Λυσίας 1-3

Οδηγίες προς τον αναγνώστη:

Με μπλε χρώμα υπογραμμίζονται: τα πραγματολογικά και ιδεολογικά ερμηνευτικά σχόλια.
Με πράσινο χρώμα υπογραμμίζονται: οι τρόποι πειθούς και οι ρητορικές τεχνικές του Λυσία.
Με κόκκινο χρώμα υπογραμμίζονται: στοιχεία παθοποιίας και ηθοποιίας.

Λυσίας, Υπέρ Μαντιθέου, παράγραφοι 1-3

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
[1] Εἰ μὴ συνῄδη, ὦ βουλή,	Εάν δεν γνώριζα, κύριοι βουλευτές,
τοῖς κατηγόροις βουλομένοις	ότι οι κατήγοροί μου επιθυμούν
ἐκ παντὸς τρόπου κακῶς ἐμὲ ποιεῖν,	με κάθε τρόπο να με βλάψουν,
πολλὴν ἂν αὐτοῖς χάριν εἶχον ταύτης τῆς κατηγορίας·	θα τους χρεωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη για αυτή την κατηγορία·
ἡγοῦμαι γὰρ τοῖς ἀδίκως διαβεβλημένοις	Γιατί νομίζω ότι, για όσους έχουν συκοφαντηθεί άδικα,
τούτους εἶναι μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίους,	αυτοί είναι αίτιοι των μεγαλύτερων αγαθών,
οἵτινες ἂν αὐτοὺς ἀναγκάζωσιν εἰς ἔλεγχον τῶν	που θα τους ανάγκαζαν να λογοδοτήσουν για τις
αὐτοῖς βεβιωμένων καταστῆναι.	πράξεις της ζωής τους.

συνῄδη: Ο Μαντίθεος γνωρίζει τις κακές προθέσεις των κατηγόρων του, όσο και οι ίδιοι. Παρουσιάζει τον εαυτό του κύριο της κατάστασης με πλήρη επίγνωση του τι συμβαίνει.
βουλή: Πρόκειται για τη βουλή των πεντακοσίων, η οποία ήταν αρμόδια για τις δοκιμασίες των πολιτών που είχαν κληρωθεί για να ασκήσουν πολιτικό αξίωμα κατά το επόμενο έτος. Στην ουσία ήταν το κυρίαρχο θεσμικό όργανο της δημοκρατικής Αθήνας σε νομοθετικά και διοικητικά θέματα.
τοῖς κατηγόροις: Κάθε Αθηναίος είχε το δικαίωμα να παρέμβει κατά τη δοκιμασία συμπολίτη του και να τον κατηγορήσει ως ακατάλληλο, προκειμένου να προστατευθεί η δημοκρατία.
βουλομένοις: Οι κατήγοροι δεν τον βλάπτουν κατά λάθος, αλλά με πρόθεση.
ἐκ παντὸς τρόπου: Οι κατήγοροι δεν έχουν απλώς κακή πρόθεση, αλλά και πάθος, για να του κάνουν κακό.
κακῶς ἐμὲ ποιεῖν: Το κακῶς ποιεῖν στην προκειμένη περίπτωση έχει την έννοια της ηθικής βλάβης (συκοφαντική δυσφήμιση), που για έναν Αθηναίο πολίτη της εποχής του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. είχε μεγαλύτερο βάρος από την υλική.
πολλὴν ἂν αὐτοῖς χάριν εἶχον: Ο Μαντίθεος δείχνει:

Τις καλές του προθέσεις, αφού λέει ότι θα ευγνωμονούσε τους κατηγόρους του για την ευκαιρία που του δίνουν να μιλήσει δημόσια για τον εαυτό του.
Την υποκρισία, την ιδιοτέλεια και τη μοχθηρία των κατηγόρων του, αφού με πρόσχημα ότι προστατεύουν την πόλη στρέφονται προσωπικά εναντίον του.
Την οξυδέρκειά του και την εξυπνάδα του, αφού πίσω από την κατηγορία δεν βλέπει κανένα αγαθό κίνητρο των κατηγόρων του να προστατεύσουν την πόλη.

