταπατήσει τη γη και τους νόμους τους. Αυτό βέβαια είναι άτοπο και άρα αποκλείεται. Εδώ αναφέρεται μακροσκελώς από τον Κρέοντα για να τονίσει πόσο σύμφωνη με τη γνώμη των θεών είναι η δική του απόφαση. Ο δεύτερος είναι οι θεοί να τιμούν τους κακούς. Ο δεύτερος αυτός λόγος είναι ακριβώς ίδιος με τον πρώτο, που αποδίδεται απλώς βραχυλογικά. Επομένως το επιχείρημα του Κρέοντα δομείται ως εξής:

Προκείμενη 1: Οι Θεοί δεν τιμούν τους κακούς (δηλ. όσους έχουν σκοπό να κάψουν τους ναούς τους κτλ.)
Προκείμενη 2: Ο Πολυνείκης ήταν κακός (δηλ. είχε σκοπό να κάψει τους ναούς των θεών κτλ.)
Συμπέρασμα: Επομένως η ταφή του νεκρού δεν είναι έργο των θεών.

Για να είναι βέβαια ο παραγωγικός αυτός συλλογισμός αληθής θα πρέπει να είναι αληθείς και οι δύο προκείμενες στις οποίες στηρίζεται. Η πρώτη είναι βέβαια αληθής αλλά εντελώς αόριστη, αφού το «δεν τιμούν» μπορεί να πάρει πολλές διαφορετικές αποχρώσεις. Σίγουρα το να μείνει άταφος είναι από τις πιο σκληρές τιμωρίες που θα μπορούσαν να επιβληθούν στην περίπτωση αυτή.
στ. 285 → ἀμφικίονας: Ναοί που στηρίζονταν και στις δύο πλευρές από κίονες. Εδώ πρόκειται για αναχρονισμό αφού τη μυθική εποχή που εξελίσσεται η υπόθεση του έργου δεν υπήρχαν τέτοιοι ναοί.
στ. 289-292 → ἀλλὰ ταῦτα.....ἐμέ: Ο Κρέων υποψιάζεται πολιτική συνωμοσία εναντίον του. Καχυποψία και φόβοι συνοδεύουν την εξουσία.
στ.290 → ἄνδρες: Τραγική ειρωνεία. Εμείς γνωρίζουμε ότι ο δράστης είναι γυναίκα.
στ.291-292: Ο Κρέοντας γνωρίζει ότι κάποιοι στην πόλη αμφισβητούν την εξουσία του. Οι υποψίες του στρέφονται σε αυτούς. Ίσως σε αυτό το γεγονός μπορεί να αποδοθεί και η σκληρότητα της απόφασης για τη μη ταφή του Πολυνείκη. Η πρώτη του διαταγή ως βασιλιάς είναι έτσι μια εντολή που ξεκαθαρίζει τον ρόλο του μέσα στην πόλη ως απόλυτου κυρίαρχου. Με τον τρόπο αυτό εξηγείται και το μένος με το οποίο την υπερασπίζεται. Από την τήρηση ή μη της εντολής του διακυβεύεται το κύρος της εξουσίας του απέναντι σε όσους τον αμφισβητούν.
στ.291-292 → οὐδ᾽ ὑπὸ ζυγῷ λόφον δικαίως εἶχον: Με τη φράση αυτή ο Κρέοντας αποκαλύπτει τις πολιτικές του απόψεις. Πιστεύει σε ένα πολίτευμα απολυταρχικό στο οποίο οι υπήκοοι θα πρέπει να βάζουν τον λαιμό τους υπάκουα κάτω από τον ζυγό που ορίζει γι’ αυτούς ο βασιλιάς τους. Οι κάτοικοι της πόλης που αυτός διοικεί επομένως δεν μπορούν να θεωρηθούν πολίτες που διοικούνται από έναν πεφωτισμένο μονάρχη αλλά υπήκοοι που υποτάσσονται σε έναν αυταρχικό τύραννο.
