Πρωινό άστρο

Γιάννης Ρίτσος

Επισημάνσεις προς τον αναγνώστη

Με κόκκινο υπογραμμίζονται τα σχήματα λόγου.
Με μπλε ο ερμηνευτικός σχολιασμός του κειμένου.
Με πράσινο τα αφηγηματικά στοιχεία.
Με μωβ οι ενότητες και στα στοιχεία δομής.
Με πορτοκαλί ο χαρακτηρισμός των προσώπων.

------Ενότητα 1: Οι υποσχέσεις του ποιητή στην κόρη του------
Κοριτσάκι μου, θέλω να σου φέρω
τα φαναράκια των κρίνων
μεταφορά
να σου φέγγουν τον ύπνο σου.

Θέλω να σου φέρω
επανάληψη
ένα περιβολάκι
ζωγραφισμένο με λουλουδόσκονη
  μεταφορά
πάνω στο φτερό μιας πεταλούδας
υπερρεαλιστική εικόνα
για να σεργιανάει το γαλανό όνειρό σου.
προσωποποίηση - μεταφορά - υπερρεαλιστική εικόνα
Ο ποιητής απευθύνεται στην κόρη του σε β' ενικό και της υπόσχεται να της φέρει ο,τι πιο όμορφο υπάρχει. Οι υποσχέσεις που δίνει δεν είναι ρεαλιστικές και φυσικά ο ποιητής δεν τις εννοεί έτσι, αλλά θέλει με τις εικόνες αυτές που φτιάχνει να συμβολίσει τη στοργή και τη φροντίδα με την οποία την περιβάλλει ως πατέρας.

Θέλω να σου φέρω
επανάληψη
ένα σταυρουλάκι αυγινό φως
   μεταφορά
δυο αχτίνες σταυρωτές απ’ τους στίχους μου
  μεταφορά
Το φως με το οποίο ο ποιητής θα φτιάξει έναν σταυρό που θα προστατεύει την κόρη του είναι η ίδια του η ποίηση.
να σου ξορκίζουν το κακό
να σου φωτάνε
μη μου σκοντάψεις, κοριτσάκι,
Η κτητική αντωνυμία και το υποκοριστικό τονίζουν την τρυφερότητα του πατέρα.
έτσι γυμνόποδο και τρυφερό
στ’ αγκάθι κ’ ενός ίσκιου.
μεταφορά

------Ενότητα 2: ο μακρύς δρόμος της ζωής------
Κοιμήσου.
Να μεγαλώσεις γρήγορα.
Έχεις να κάνεις πολύ δρόμο, κοριτσάκι,
κ’ έχεις δυο πεδιλάκια μόνο από ουρανό.
   μεταφορά
Κοιμήσου.

Το πρόσωπο της μητερούλας φέγγει
     μεταφορά
πάνω απ’ τους ρόδινους λοφίσκους του ύπνου σου
μεταφορά - υπερρεαλιστική εικόνα
Ο ποιητής δίνει την εικόνα της μητέρα που ξαγρυπνεί πάνω από την κόρη της για να τονίσει την αγάπη και τη φροντίδα της μητέρας για το βρέφος.
εαρινό φεγγάρι
παρομοίωση (το πρόσωπο της μητέρας παρομοιάζεται με ανοιξιάτικο φεγγάρι)
ανάμεσα από τα στάχυα της έγνοιας της
   μεταφορά
και τα τριαντάφυλλα των τραγουδιών μου.
     μεταφορά

Κοιμήσου, κοριτσάκι.
επανάληψη
Είναι μακρύς ο δρόμος.
Πρέπει να μεγαλώσεις.
Είναι μακρύς
                        μακρύς
                                    μακρύς ο δρόμος.
   επανάληψη
Ο ποιητής επιλέγει αυτή την ιδιαίτερη μορφή στους 3 τελευταίους στίχους δίνοντας την εντύπωση ότι ο στίχος μακραίνει όπως μακρύς είναι και ο δρόμος της ζωής για τη μικρή κόρη του.

