Περιμένοντας τους βαρβάρους
Κωνσταντίνος Καβάφης
Επισημάνσεις προς τον αναγνώστη
- Με κόκκινο υπογραμμίζονται τα σχήματα λόγου.
- Με μπλε ο ερμηνευτικός σχολιασμός του κειμένου.
- Με πράσινο τα αφηγηματικά στοιχεία.
- Με μωβ οι ενότητες και στα στοιχεία δομής.
- Με πορτοκαλί ο χαρακτηρισμός των προσώπων.
Το ποίημα αυτό γράφτηκε γύρω στο 1900. Θέμα του είναι η πολιτική αλλοτρίωση κι αποδίδει σε ποιητική μορφή έναν δήθεν διάλογο που θα μπορούσε να είχε διαδραματιστεί την περίοδο παρακμής της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Το ποίημα δεν είναι ιστορικό αλλά ψευδοϊστορικό, αφού φαίνεται να αφορά μια άλλη εποχή, στην πραγματικότητα όμως δεν αναφέρεται σε κανένα πραγματικό γεγονός του παρελθόντος αλλά χρησιμοποιεί το σκηνικό της αρχαίας Ρώμης για λόγους παραστατικότητας και για να δοθεί μια διαχρονική διάσταση στο περιεχόμενό του.
– Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;
Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.
Με τη χρήση του διαλόγου το ποίημα αποκτά ζωντάνια και θεατρικότητα.
Το α' πληθυντικό πρόσωπο (περιμένουμε) φανερώνει ότι οι δύο συνομιλητές είναι μέρος του πλήθους που περιμένει στην αγορά.
Το σκηνικό που δημιουργείται στην αρχή του ποιήματος είναι το εξής: ένα πλήθος ανθρώπων έχουν συγκεντρωθεί στην αγορά περιμένοντας τους βαρβάρους. Η πόλη βρίσκεται προφανώς σε παρακμή, αφού δεν έχει κανένα σχέδιο αντίστασης στους κατακτητές που πλησιάζουν.
– Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία;
Τι κάθοντ’ οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.
Το γεγονός ότι οι Συγκλητικοί, που έχουν ως ρόλο τη νομοθέτηση και τη διοίκηση της πόλης, μένουν άπρακτοι, μας δείχνει ότι η πόλη έχει πέσει σε πλήρη ακυβερνησία. Τόσο οι πολίτες όσο και οι κυβερνήτες περιμένουν υπομονετικά τους βαρβάρους και έχουν μεταθέσει όλες τις δουλειές για αργότερα. Οι άνθρωποι φαίνεται να είναι παραδομένοι στη μοίρα τους. Όχι μόνο δεν αντιστέκονται αλλά και σχεδόν ανυπομονούν για τον ερχομό των βαρβάρων.
– Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,
και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη
στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορόνα;
Στο σκηνικό προστίθεται και η πληροφορία ότι όλα αυτά γίνονται νωρίς το πρωί.
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί
τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε
για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί
τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.
Ο αυτοκράτορας περιμένει τους βαρβάρους στην είσοδο της πόλης για να τους παραδώσει την εξουσία. Το σκηνικό αρχίζει να αποκτά μια αίσθηση τελετής και μια εικόνα εορταστικής ατμόσφαιρας. Η πόλη αυτή δεν είναι μια πόλη κατεστραμμένη από έναν αμυντικό πόλεμο. Είναι απλώς μια πόλη που δέχεται στωικά τη μοίρα της και παραδίδεται. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας είναι έτοιμος να παινέψει τον κατακτητή και να τον υποδεχθεί με τιμές.
– Γιατί οι δυο μας ύπατοι κι οι πραίτορες εβγήκαν
σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες·
γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους,
και δαχτυλίδια με λαμπρά, γυαλιστερά σμαράγδια·
γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια
μ’ ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλιγμένα;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
και τέτοια πράγματα θαμπώνουν τους βαρβάρους.
Η εικόνα των αρχόντων που είναι στολισμένοι με κάθε επισημότητα συμπληρώνει το εορταστικό σκηνικό. Η πόλη αυτή δεν είναι διατεθειμένη να υπερασπιστεί τον εαυτό της, ωστόσο οι άρχοντές της φαίνεται να ζουν με κάθε πολυτέλεια. Είναι και αυτό ένα στοιχείο που υποδηλώνει την παρακμή της. Σκοπός τους είναι να δώσουν την εντύπωση μεγαλοπρέπειας. Είναι άνθρωποι ρηχοί που δεν ενδιαφέρονται για την ουσία αλλά για το φαίνεσθαι.