στ. 293 → ἐξεπίσταμαι καλῶς: Η υποψία μεταπίπτει σε βεβαιότητα. Η σιγουριά αυτή είναι βέβαια αυθαίρετη και πηγάζει περισσότερο από τον φόβο και την άγνοια του Κρέοντα παρά από πραγματικές ενδείξεις. Καταλήγει επομένως ότι οι δράστες είναι οι πολιτικοί του αντίπαλοι που θέλουν προφανώς τώρα να γελοιοποιήσουν την εξουσία του αψηφώντας την πρώτη του διαταγή ως βασιλιά. Εμείς βέβαια γνωρίζουμε ότι οι σκέψεις του αυτές απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Έχουμε λοιπόν πάλι εδώ τραγική ειρωνεία.
στ.295-301 → Οὐδὲν γὰρ ἀνθρώποισιν οἷον ἄργυρος: Γνωμικό. Ο Κρέοντας καταδικάζει την υπερβολική αγάπη για τον πλούτο που διαφθείρει τον άνθρωπο. Η φιλοχρηματία είναι πηγή δυστυχίας για τον άνθρωπο αφού τον οδηγεί σε ανόσιες και πανούργες πράξεις με μόνο στόχο την ελπίδα απόκτησης πλούτου. Οι απόψεις αυτές βέβαια είναι εν πολλοίς σωστές. Στο στόμα όμως του Κρέοντα ακούγονται υποκριτικές, αφού ο ίδιος ο βασιλιάς χάριν της εδραίωσης της εξουσίας του δεν δίστασε να πάει κόντρα στους άγραφους νόμους των θεών. Μπορεί το κίνητρο του Κρέοντα να μην ήταν τα χρήματα, αλλά η παθιασμένη καταδίκη τους εκ μέρους του δεν μπορεί παρά να αποκαλύψει τον μονομερή τρόπο με τον οποίο βλέπει τα πράγματα. Του είναι πολύ εύκολο να καταδικάσει το κακό όταν ο ίδιος δεν το διαπράττει, όμως του είναι πολύ δύσκολο να το διακρίνει στη δική του συμπεριφορά. Το γεγονός ότι ο Σοφοκλής επιλέγει να τοποθετεί στα χείλη του Κρέοντα τόσα γνωμικά διαγράφει με πλήρη πειστικότητα τον χαρακτήρα του. Ο Κρέοντας δεν είναι ένας άνθρωπος χωρίς ηθικές αρχές. Είναι απλώς ένας άνθρωπος τυφλωμένος από την εξουσία. Τόσο ανασφαλής και ανεπαρκής για τον ρόλο του, που προσπαθεί συνεχώς αμήχανα να επιβεβαιώσει στους ακροατές του (και στον εαυτό του) ότι τον αξίζει.
στ. 304 → εἴπερ ἴσχει Ζεὺς ἔτ᾽ ἐξ ἐμοῦ σέβας: Ο Κρέοντας καταφεύγει για δεύτερη φορά (πρβλ. στ. 184) σε όρκο προς του Θεούς. Με τον τρόπο αυτό προσπαθεί να πείσει για την ευσέβειά του αλλά και να ενισχύσει αίσθηση αποφασιστικότητας για όσα λέει. Βέβαια, εμμέσως υποδηλώνει ότι αυτά που λέει αμφισβητούνται. Κανείς δεν ορκίζεται ότι θα κάνει κάτι αν είναι πράγματι βέβαιο ότι θα το κάνει. Για παράδειγμα δεν θα λέγαμε «Πάω να φέρω ένα ποτήρι νερό. Σου το ορκίζομαι!», παρά μόνο αν πιστεύαμε ότι αυτός στον οποίο απευθυνόμαστε δεν μας πιστεύει.