ἀδίκως διαβεβλημένοις: Δυστυχώς, το δικαίωμα των Αθηναίων να παρεμβαίνουν κατά τις δοκιμασίες των συμπολιτών τους είχε πολλές εκτροπές. Πολλές από τις κατηγορίες που αποδίδονταν, αντί να είναι τεκμηριωμένες, άρα δικαιολογημένες, ήταν εντελώς αβάσιμες και επομένως αδικαιολόγητες. Έτσι η υπερβολική ευαισθησία των Αθηναίων για την προστασία του δημοκρατικού τους πολιτεύματος τους έκανε να αποδέχονται τις κατηγορίες αυτές και να οδηγούνται σε άδικες αποφάσεις.
Ο Μαντίθεος ισχυρίζεται ότι ο ίδιος είναι θύμα, άρα χρειάζεται υποστήριξη, ενώ οι κατήγοροί του κοινοί συκοφάντες. Το επίρρημα «ἀδίκως» σε ένα δικαστήριο έχει ιδιαίτερο ηθικό βάρος, και μάλιστα σε μια εποχή κατά την οποία ο Πλάτων είπε ότι «μέσα στη δικαιοσύνη συμπεριλαμβάνονται όλες οι αρετές».
τούτους εἶναι μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίους: πολλοί Αθηναίοι πίστευαν σε μια υπερβατική τάξη δικαίου, που στο τέλος αποζημίωνε τους αδικημένους. Έτσι, ο Μαντίθεος λέει ότι όχι μόνο δεν πέτυχαν το σκοπό τους οι κατήγοροί του με τις συκοφαντίες τους σε βάρος του, αλλά και ο ίδιος ωφελήθηκε, αφού του δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσει με λεπτομέρειες όλη του τη ζωή, για την οποία είναι περήφανος.
ἀναγκάζωσιν: Ο Μαντίθεος καθιστά σαφές από την αρχή του λόγου ότι θα μιλήσει για τον εαυτό του επειδή εξαναγκάστηκε από τις συκοφαντίες των κατηγόρων του και όχι ύστερα από δική του πρωτοβουλία. Ποτέ δεν θα περιαυτολογούσε δημόσια, αν δεν έπρεπε οπωσδήποτε να αποκαταστήσει την υπόληψή του.
εἰς ἔλεγχον τῶν αὐτοῖς βεβιωμένων καταστῆναι: τα βεβιωμένα είναι τα βιώματα του ανθρώπου, οι πράξεις του, γενικά οτιδήποτε έχει καταγραφεί ως προσωπική του εμπειρία. Εδώ όμως ενδιαφέρουν κυρίως όσα είναι αποτέλεσμα της προσωπικής ευθύνης του δοκιμαζομένου. Οι Αθηναίοι ζούσαν με το φόβο μήπως καταλυθεί, ή έστω ζημιωθεί, το δημοκρατικό τους πολίτευμα. Ο φόβος αυτός, όπως είναι γνωστό, τους οδηγούσε ακόμα και στον εξοστρακισμό άριστων και λαοφιλών πολιτών, που, αν εκμεταλλεύονταν τη μεγάλη δημοτικότητά τους, μπορούσαν να γίνουν τύραννοι. Ήταν λοιπόν πολύ φυσικό, και μάλιστα λίγα χρόνια μετά την εμπειρία των τριάκοντα τυράννων, να ασκούν εξονυχιστικό προληπτικό έλεγχο της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής όλων εκείνων που είχαν κληρωθεί να αναλάβουν και να ασκήσουν δημόσιο αξίωμα κατά το επόμενο έτος.

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
[2] ἐγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω,	Εγώ λοιπόν έχω τόσο μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό μου,
ὥστ’ ἐλπίζω καὶ εἴ τις πρός με τυγχάνει	ώστε έχω την ελπίδα, και αν κάποιος τυχαίνει
ἀηδῶς [ἢ κακῶς] διακείμενος,	να συμπεριφέρεται άσχημα και εχθρικά σε μένα,
ἐπειδὰν ἐμοῦ λέγοντος ἀκούσῃ περὶ τῶν	όταν με ακούσει να μιλάω για όσα έχω κάνει,
πεπραγμένων, μεταμελήσειν αὐτῷ	ότι θα αλλάξει γνώμη
καὶ πολὺ βελτίω με εἰς τὸν λοιπὸν χρόνον ἡγήσεσθαι.	και θα με θεωρήσει πολύ καλύτερο στο μέλλον.