– Γιατί κι οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα
να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
κι αυτοί βαριούντ’ ευφράδειες και δημηγορίες.
Το σκηνικό κλείνει με την απουσία των ρητόρων. Οι βάρβαροι βαριούνται τα πολλά λόγια και η πόλη έχει προσαρμοστεί στα γούστα τους. Γίνεται έτσι σαφές ότι οι λέξη "βάρβαροι" δε έχει επιλεχθεί από τον ποιητή τυχαία. Με τον όρο αυτό δεν εννοεί απλώς τους κατακτητές αλλά κάθε μορφή βαρβαρότητας, παρακμής, κατάπτωσης που μπορεί να καταλάβει μια πόλη.
Μέχρι το σημείο αυτό κλιμακώνεται η εικόνα μιας μεγαλοπρεπούς συγκέντρωσης. Ο αριθμός των στίχων σε κάθε ερώτηση αυξάνεται κλιμακωτά δίνοντας την αίσθηση της αγωνίας εν αναμονή των βαρβάρων που έρχονται.
– Γιατί ν’ αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία
κι η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που εγίναν).
μεταφορά
Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κι οι πλατέες,
κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;
Στη στροφή αυτή το σκηνικό αλλάζει. Την ελπίδα διαδέχεται η σύγχυση η ανησυχία και ο προβληματισμός.
Γιατί ενύχτωσε κι οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
Και μερικοί έφθασαν απ’ τα σύνορα,
και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.
Ενώ τα γεγονότα του ποιήματος ξεκίνησαν το πρωί βλέπουμε ότι τώρα έχει πια βραδιάσει.
Και τώρα τι θα γενούμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.
Στους στίχους αυτούς φαίνεται μέσα από την ειρωνεία του ποιητή ο ρόλος που είχαν οι βάρβαροι στην πόλη αυτή. Η πόλη βρίσκεται στην απόλυτη παρακμή, δεν έχει διάθεση να υπερασπιστεί τον εαυτό της αλλά περιμένει με ανυπομονησία τον κατακτητή στον οποίο έχει εναποθέσει όλες της τις ελπίδες. Οι βάρβαροι που θα κατακτούσαν την πόλη ήταν τουλάχιστον μια λύση, μια δικαιολογία για την αδρανοποίηση των νομοθετών, των ηγετών και των πολιτών. Τώρα που η δικαιολογία αυτή χάθηκε ποιος θα αναλάβει την ευθύνη γι' αυτή την καταστροφή;
Βλέπουμε επομένως ότι οι βάρβαροι δεν αφορούν πραγματικούς κατακτητές αλλά χρησιμοποιούνται ως σύμβολο για να εκφράσουν την λύση που αυτή η πόλη είχε εφεύρει για την ανασύστασή της: την επιστροφή στο ένδοξο παρελθόν. Ωστόσο ο χρόνος δεν γίνεται να κυλήσει αντίστροφα, η ιστορική εξέλιξη δεν μπορεί να αποφευχθεί και οι κάτοικοι της πόλης θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με την ευθύνη τους.
Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.
Με τη χρήση του διαλόγου το ποίημα αποκτά ζωντάνια και θεατρικότητα.
Το α' πληθυντικό πρόσωπο (περιμένουμε) φανερώνει ότι οι δύο συνομιλητές είναι μέρος του πλήθους που περιμένει στην αγορά.
Το σκηνικό που δημιουργείται στην αρχή του ποιήματος είναι το εξής: ένα πλήθος ανθρώπων έχουν συγκεντρωθεί στην αγορά περιμένοντας τους βαρβάρους. Η πόλη βρίσκεται προφανώς σε παρακμή, αφού δεν έχει κανένα σχέδιο αντίστασης στους κατακτητές που πλησιάζουν.
– Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία;
Τι κάθοντ’ οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.