στ.309 → ζῶντες κρεμαστοὶ: Ο Κρέοντας απειλεί όχι μόνο με θάνατο αλλά και με βασανιστήρια. Είναι γνωστό ότι οι δούλοι υποβάλλονταν σε βασανιστήρια, για να μαρτυρήσουν την αλήθεια στα δικαστήρια. Οι απειλές όμως αυτές μειώνουν έμμεσα το κύρος του βασιλιά, αφού αποδεικνύουν ότι έχει χάσει τον έλεγχο και αναγκάζεται να καταφύγει στα πιο ακραία μέσα για να τον ανακτήσει.
στ.309 → ὕβριν: Ύβρις είναι η συμπεριφορά που ξεπερνά τα όρια και δεν γίνεται μόνο απέναντι στους θεούς αλλά και στους ανθρώπους. Εδώ ο Κρέοντας θεωρεί ότι ο δράστης της ταφής έχει διαπράξει ύβρη γιατί έχει ξεπεράσει τα όρια του ρόλου του (ως υπηκόου) με το να απειθήσει απέναντι στον βασιλιά του.
στ.310 → εἰδότες: Με τα βασανιστήρια και τον θάνατο που τους περιμένει οι φύλακες θα μάθουν να μην χρηματίζονται. Βέβαια η γνώση αυτή θα τους είναι άχρηστη γιατί θα είναι νεκροί. Επομένως ο Κρέοντας ή δεν εννοούσε ότι θα τους σκοτώσει όταν πριν από λίγο έλεγε «οὐχ ὑμὶν Ἅιδης μοῦνος ἀρκέσει», ή δεν εννοεί εδώ ότι η ποινή αυτή θα λειτουργήσει παιδαγωγικά για τους ίδιους τους φύλακες, αλλά ίσως για παραδειγματισμό των υπολοίπων. Σε κάθε περίπτωση το μόνο που γίνεται σαφές από τα λόγια του αυτά είναι η ταραχή του.
στ.312 → ὅτι οὐκ ἐξ ἅπαντος δεῖ τὸ κερδαίνειν φιλεῖν: Γνωμικό.
στ.319 → Ὁ δρῶν σ᾽ ἀνιᾷ τὰς φρένας, τὰ δ᾽ ὦτ᾽ ἐγώ: Τύπος λαϊκός ο φύλακας υπερνικά τον φόβο του και αγγίζει τα όρια της αδιακρισίας. Με μοναδικό κίνητρο τη σωτηρία του, προσπαθεί να πείσει τον Κρέοντα ότι αυτός είναι απλώς ο μαντατοφόρος και όχι ο δράστης.
στ.320 → λάλημα: Η χρήση του ουδετέρου αποτελεί σαφή έκφραση περιφρόνησης.
στ.322 → Καὶ ταῦτ᾽ ἐπ᾽ ἀργύρῳ γε τὴν ψυχὴν προδούς: Ο Κρέοντας πριν από λίγο έλεγε ότι οι δράστες έχουν χρηματιστεί από τους πολιτικούς του αντιπάλους και τώρα λέει ότι ο δράστης είναι ο φύλακας. Σε λίγο (στ.325) θα λέει πάλι ότι οι δράστες είναι άλλοι. Η αμηχανία και η ταραχή του τον οδηγούν σε αντιφάσεις που τον κάνουν να φαίνεται ανόητος και επιπόλαιος.
στ.323 → ἦ δεινὸν, ᾧ δοκεῖ γε, καὶ ψευδῆ δοκεῖν: Λογοπαίγνιο. Ο φύλακας παίζει με τη διπλή σημασία του δοκεῖ: 1) νομίζω και 2) αποφασίζω. Ο Κρέων μάλλον δεν αντιλαμβάνεται ότι κατηγορείται ως άδικος κριτής και δικαστής.
στ.325 → τοὺς δρῶντας: Τραγική ειρωνεία. Για τον Κρέοντα οι δράστες θα πρέπει να είναι πολλοί.
στ.326 → τὰ δειλὰ κέρδη πημονὰς ἐργάζεται: Γνωμικό.
στ.327 → Ἀλλ᾽ εὑρεθείη: Προοικονομία. Αριστοτεχνικό εφεύρημα του Σοφοκλή είναι η αναβολή της αποκάλυψης του δράστη.