ἀηδῶς: Είναι ρεαλιστής, γιατί δεν αποκλείει τη μικρή πιθανότητα κάποιοι να έχουν βιαστεί να βγάλουν συμπέρασμα για το πρόσωπό του. Μπορεί να έχουν παρασυρθεί από την εκκεντρική ίσως εξωτερική του εμφάνιση (μακριά μαλλιά κτλ.) ή και να έχουν παρασυρθεί από τις συκοφαντίες των κατηγόρων του.
ἀκούσῃ: Είναι ήπιος χαρακτήρας, που μεταχειρίζεται το διάλογο, για να διευθετεί τις όποιες διαφορές του με τους άλλους.
πεπραγμένων: Είναι καθαρός απέναντι στην κοινωνία και δε φοβάται τον διάλογο σε θέματα που σχετίζονται με την προσωπική του ζωή. Είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει όλες τις αντιρρήσεις και τις αμφισβητήσεις του συνομιλητή του.
μεταμελήσειν: Ο Μαντίθεος δείχνει να έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό του, αφού πιστεύει ότι μπορεί να μεταπείσει οποιονδήποτε άγνωστο διάκειται αρνητικά προς αυτόν.

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
[3] ἀξιῶ δέ, ὦ βουλή,	Έχω λοιπόν την αξίωση, κύριοι βουλευτές,
ἐὰν μὲν τοῦτο μόνον ὑμῖν ἐπιδείξω,	αν σας αποδείξω μόνο αυτό,
ὡς εὔνους εἰμὶ τοῖς καθεστηκόσι πράγμασι	ότι δηλαδή διάκειμαι ευνοϊκά προς το τωρινό (δημοκρατικό) πολίτευμα
καὶ ὡς ἠνάγκασμαι τῶν αὐτῶν κινδύνων μετέχειν ὑμῖν,	και ότι έχω αναγκαστεί να συμμετέχω στους ίδιους κινδύνους με σας.
μηδέν πώ μοι πλέον εἶναι·	να μην ωφεληθώ σε τίποτα περισσότερο.
ἐὰν δὲ φαίνωμαι <καὶ> περὶ τὰ ἄλλα μετρίως βεβιωκὼς	Αν, όμως, φαίνομαι να έχω ζήσει και σχετικά με τα υπόλοιπα με μέτρο
καὶ πολὺ παρὰ τὴν δόξαν	και πολύ διαφορετικά από τη φήμη (που επικρατεί)
καὶ παρὰ τοὺς λόγους τοὺς τῶν ἐχθρῶν,	και αντίθετα από τις διαδόσεις των αντιπάλων (μου),
δέομαι ὑμῶν ἐμὲ μὲν δοκιμάζειν,	σας παρακαλώ εμένα να εγκρίνετε για βουλευτή,
τούτους δὲ ἡγεῖσθαι χείρους εἶναι.	ενώ αυτούς να τους θεωρείτε ότι είναι φαύλοι.
πρῶτον δὲ ἀποδείξω	Αρχικά, λοιπόν, θα αποδείξω
ὡς οὐκ ἵππευον οὔτ’ ἐπεδήμουν ἐπὶ τῶν τριάκοντα,	ότι δεν ανήκα στην τάξη των ιππέων ούτε ζούσα στην πατρίδα κατά την περίοδο των τριάντα τυράννων
οὐδὲ μετέσχον τῆς τότε πολιτείας.	ούτε συμμετείχα ενεργά στο πολίτευμα (που ίσχυε) τότε.