Το γεγονός ότι οι Συγκλητικοί, που έχουν ως ρόλο τη νομοθέτηση και τη διοίκηση της πόλης, μένουν άπρακτοι, μας δείχνει ότι η πόλη έχει πέσει σε πλήρη ακυβερνησία. Τόσο οι πολίτες όσο και οι κυβερνήτες περιμένουν υπομονετικά τους βαρβάρους και έχουν μεταθέσει όλες τις δουλειές για αργότερα. Οι άνθρωποι φαίνεται να είναι παραδομένοι στη μοίρα τους. Όχι μόνο δεν αντιστέκονται αλλά και σχεδόν ανυπομονούν για τον ερχομό των βαρβάρων.
– Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,
και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη
στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορόνα;
Στο σκηνικό προστίθεται και η πληροφορία ότι όλα αυτά γίνονται νωρίς το πρωί.
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί
τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε
για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί
τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.
Ο αυτοκράτορας περιμένει τους βαρβάρους στην είσοδο της πόλης για να τους παραδώσει την εξουσία. Το σκηνικό αρχίζει να αποκτά μια αίσθηση τελετής και μια εικόνα εορταστικής ατμόσφαιρας. Η πόλη αυτή δεν είναι μια πόλη κατεστραμμένη από έναν αμυντικό πόλεμο. Είναι απλώς μια πόλη που δέχεται στωικά τη μοίρα της και παραδίδεται. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας είναι έτοιμος να παινέψει τον κατακτητή και να τον υποδεχθεί με τιμές.
– Γιατί οι δυο μας ύπατοι κι οι πραίτορες εβγήκαν
σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες·
γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους,
και δαχτυλίδια με λαμπρά, γυαλιστερά σμαράγδια·
γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια
μ’ ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλιγμένα;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
και τέτοια πράγματα θαμπώνουν τους βαρβάρους.
Η εικόνα των αρχόντων που είναι στολισμένοι με κάθε επισημότητα συμπληρώνει το εορταστικό σκηνικό. Η πόλη αυτή δεν είναι διατεθειμένη να υπερασπιστεί τον εαυτό της, ωστόσο οι άρχοντές της φαίνεται να ζουν με κάθε πολυτέλεια. Είναι και αυτό ένα στοιχείο που υποδηλώνει την παρακμή της. Σκοπός τους είναι να δώσουν την εντύπωση μεγαλοπρέπειας. Είναι άνθρωποι ρηχοί που δεν ενδιαφέρονται για την ουσία αλλά για το φαίνεσθαι.
– Γιατί κι οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα
να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
κι αυτοί βαριούντ’ ευφράδειες και δημηγορίες.
Το σκηνικό κλείνει με την απουσία των ρητόρων. Οι βάρβαροι βαριούνται τα πολλά λόγια και η πόλη έχει προσαρμοστεί στα γούστα τους. Γίνεται έτσι σαφές ότι οι λέξη "βάρβαροι" δε έχει επιλεχθεί από τον ποιητή τυχαία. Με τον όρο αυτό δεν εννοεί απλώς τους κατακτητές αλλά κάθε μορφή βαρβαρότητας, παρακμής, κατάπτωσης που μπορεί να καταλάβει μια πόλη.
Μέχρι το σημείο αυτό κλιμακώνεται η εικόνα μιας μεγαλοπρεπούς συγκέντρωσης. Ο αριθμός των στίχων σε κάθε ερώτηση αυξάνεται κλιμακωτά δίνοντας την αίσθηση της αγωνίας εν αναμονή των βαρβάρων που έρχονται.
– Γιατί ν’ αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία
κι η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που εγίναν).
μεταφορά
Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κι οι πλατέες,
κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;
Στη στροφή αυτή το σκηνικό αλλάζει. Την ελπίδα διαδέχεται η σύγχυση η ανησυχία και ο προβληματισμός.
Γιατί ενύχτωσε κι οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
Και μερικοί έφθασαν απ’ τα σύνορα,
και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.
Ενώ τα γεγονότα του ποιήματος ξεκίνησαν το πρωί βλέπουμε ότι τώρα έχει πια βραδιάσει.
Και τώρα τι θα γενούμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.