Χαρακτηρισμός και συναισθήματα Κρέοντα

Ο Κρέοντας μιλάει με ασέβεια και αγένεια στους γέροντες ηγεμόνες του χορού: Δεν λαμβάνει υπόψιν του ότι και αυτοί έχουν αξιώματα και επίσης ότι ως γέροντες τους αρμόζει σεβασμός.
Είναι ταραγμένος από την είδηση: Επαναλαμβάνει τις ίδιες λέξεις (λέγων… λέγεις… λέγων, στ.280-282), διατυπώνει ασαφή επιχειρήματα (στ.284-288), ορκίζεται στους θεούς (στ.304) και απειλεί με βασανιστήρια (στ.309) να του αποκαλύψουν τον δράστη. Μέσα στην ταραχή του δεν αντιλαμβάνεται ότι κατηγορείται ως άδικος κριτής και δικαστής (στ.323) από τον φύλακα.
Είναι τυφλωμένος από την εξουσία και βλέπει παντού συνωμότες (289-294).
(στ. 291-292) Πιστεύει σε ένα πολίτευμα απολυταρχικό στο οποίο οι υπήκοοι θα πρέπει να βάζουν τον λαιμό τους υπάκουα κάτω από τον ζυγό που ορίζει γι’ αυτούς ο βασιλιάς τους. Οι κάτοικοι της πόλης που αυτός διοικεί επομένως δεν μπορούν να θεωρηθούν πολίτες που διοικούνται από έναν πεφωτισμένο μονάρχη αλλά υπήκοοι που υποτάσσονται σε έναν αυταρχικό τύραννο.
(στ.295-301) Του είναι πολύ εύκολο να καταδικάσει το κακό όταν ο ίδιος δεν το διαπράττει, όμως του είναι πολύ δύσκολο να το διακρίνει στη δική του συμπεριφορά. Το γεγονός ότι ο Σοφοκλής επιλέγει να τοποθετεί στα χείλη του Κρέοντα τόσα γνωμικά διαγράφει με πλήρη πειστικότητα τον χαρακτήρα του. Ο Κρέοντας δεν είναι ένας άνθρωπος χωρίς ηθικές αρχές. Είναι απλώς ένας άνθρωπος τυφλωμένος από την εξουσία. Τόσο ανασφαλής και ανεπαρκής για τον ρόλο του, που προσπαθεί συνεχώς αμήχανα να επιβεβαιώσει στους ακροατές του (και στον εαυτό του) ότι τον αξίζει.
Αντιδρά γεμάτος αλαζονεία και αυταρχισμό: Απειλεί να βασανίσει τους φύλακες μέχρι να του αποκαλύψουν την αλήθεια (στ.309). Μάλιστα στα λόγια του φαίνεται κάποια χαιρέκακη ειρωνεία (στ.310). Οι απειλές όμως αυτές μειώνουν έμμεσα το κύρος του βασιλιά, αφού αποδεικνύουν ότι έχει χάσει τον έλεγχο και αναγκάζεται να καταφύγει στα πιο ακραία μέσα για να τον ανακτήσει.
Ενώ αρχικά λέει ότι οι δράστες έχουν χρηματιστεί από τους πολιτικούς του αντιπάλους και στη συνέχεια (στ.322) υποστηρίζει ότι ο δράστης είναι ο φύλακας και αμέσως μετά (στ.325) ότι οι δράστες είναι άλλοι. Η αμηχανία και η ταραχή του τον οδηγούν σε αντιφάσεις που τον κάνουν να φαίνεται ανόητος και επιπόλαιος.
Το γεγονός ότι τσακώνεται τόση ώρα με τον φύλακα (στ.316-326) δείχνει την σύγχυση με την οποία αντιμετωπίζει τον νέο του ρόλο ως βασιλιά. Δείχνει επίσης τον φόβο και την αδυναμία του, αφού προσπαθεί να αποδειχθεί ανώτερος από τον συνομιλητή του, λες και αυτό δεν είναι αυτονόητο.