τοῖς καθεστηκόσι πράγμασι: Εννοείτια το δημοκρατικό πολίτευμα που ίσχυε στην Αθήνα.
ὑμῖν: Έμμεσα γίνεται αναφορά στο ήθος των ακροατών: τους θεωρεί φιλότιμους, καλούς στρατιώτες, εφόσον συμμετέχουν στην αντιμετώπιση των κινδύνων της πόλης.
ἠνάγκασμαι: Η συμμετοχή στους υπέρ πατρίδος πολέμους ήταν υποχρέωση που οριζόταν από τον νόμο (ἠνάγκασμαι). Δεν πρέπει λοιπόν να θεωρείται αρκετή ώστε να πετύχει κάποιος στη δοκιμασία, έστω και αν συνοδευόταν από την πίστη στο δημοκρατικό πολίτευμα, γιατί και αυτή ήταν αυτονόητη. Η επιτυχία στη δοκιμασία απαιτούσε το επιπλέον, δηλαδή εθελοντικά άμεμπτη διαγωγή και στην ιδιωτική και τη δημόσια ζωή του δοκιμαζομένου.
μηδέν πώ μοι πλέον εἶναι: Μετά από αυτή τη δοκιμασία να μην προκύψει για μένα τίποτα περισσότερο, δηλαδή να μην αποκτήσω τη βουλευτική ιδιότητα. Ο Μαντίθεος παρουσιάζεται περήφανος, με υψηλό φρόνημα και με συναίσθηση του μέτρου των αξιών. Δεν καταδέχεται να πείσει τους βουλευτές για την αξία του προβάλλοντας μόνο τα δημοκρατικά του φρονήματα και τη συμμετοχή του στις στρατιωτικές δραστηριότητες της πόλης, αλλά προεξαγγέλλει ότι θέλει να τον κρίνουν αυστηρότερα. Εδώ βέβαια μπορεί να παρατηρήσεις κανείς ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ρητορικό τέχνασμα του Λυσία. Οι βουλευτές ούτως ή άλλως δεν επρόκειτο να αρκεστούν σε αυτά τα στοιχεία, πριν εγκρίνουν την εκλογή του, αλλά θα προχωρούσαν οπωσδήποτε από μόνοι τους στην εξέταση των λεπτομερειών της προσωπικής του ζωής.
μετρίως βεβιωκὼς: κατά το μέτρο, καθώς πρέπει, χωρίς υπερβολές, κοσμίως. Η τήρηση του μέτρου αποτελούσε ύψιστη αρετή σε κάθε εκδήλωση της ζωής των αρχαίων Αθηναίων τόσο από αισθητική όσο και από ηθική πλευρά.
παρὰ τοὺς λόγους τοὺς τῶν ἐχθρῶν: Ο Μαντίθεος:

Παρουσιάζει τον εαυτό του ως άνθρωπο ευθυγραμμισμένο με την ύψιστη κοινωνική αξία του μέτρου («μέτρον ἄριστον»).
Δεν αρκείται στο να τον θεωρήσουν οι βουλευτές απλώς διαφορετικό απ’ όσα πιστεύουν και λένε οι κατήγοροί του γι’ αυτόν, αλλά θέλει να αποδειχθεί ότι απέχει παρασάγκας από όσα εκείνοι ψευδώς ισχυρίζονται.
Τοποθετώντας δηλαδή τον εαυτό του πολύ μακριά από τους κατηγόρους του, τους αφήνει να βρίσκονται στο χώρο στον οποίο βρίσκονται οι ηθικά υπόλογοι.