Στους στίχους αυτούς φαίνεται μέσα από την ειρωνεία του ποιητή ο ρόλος που είχαν οι βάρβαροι στην πόλη αυτή. Η πόλη βρίσκεται στην απόλυτη παρακμή, δεν έχει διάθεση να υπερασπιστεί τον εαυτό της αλλά περιμένει με ανυπομονησία τον κατακτητή στον οποίο έχει εναποθέσει όλες της τις ελπίδες. Οι βάρβαροι που θα κατακτούσαν την πόλη ήταν τουλάχιστον μια λύση, μια δικαιολογία για την αδρανοποίηση των νομοθετών, των ηγετών και των πολιτών. Τώρα που η δικαιολογία αυτή χάθηκε ποιος θα αναλάβει την ευθύνη γι' αυτή την καταστροφή;
Βλέπουμε επομένως ότι οι βάρβαροι δεν αφορούν πραγματικούς κατακτητές αλλά χρησιμοποιούνται ως σύμβολο για να εκφράσουν την λύση που αυτή η πόλη είχε εφεύρει για την ανασύστασή της: την επιστροφή στο ένδοξο παρελθόν. Ωστόσο ο χρόνος δεν γίνεται να κυλήσει αντίστροφα, η ιστορική εξέλιξη δεν μπορεί να αποφευχθεί και οι κάτοικοι της πόλης θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με την ευθύνη τους.
Μορφή
- Αφηγηματικό ποίημα.
- Αξιοποιεί την τεχνοτροπία των ερωταποκρίσεων που δίνει στο κείμενο θεατρικότητα και ζωντάνια.
- Ρεαλιστική περιγραφή.
Στιχουργία
- Στίχος: δεκαπεντασύλλαβος (για τις ερωτήσεις), δωδεκασύλλαβος και δεκατρισύλλαβος (για τις απαντήσεις)
- Ομοιοκαταληξία: Δεν υπάρχει.
- Μέτρο: ιαμβικό (∪ —)
Γλώσσα
- Ιδιαίτερη καβαφική γλώσσα που χρησιμοποιεί ως βάση τη δημοτική αλλά την εμπλουτίζει με λόγιες λέξεις και ιδιωματικούς τύπους.
Ύφος
- Υποβλητικό - δραματικό - πεζολογικό (αφού χρησιμοποιούνται ελάχιστα σχήματα λόγου).
Στο συννεφόλεξο παρουσιάζονται όλες οι λέξεις του ποιήματος και το μέγεθός τους αντιστοιχεί στον αριθμό στον οποίο επαναλαμβάνονται μέσα στο ποίημα.
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 429)
1. Από τα στοιχεία που δίνει το ποίημα σε ποια εποχή ή πόλη νομίζετε ότι διαδραματίζονται τα γεγονότα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Τα γεγονότα που αφηγείται το ποίημα θα πρέπει να αφορούν κάποια ρωμαϊκή πόλη σε περίοδο παρακμής. Ίσως αναφέρονται στην ίδια τη Ρώμη η οποία τον 5ο αιώνα μ.Χ. είχε δοκιμαστεί από τις συνεχείς εισβολές των βαρβάρων. Το σκηνικό της ρωμαϊκής πόλης συντίθεται από την αγορά (στ.1), τη Σύγκλητο (στ.3), τον αυτοκράτορα (στ.8), την περγαμηνή (στ.14), του ύπατους και τους πραίτορες (στ.16), τις κόκκινες κεντημένες τόγες (στ.17), τους ρήτορες (στ.24) και τους βαρβάρους.
2. Το ποίημα διακρίνεται για τη θεατρικότητά του. Να βρείτε τα στοιχεία που τη συνιστούν και να συζητήσετε το αισθητικό τους αποτέλεσμα.
Η θεατρικότητα του ποιήματος είναι αποτέλεσμα του πεζολογικού ύφους γραφής του Καβάφη. Μέσα από τις ερωταποκρίσεις που συνθέτουν το ποίημα δίνεται η εντύπωση ενός ζωντανού διαλόγου που μας μεταφέρει τα γεγονότα μέσα από τα μάτια των δύο βασικών ηρώων: αυτού που κάνει τις ερωτήσεις (και πιθανόν ταυτίζεται με τον ποιητή) και αυτού που απαντάει. Μέσα από την τεχνική αυτή το ποίημα κερδίζει σε ζωντάνια και ο αναγνώστης παρασύρεται από τα νοήματά του και ταυτίζεται με τους ήρωες.
3. Να σχολιάσετε τους δυο τελευταίους στίχους του ποιήματος.