Χαρακτηρισμός Φύλακα

Είναι ένας άνθρωπος απλοϊκός: Τα λόγια του θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως ειρωνικά ή και υβριστικά αν βρίσκονταν στα χείλη κάποιου άλλου. Η φράση «θα με αφήσεις να μιλήσω ή να φύγω» (στ.315) μπορεί να θεωρηθεί προσβλητική απέναντι στον Κρέοντα καθώς δεν δείχνει τον αρμόζοντα σε βασιλιά σεβασμό. Ωστόσο το λαϊκό, άμεσο και ανεπιτήδευτο ύφος του δικαιολογούν τα λόγια αυτά.
Τον ενδιαφέρει μόνο να σώσει τη ζωή του: Με όποιον τρόπο μπορεί προσπαθεί να θυμίζει συνεχώς στον Κρέοντα ότι αυτός απλώς φέρνει την είδηση και ότι ο ίδιος δεν φταίει σε τίποτα.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 153-154)

1. Η είδηση που έφερε ο φύλακας προωθεί την υπόθεση του έργου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Η απρόσμενη εμφάνιση του φύλακα ανατρέπει την ισορροπία του έργου και δημιουργεί ταραχή στους θεατές. Με το νέο της ταφής του Πολυνείκη τα γεγονότα εκτυλίσσονται πολύ γρήγορα. Μόλις στην προηγούμενη ενότητα ο Κρέοντας ανακοινώνει την απόφασή του στους άρχοντες και πριν προλάβει να τελειώσει καλά καλά τον λόγο του, η πραγματικότητα έρχεται να τον ακυρώσει και να τον φέρει αντιμέτωπο με μια απειλή. Η είδηση επομένως της ταφής μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στο κεντρικό θέμα της τραγωδίας που είναι η σύγκρουση Αντιγόνης – Κρέοντα.

2. Τι νόημα έχει, κατά τη γνώμη σας, ο τρόπος της ταφής;
Η ταφή του Πολυνείκη, όπως περιγράφεται από τον φύλακα δεν είναι πλήρης, αλλά ενδεικτική. Σκοπός του δράστη ήταν να ελευθερώσει την ψυχή του νεκρού ώστε να μπορέσει να κατέβει στον Άδη, αλλά και να μην γίνει αντιληπτός από τους φρουρούς.

3. Σε ποιους στίχους υπάρχει τραγική ειρωνεία; Να την εντοπίσετε και να τη σχολιάσετε.
Τραγική ειρωνεία εντοπίζουμε στους στίχους 248, 290, 293 και 325. Δες τα σχόλια των στίχων αυτών για τον αναλυτικό σχολιασμό της.

4. Ο φύλακας, ως θεατρικός τύπος, έχει διαγραφεί από τον ποιητή «κατὰ τὸ εἰκὸς καὶ τὸ ἀναγκαῖον» ; (βλ. Λεξικό βασικών θεατρικών όρων).
Η σκιαγράφηση του φύλακα γίνεται κατά το εἰκὸς (το φαινόμενο, αυτό που θα πρέπει να είναι αληθινό σύμφωνα με την κοινή λογική) και ἀναγκαῖον (αυτό που είναι αναγκαίο για την προώθηση της οικονομίας του μύθου). Όπως επιβάλλει η λογική, ο φύλακας παρουσιάζεται ως απλοϊκός άνθρωπος που τρέμει για τη ζωή του μπροστά στον παντοδύναμο βασιλιά. Βοηθάει στην προώθηση της εξέλιξης του έργου με την ανακοίνωση της ταφής του νεκρού. Το γεγονός μάλιστα ότι στο πλαίσιο της αμέλειάς του (και των υπολοίπων φυλάκων) δεν είδαν ποιος ήταν ο δράστης, εντείνει την αγωνία των θεατών.