χείρους: Δεν εκδηλώνει θυμό ή αγανάκτηση για τους κατηγόρους του ούτε ζητάει προσωπική αποζημίωση για την ηθική βλάβη που επιδιώκουν να του προκαλέσουν. Με νηφαλιότητα εκδηλώνει την επιθυμία να προκύψουν γι’ αυτούς οι ηθικές κυρώσεις που τους αξίζουν. Η κοινωνική και ηθική αποδοκιμασία των κατηγόρων του εκ μέρους της ίδιας της Βουλής αποτελεί για τον Μαντίθεο την καλύτερη αποζημίωση. Σε μια κοινωνία βασισμένη στις αρχές της αλληλεγγύης και της συνυπευθυνότητας το φιλότιμο έχει πρωτεύουσα αξία, πολύ μεγαλύτερη από τα χρήματα.
ἐπὶ τῶν τριάκοντα: Ως περίοδος των Τριάκοντα τυράννων χαρακτηρίζεται το διάστημα των εννέα μηνών από ακολούθησε το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, 404-403 π.Χ. Οι τριάκοντα τύραννοι έμειναν στην ιστορία ως παράδειγμα πλήρους ανηθικότητας και απανθρωπιάς. Επιτέθηκαν εναντίον των δημοκρατικών θεσμών και των δημοκρατικών πολιτών. Διέλυσαν το δικαστήριο της Ηλιαίας και τον Άρειο Πάγο. Απαγόρευσαν τη διδασκαλία της ρητορικής. Αφόπλισαν τους Αθηναίους εκτός των στενών φίλων τους. Καταδίωξαν τους πολιτικούς αντιπάλους τους μέχρι θανάτου. Δήμευσαν περιουσίες αθώων και τους εξόρισαν. Τελικά αλληλοεξοντώθηκαν και ακυρώθηκαν στη συνείδηση κάθε πολιτισμένου ανθρώπου.
οὐχ ἵππευον ἐπὶ τῶν τριάκοντα: Ενώ στο παρελθόν το σώμα των ιππέων ήταν αντιπροσωπευτικό δείγμα του αθηναϊκού λαού, περιλάμβανε δηλαδή πολίτες όλων των πολιτικών πεποιθήσεων, την περίοδο των τριάκοντα τυράννων αποτελείτο σχεδόν ολοκληρωτικά από φανατικούς ολιγαρχικούς. Ο Μαντίθεος κατηγορείται ότι ήταν ιππέας αυτή την περίοδο και προφανώς το αρνείται.
οὐδὲ μετέσχον τῆς τότε πολιτείας: Πολλοί αφελείς, χωρίς να είναι κακοί, όσο οι δικτάτορες, αναλάμβαναν και αναλαμβάνουν θέσεις και αξιώματα που οι δικτάτορες τους προσφέρουν, για να στηρίξουν το καθεστώς τους. Νομίζουν, από εγωισμό, ότι αυτό συμβαίνει επειδή αναγνωρίστηκαν τα προσόντα τους, και έτσι μεταβάλλονται σε συνεργούς τυράννων. Αυτό η κοινωνία δεν το ξεχνά ούτε το συγχωρεί και τους έχει στιγματισμένους για όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Ο Μαντίθεος θέλει με κάθε τρόπο να αποφύγει τη μομφή του δωσίλογου, του συνεργάτη δηλαδή των τυράννων, όχι μόνο τώρα για τη δοκιμασία του, αλλά και για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
οὐκ ἵππευον - οὔτ’ ἐπεδήμουν - οὐδὲ μετέσχον: Είναι ευθύς και σαφής. Αντιμετωπίζει με αμεσότητα και χωρίς περιστροφές το κατηγορητήριο και προϊδεάζει τους βουλευτές ότι θα ακούσουν από αυτόν μια συγκροτημένη και επομένως πειστική απολογία.

Σκοπός του προοιμίου

Εύνοια:
Σκοπός του Μαντίθεου είναι να καλλιεργήσει τη συμπάθεια (εύνοια) των βουλευτών απέναντι στο πρόσωπό του. Εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη απέναντι στους κατηγόρους του που του έδωσαν την ευκαιρία να αποδείξει τα δημοκρατικά του αισθήματα, πετυχαίνει να δώσει την εντύπωση ότι είναι ένας άνθρωπος με γνήσιες δημοκρατικές αξίες, σίγουρος για την αθωότητά του και άξιος σεβασμού.
Για να κερδίσει τις εντυπώσεις και την εύνοια των δικαστών ήδη από το προοίμιο, ο Μαντίθεος μεταχειρίζεται λέξεις φορτισμένες και έντονες. Οι λέξεις αυτές έχουν κυρίως επιρρηματική σημασία και αναφέρονται απευθείας στο συναίσθημα. Συγκεκριμένα: οὕτω σφόδρα, καὶ εἴ τις τυγχάνει (δηλαδή στην έσχατη και ακραία εκείνη περίπτωση), ἀηδῶς ἤ κακῶς διακείμενος, πολὺ βελτίω, ἀξιῶ μηδὲν, τοῦτο μόνον.