Στους δύο τελευταίους στίχους φαίνεται μέσα από την ειρωνεία του ποιητή ο ρόλος που είχαν οι βάρβαροι στην πόλη αυτή. Η πόλη βρίσκεται στην απόλυτη παρακμή, δεν έχει διάθεση να υπερασπιστεί τον εαυτό της αλλά περιμένει με ανυπομονησία τον κατακτητή στον οποίο έχει εναποθέσει όλες της τις ελπίδες. Οι βάρβαροι που θα κατακτούσαν την πόλη ήταν τουλάχιστον μια λύση, μια δικαιολογία για την αδρανοποίηση των νομοθετών, των ηγετών και των πολιτών. Τώρα που η δικαιολογία αυτή χάθηκε ποιος θα αναλάβει την ευθύνη γι' αυτή την καταστροφή; Βλέπουμε επομένως ότι οι βάρβαροι δεν αφορούν πραγματικούς κατακτητές αλλά χρησιμοποιούνται ως σύμβολο για να εκφράσουν την λύση που αυτή η πόλη είχε εφεύρει για την ανασύστασή της: την επιστροφή στο ένδοξο παρελθόν. Ωστόσο ο χρόνος δεν γίνεται να κυλήσει αντίστροφα, η ιστορική εξέλιξη δεν μπορεί να αποφευχθεί και οι κάτοικοι της πόλης θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με την ευθύνη τους.
Τα γεγονότα που αφηγείται το ποίημα θα πρέπει να αφορούν κάποια ρωμαϊκή πόλη σε περίοδο παρακμής. Ίσως αναφέρονται στην ίδια τη Ρώμη η οποία τον 5ο αιώνα μ.Χ. είχε δοκιμαστεί από τις συνεχείς εισβολές των βαρβάρων. Το σκηνικό της ρωμαϊκής πόλης συντίθεται από την αγορά (στ.1), τη Σύγκλητο (στ.3), τον αυτοκράτορα (στ.8), την περγαμηνή (στ.14), του ύπατους και τους πραίτορες (στ.16), τις κόκκινες κεντημένες τόγες (στ.17), τους ρήτορες (στ.24) και τους βαρβάρους.
2. Το ποίημα διακρίνεται για τη θεατρικότητά του. Να βρείτε τα στοιχεία που τη συνιστούν και να συζητήσετε το αισθητικό τους αποτέλεσμα.
Η θεατρικότητα του ποιήματος είναι αποτέλεσμα του πεζολογικού ύφους γραφής του Καβάφη. Μέσα από τις ερωταποκρίσεις που συνθέτουν το ποίημα δίνεται η εντύπωση ενός ζωντανού διαλόγου που μας μεταφέρει τα γεγονότα μέσα από τα μάτια των δύο βασικών ηρώων: αυτού που κάνει τις ερωτήσεις (και πιθανόν ταυτίζεται με τον ποιητή) και αυτού που απαντάει. Μέσα από την τεχνική αυτή το ποίημα κερδίζει σε ζωντάνια και ο αναγνώστης παρασύρεται από τα νοήματά του και ταυτίζεται με τους ήρωες.
3. Να σχολιάσετε τους δυο τελευταίους στίχους του ποιήματος.
Στους δύο τελευταίους στίχους φαίνεται μέσα από την ειρωνεία του ποιητή ο ρόλος που είχαν οι βάρβαροι στην πόλη αυτή. Η πόλη βρίσκεται στην απόλυτη παρακμή, δεν έχει διάθεση να υπερασπιστεί τον εαυτό της αλλά περιμένει με ανυπομονησία τον κατακτητή στον οποίο έχει εναποθέσει όλες της τις ελπίδες. Οι βάρβαροι που θα κατακτούσαν την πόλη ήταν τουλάχιστον μια λύση, μια δικαιολογία για την αδρανοποίηση των νομοθετών, των ηγετών και των πολιτών. Τώρα που η δικαιολογία αυτή χάθηκε ποιος θα αναλάβει την ευθύνη γι' αυτή την καταστροφή; Βλέπουμε επομένως ότι οι βάρβαροι δεν αφορούν πραγματικούς κατακτητές αλλά χρησιμοποιούνται ως σύμβολο για να εκφράσουν την λύση που αυτή η πόλη είχε εφεύρει για την ανασύστασή της: την επιστροφή στο ένδοξο παρελθόν. Ωστόσο ο χρόνος δεν γίνεται να κυλήσει αντίστροφα, η ιστορική εξέλιξη δεν μπορεί να αποφευχθεί και οι κάτοικοι της πόλης θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με την ευθύνη τους.