5. Η διήγηση του φύλακα είναι αρκετά φλύαρη. Για ποιους λόγους;
Η διήγηση του φύλακα είναι ιδιαίτερα φλύαρη για δύο βασικούς λόγους: Κατ’ αρχάς καταδεικνύει με εναργή τρόπο τον χαρακτήρα του φύλακα ως ενός ανθρώπου λαϊκού. Ο αγγελιαφόρος προσπαθεί μέσα από τη φλυαρία του να αποφύγει την καταδίκη και να παρουσιάσει τα γεγονότα με τρόπο ώστε να φαίνεται ξεκάθαρα ότι ο ίδιος δεν έφταιξε σε τίποτα. Εκτός όμως από αυτό εξυπηρετεί και έναν πρακτικό λόγο. Αποδίδει με όλες τις λεπτομέρειες ένα γεγονός που είναι κρίσιμο για την εξέλιξη του μύθου αλλά δεν θα μπορούσαν οι θεατές να το παρακολουθήσουν, αφού γίνεται έξω από τα τείχη της πόλης.

6. Σημειώστε Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο, αν νομίζετε ότι το περιεχόμενο της πρότασης είναι σωστό ή λανθασμένο.
Η παρέμβαση του χορού (στ. 279-280) αποτελεί:

Αποδοκιμασία του Κρέοντα → Σωστό
Επιδοκιμασία του Κρέοντα → Λάθος
Ουδέτερη στάση → Λάθος

7. Ποια είναι η ψυχική κατάσταση του Κρέοντα, μετά την αγγελία του φύλακα, και σε ποια σημεία του κειμένου φαίνεται;
Στο άκουσμά της απρόσμενης παραβίασης της νεόκοπης διαταγής του ο Κρέοντας αντιδρά με σύγχυση. Επαναλαμβάνει τις ίδιες λέξεις (λέγων… λέγεις… λέγων, στ.280-282), διατυπώνει ασαφή επιχειρήματα (στ.284-288), ορκίζεται στους θεούς (στ.304) και απειλεί με βασανιστήρια (στ.309) να του αποκαλύψουν τον δράστη. Μέσα στην ταραχή του δεν αντιλαμβάνεται ότι κατηγορείται ως άδικος κριτής και δικαστής (στ.323) από τον φύλακα. Ο αποπροσανατολισμός και η ταραχή του τον οδηγούν σε αντιφάσεις που τον κάνουν να φαίνεται ανόητος και επιπόλαιος. ΄Ετσι, ενώ αρχικά λέει ότι οι δράστες έχουν χρηματιστεί από τους πολιτικούς του αντιπάλους και στη συνέχεια (στ.322) υποστηρίζει ότι ο δράστης είναι ο φύλακας και αμέσως μετά (στ.325) ότι οι δράστες είναι άλλοι. Το γεγονός ότι τσακώνεται τόση ώρα με τον φύλακα (στ.316-326) δείχνει την αμηχανία με την οποία αντιμετωπίζει τον νέο του ρόλο ως βασιλιά. Δείχνει επίσης τον φόβο, την ανασφάλεια και την ανεπάρκειά του, αφού προσπαθεί να αποδειχθεί ανώτερος από τον συνομιλητή του, λες και αυτό δεν είναι αυτονόητο.