Πρόσεξις:
Ένας ακόμη σκοπός του προοιμίου είναι να τραβήξει το ενδιαφέρον (πρόσεξις) των ακροατών-βουλευτών. Ο Μαντίθεος επιλέγει να ξεκινήσει τον λόγο του με ένα παράδοξο: δηλώνει ότι νιώθει ευγνωμοσύνη που τον κατηγόρησαν! Με τον τρόπο αυτό καταφέρνει να κινητοποιήσει την προσοχή και το ενδιαφέρον των ακροατών του και να κινήσει την περιέργειά τους. Έτσι ο Μαντίθεος εξασφαλίζει την πρόσεξιν του ακροατηρίου κυρίως με τα εξής:

Βασίστηκε σε δύο υποθετικούς λόγους, που προκάλεσαν το ακροατήριο να σκεφτεί, και
Κίνησε το ενδιαφέρον του ακροατηρίου με τις εξής αντιθέσεις:

Αντί να δείξει αιφνιδιασμένος από την κατηγορία, δήλωσε με τις πρώτες λέξεις ότι γνωρίζει όσα οι κατήγοροί του για τις προθέσεις τους.
Αντί να μιλήσει για αντιπάθεια προς τους κατηγόρους του, μίλησε για ευγνωμοσύνη που θα μπορούσε να τους οφείλει.
Αντίνα δείξει ενοχλημένος για την κατηγορία που του αποδόθηκε, βρήκε τη θετική πλευρά της συγκυρίας, ότι δηλαδή θα του δινόταν έτσι η ευκαιρία να μιλήσει δημόσια για τη ζωή του.

Ευμάθεια:
Τέλος, ένα προοίμιο θα πρέπει να ενημερώνει (ευμάθεια) για το τι θα ειπωθεί στη συνέχεια του λόγου. Με αμεσότητα και σαφήνεια ο Μαντίθεος καταφέρνει να διαγράψει τους τρεις βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα συνεχίσει η απολογία του:

Δεν υπηρέτησε ως ιππέας
Δεν ήταν στην Αθήνα την περίοδο των τριάκοντα
Δεν συμμετείχε στο τυραννικό πολίτευμα.

Έντεχνες πίστεις

Ενθυμήματα:

Ο Μαντίθεος χρωστάει ευγνωμοσύνη στους κατηγόρους του γιατί του έδωσαν την ευκαιρία να απολογηθεί για τη ζωή του.
Είναι βέβαιος για την αθωότητά του και έτοιμος να μεταπείσει όποιον ακόμη έχει κάποια υποψία εναντίον του.
Διαπνέεται από δημοκρατικά αισθήματα και έχει ζήσει σύμφωνα με το μέτρο.

Ηθοποιία:

Ήθος Μαντίθεου: είναι βέβαιος για την ηθική του ακεραιότητα και παρουσιάζεται μπροστά στους βουλευτές με την αυτοπεποίθηση του «καθαρού ουρανού» που «αστραπές δεν φοβάται». Δεν πτοείται από το γεγονός ότι έχει βρεθεί στον ρόλο του απολογούμενου. Αντίθετα, σκοπεύει να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία προς όφελός του. Φαίνεται άνθρωπος ειλικρινής, με ηθική ακεραιότητα και ισχυρό αξιακό σύστημα.
Ήθος αντιπάλων: Το ήθος των κατηγόρων του Μαντιθέου διαγράφεται έμμεσα μέσα από τα λόγια του ίδιου. Προσπαθεί να δημιουργήσει την εντύπωση ότι οι αντίπαλοί του δεν είναι απλώς κακώς πληροφορημένοι, αλλά και κακοήθεις, αφού με κάθε κακή πρόθεση προσπάθησαν να κατασκευάσουν τις κατηγορίες εναντίον του. Είναι επομένως ανήθικοι, συκοφάντες και άρα, αναξιόπιστοι.

Παθοποιία:

Μέσα από τα λόγια του Μαντιθέου, τόσο οι ακροατές του λόγου του όσο και εμείς οι αναγνώστες, νιώθουμε συμπάθεια για την κατάστασή του. Αγανακτούμε επίσης με το θράσος των κατηγόρων του που τόλμησαν να διαβάλουν έναν τόσο ακέραιο χαρακτήρα.
Οι δικαστές και αποδέκτες του λόγου αυτού αρχίζουν να διάκεινται θετικά απέναντι στον Μαντίθεο, ο οποίος με την αυτοπεποίθηση και τη σιγουριά του αποσπά την εμπιστοσύνη τους. Κολακεύοντας τα δημοκρατικά τους φρονήματα και τους αγώνες τους στο παρελθόν εξασφαλίζει ακόμη περισσότερο την εύνοιά τους.