Σχολιασμός περιεχομένου:

Το ποίημα αποτελεί ένα νανούρισμα, γεγονός που φαίνεται από τη συνεχή επανάληψη της προτροπής "κοιμήσου".

Ο πατέρας:

Είναι ο αφηγητής του ποιήματος.
Δείχνει την τρυφορότητα και τη στοργή που νιώθει για την κόρη του μέσα από τα υποκοριστικά (κοριτσάκι), την κτητική αντωνυμία (μη μου σκοντάψεις), αλλά και το γεγονός ότι είναι έτοιμος να εξασφαλίσει το παν για καλύψει τις ανάγκες της κόρης του και να την προστατεύσει.
Νιώθει αγωνία για τις δυσκολίες της ζωής που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η κόρη του και προσπαθεί να την προετοιμάσει για τον μακρύ δρόμο που την περιμένει.

Ρόλος των υποκοριστικών:

Δίνουν την αίσθηση της τρυφερότητας που νιώθει ο πατέρας για την κόρη του.
Αν δεν υπήρχαν το ποίημα δεν θα μπορούσε να αποδώσει την στοργή που νιώθει ο ποιητής.

Η φροντίδα του πατέρα για την κόρη:

"να σου ξορκίζουν το κακό" - Ο ποιητής γνωρίζει ότι η κόρη του στην πορεία της ζωής της θα αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες και θέλει να την προστατεύσει φτιάχνοντάς της ένα σταυρουδάκι από φως.
"μη μου σκοντάψεις κοριτσάκι ... στ' αγκάθι κ' ενός ίσκιου" - Ο ποιητής φοβάται μήπως η κόρη του σκοντάψει στις δυσκολίες της ζωής και πληγωθεί. Ακόμη και από το "αγκάθι ενός ίσκιου", που δεν είναι δυνατόν να πληγώσει την κόρη του σοβαρά, ο ποιητής θέλει να την προστατεύσει.

Γλώσσα - στίχος - ύφος:

Απλή δημοτική γλώσσα
Ύφος: ονειρική ατμόσφαιρα, γλαφυρό και λυρικό ύφος
Στίχος: νεωτερική ποίηση (χωρίς μέτρο, ομοιοκαταληξία κτλ)

Σύγκριση ποιήματος με το νανούρισμα που ακολουθεί:
Έλα ύπνε μ' και πάρε το και πάν' το στις μπαχτσέδες
και γιόμισε τον κόρφο του λουλούδια και κοντσέδες.
Κοιμάτ' αστρί, κοιμάτ' αυγή, κοιμάται νιο φεγγάρι,
κοιμάται το πουλάκι μου σαν άξιο παλικάρι.
Κοιμάτ' η πούλια στο βουνό κι η πέρδικα στα δάση,
αφήτε το πουλάκι μου τον ύπνο να χορτάσει.

Περιεχόμενο: Και τα δύο ποιήματα είναι νανουρίσματα. Οι ποιητές απευθύνονται στο μωρό που νανουρίζουν με τρυφερότητα και προσπαθούν να το κοιμήσουν.
Και στα δύο ποιήματα γίνεται αναφορά σε υπερρεαλιστικές εικόνες για να δημιουργηθεί μια ατμόσφαιρα ονειρική.
Και στα δύο ποιήματα υπάρχει η εικόνα του φωτός (του ήλιου στο ποίημα του Ρίτσου και του φεγγαριού εδώ).
Μορφή: Το ποίημα του Ρίτσου ανήκει στη μοντέρνα ποίηση (δεν έχει μέτρο ή ομοιοκαταληξία), αντίθετα το παραδοσιακό νανούρισμα ανήκει στην παραδοσιακή ποίηση (έχει ισοσύλλαβο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο με ομοιοκαταληξία ζευγαρώτη).
Γλώσσα: Ο Ρίτσος χρησιμοποιεί απλή δημοτική, ενώ το παραδοσιακό ποίημα χρησιμοποιεί πολλούς ιδιωματισμούς από τη θρακική διάλεκτο.