8. Σε ποια κίνητρα αποδίδει ο Κρέων την ταφή; Είναι αυτό ενδεικτικό του ήθους του;
Ο Κρέοντας ανασύρει τις υποψίες του για τους πολιτικούς αντιπάλους που αμφισβητούν την εξουσία του και καταλήγει είναι οι ηθικοί αυτουργοί που θέλουν προφανώς τώρα να γελοιοποιήσουν την εξουσία του αψηφώντας την πρώτη του διαταγή ως βασιλιά (στ.295-301). Οι πραγματικοί δράστες είναι προφανώς κάποιοι που χρηματίστηκαν από αυτούς για να θάψουν τον νεκρό. Οι εικασίες βέβαια αυτές απέχουν πολύ από την πραγματικότητα συνιστώντας τραγική ειρωνεία. Είναι όμως ενδεικτικές του ήθους του Κρέοντα που μέσα στην ταραχή του βλέπει παντού συνωμότες. Είναι ένας άνθρωπος τυφλωμένος από την εξουσία, τόσο ανασφαλής και ανεπαρκής για τον ρόλο του, που προσπαθεί συνεχώς να ερμηνεύσει πρόχειρα τα όσα συμβαίνουν για να διασώσει την εύθραυστη αυτοεικόνα του.

9. Ο φύλακας μπήκε στη σκηνή:

Από τη μεσαία πύλη → Σωστό
Από την αριστερή πάροδο → Λάθος
Από τη δεξιά πάροδο → Λάθος

10. Να υπογραμμίσετε τις προστακτικές που βρίσκονται στους στ. 280-314 και να τις κλίνετε στον χρόνο που βρίσκονται.

Παῦσαι: (β᾽ εν. αορ. του παύομαι) → παῦσαι, παυσάσθω, παύσασθε, παυσάσθων ή παυσάσθωσαν.
ἐπίστασο: (β᾽εν. ενστ. του ἐπίσταμαι) → ἐπίστω και ἐπίστασο, ἐπιστάσθω, έπίστασθε, ἐπιστάσθων.

11. Στους ίδιους στίχους (280-314) να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις που εκφέρονται με απαρέμφατο.

στ.280 → πρίν ... μεστῶσαι λέγων: δευτ. επιρρηματική χρονική
στ.292 → ὡς στέργειν ἐμὲ: δευτ. επιρρηματική συμπερασματική
στ.303 → ὡς δοῦναι δίκην: δευτ. επιρρηματική συμπερασματική

12. Δαίμονας, φρένας, δόμων: Να γράψετε δύο ομόρριζα των ουσιαστικών αυτών στη νέα ελληνική και να σχηματίσετε αντίστοιχες προτάσεις.

(δαίμονας) Δεν πιστεύω σε δεισιδαιμονίες και προλήψεις.
(δαίμονας) ´Ηταν άνθρωπος ευδαίμων, ήρεμος και διαρκώς χαμογελαστός.
(φρένας) Του υποσχέθηκε ότι αν κάτσει φρόνιμος θα τον πάει στην παιδική χαρά.
(φρένας) Διώχθηκε για τα πολιτικά του φρονήματα.
(δόμων) Κλείστηκε στο δωμάτιό του και δεν άκουγε κανέναν.
(δόμων) Απέναντι από το σπίτι μας ξεκίνησαν νέα οικοδομή.

13. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις και τις φράσεις κατά σημασιολογικά ζεύγη:

ἄργυρος → χρήμα
ἐξανίστησι δόμων → ξεσπιτώνει
δίδωμι εἰπεῖν → επιτρέπω να μιλήσει
φεῦ → αλίμονο

14. Σημειώστε Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο, αν νομίζετε ότι το περιεχόμενο της πρότασης είναι σωστό ή λανθασμένο.

ἄναξ (στ. 281): είναι κατηγορούμενο → Σωστό
θεούς (στ. 288): είναι αντικείμενο → Σωστό
φιλεῖν (στ. 312): είναι υποκείμενο → Σωστό
εὑρεθείη (στ. 327): είναι δυνητική ευκτική → Λάθος