Λεξιλογικά

ἀκούω > ακοή, άκουσμα, ακουστικός, υπήκοος, ωτακουστής, ακουστικός, ακουστός, ανήκουστος, βαρήκοος, κρυφακούω, παρακούω, ακουστά. Συν.: αἰσθάνομαι, ἀκροῶμαι, πυνθάνομαι.
ἀναγκάζω > εξαναγκασμός, αναγκαστικός, εξαναγκάζω, καταναγκάζω, αναγκαστικά. Συν : βιάζω, ἐπείγω, πιέζω. Αντ: πείθω.
ἀξιόω -ῶ > αξίωμα, αξίωση, αξιωματικός, απαξιώνω. Συν: τιμῶ. Αντ: ἀπαξιῶ.
βάλλω > αναβολέας, αναβολή, αντικαταβολή, αποβολή, βέλος, αδιάβλητος, αναβλητικός, ανυπέρβλητος, αμφιβάλλω, αντιπαραβάλλω. Συν: ἵημι, πλήττω, ῥίπτω.
βούλομαι > βούλημα, βούληση, αβούλητος. Συν: ἐθέλω, ἐπιθυμῶ
δείκνυμι > απόδειξη, δείγμα, δείκτης, ένδειξη, υπόδειγμα, αναπόδεικτος, δείχνω, ενδεικτικός. Συν: δηλῶ, ἐλέγχω, σημαίνω.
δέω > δέηση, ενδεής. Συν:ἰκετεύω, λιτανεύω
ἐλπίζω > ελπίδα, ανέλπιστος, ελπιδοφόρος, απελπίζομαι, ανέλπιστα. Αντ.: δέδοικα, φοβοῦμαι.
ἔχω > έξη, ευεξία, συνοχή, σχέση, σχολή, ένοχος, μέτοχος, συνεκτικός, σχετικός, υπέροχος, ανέχομαι, αντέχω, σχετικά, υπέροχα.
ἡγοῦμαι > ηγέτης, ηγεμόνας, ηγεσία, ηγετικός, εισηγητής, ανεκδιήγητος, αφηγούμαι, εισηγούμαι. Συν : ἄρχω, ἐξουσιάζω, ὀδηγῶ. Αντ.: ἕπομαι.
ἱππεύω > ίππος, ιππέας, ίππευση, έφιππος.
ἵστημι > στάθμη, στάση, στήθος, στήλη, σταθερός, στατικός
οἶδα > ιστορία, είδηση, εξιστόρηση, συνείδηση, ειδήμων, ιστορικός. Συν: αἰσθάνομαι, γιγνώσκω.
πιστεύω > πίστη, πιστός, διαπίστευση.
ποιέω -ῶ > ποίημα, ποίηση, ποιητής, ποιητικός, μεταποιώ, παραποιώ. Συν: δρῶ, πράττω, τελῶ.
πράττω > πράγμα, πράξη, πράκτορας, άπρακτος, πρακτικός, διαπράττω, εισπράττω. Συν: δρῶ, ἐργάζομαι. Αντ: ἀπρακτῶ, ἀργῶ, κάθημαι.
τυγχάνω > τύχη, συνέντευξη, επίτευγμα, ατυχής, ευτυχής, δυστυχής, τυχαίος, τυχερός, τυχαία.
φαίνω > απόφαση, έμφαση, επίφαση, επιφανής, καταφανής, προφανής, φανερά. Συν: ἀποδείκνυμι, δηλῶ, δοκεῖ.

Ασκήσεις

«Εἰ μὴ συνῄδειν... τῆς κατηγορίας»: Τι επιδιώκει να πετύχει ρητορικά ο Μαντίθεος με τη φράση αυτή;
Τι γνωρίζετε για τη Βουλή των Πεντακοσίων στην αρχαία Αθήνα;
Ποια η νοηματική σχέση των δύο περιόδων της παραγράφου 1;
«Ἐγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω, ὥστ' ἐλπίζω... ἡγήσεσθαι»: Τι θέλει ο Μαντίθεος να πετύχει ρητορικά εκφράζοντας αυτοπεποίθηση και ελπίδα ότι θα αντιστρέψει την εις βάρος του δυσμενή εντύπωση;
Ἀξιῶ δὲ, ὦ βουλή, ἐὰν μέν… πλέον εἶναι. Ἐὰν δε… χείρους εἶναι: Ποιο κριτήριο καλεί ο Μαντίθεος τους δικαστές να λάβουν υπόψη τους για να εγκρίνουν την εκλογή του σε βουλευτή; Τι αποδεικνύει η έμφασή του σ’ αυτό για τις προτεραιότητες που έθετε η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία; Τι προσπαθεί να πετύχει μ’ αυτό του το κάλεσμα ο Μαντίθεος;
Στόχος του προοιμίου ενός ρητορικού λόγου είναι η εὔνοια, η πρόσεξις και η εὐμάθεια. Πραγματώνεται ο στόχος αυτός στο συγκεκριμένο προοίμιο; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα.
Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τα ρητορικά ήθη στο προοίμιο.
Ποια εικόνα σχηματίζετε για τον Μαντίθεο απ’ όσα αναφέρει στο προοίμιο για τον εαυτό του και από τον τρόπο με τον οποίο τα παρουσιάζει;
Για ποια στοιχεία της πολιτικής ή της κοινωνικής ζωής της αρχαίας Αθήνας θα μπορούσαμε να συναγάγουμε πληροφορίες από το προοίμιο αν το αξιοποιήσουμε ως ιστορική πηγή;
«διάκειμαι»: Να αντικαταστήσετε την πρόθεση διά με τις προθέσεις κατά, ἐπί, παρά, ἐν, ἀπό, ὑπό και να σχηματίσετε στη νέα ελληνική σύντομες προτάσεις με τα ρήματα αυτά ή παράγωγά τους, στις οποίες θα αναδεικνύεται η σημασία τους.
«ἡγοῦμαι»: Να προσδιορίσετε τις δύο σημασίες του ρήματος.
Να επισημάνετε τις λέξεις του κειμένου που είναι πολιτικοί και δικανικοί όροι ή αναφέρονται στις ανθρώπινες σχέσεις στην αρχαία Αθήνα και να τις μεταφέρετε στα νέα ελληνικά. Αν αυτές χρησιμοποιούνται στην εποχή μας, να δηλώσετε τη διαφορά στη σημασία τους, όπου υπάρχει.
Να γράψετε στα νέα ελληνικά πέντε ουσιαστικά και επίθετα με β΄ συνθετικό το ρήμα πράττω και παραγωγικές καταλήξεις -ος, -ία, -τος, -η και να δηλώσετε τη σημασία τους.
«βούλομαι», «βουλεύομαι»: (α) Ποια η σημασία του καθενός ρήματος; (β) Να επισημάνετε τη σημασιολογική διαφορά του ρήματος βούλομαι από το ρήμα ἐθέλω.
Να γράψετε στα αρχαία ελληνικά από ένα συνώνυμο για τις ακόλουθες λέξεις: πράττω, βιῶ, φαίνομαι, δέομαι, ἡγοῦμαι.
«σφόδρα-διακείμενος-πεπραγμένα»: Να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις αυτές σε ισάριθμες προτάσεις στη νέα ελληνική, ώστε να αναδεικνύεται η σημασία τους.
«εὔνους»: Να γράψετε στα νέα ελληνικά πέντε λέξεις αλλάζοντας το α΄ συνθετικό.
«ἀποφέρω»: Να γράψετε στα νέα ελληνικά τρία παράγωγα ή σύνθετα από το κάθε θέμα του ρήματος φέρω: φερ-, φορ-, ενεκ-, και ένα σύνθετο από το θέμα φωρ-.
Να γράψετε τη σημασία των ακολούθων ρημάτων συνθέτων του ἵσταμαι: ἀφίσταμαι, ἀνίσταμαι, καθίσταμαι, μεθίσταμαι, παρίσταμαι, ὑφίσταμαι.
Να γράψετε τη σημασία των ρημάτων: πιστεύω ἐμαυτῷ, πιστεύω, πιστεύομαι.