Καταιγισμός Ιδεών
Ορισμός:
Ο καταιγισμός ιδεών (brainstorming ή ιδεοθύελλα) είναι μια τεχνική κατά την οποία οι μαθητές καλούνται να εκφράσουν τις αντιλήψεις ή τις ιδέες τους για ένα θέμα ελεύθερα. Με αφορμή μια ιδέα ή ένα ερώτημα οι μαθητές αναπτύσσουν τις σκέψεις τους πάνω στο θέμα χωρίς να αξιολογούνται ή να κρίνονται. Σκοπός είναι οι διάφορες ιδέες που προκύπτουν να ομαδοποιηθούν ώστε να προκύψουν οι διαφορετικές πτυχές του προβλήματος. Η τεχνική αυτή βασίζεται στις προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες των μαθητών αλλά και στη διαφορετικότητα των μελών μιας τάξης: ακριβώς επειδή κάθε μαθητής είναι διαφορετικός θα έχει να προσφέρει στην ομαδική διερεύνηση του θέματος τη δική του πτυχή κάνοντας τη συνολική οπτική πλουσιότερη.
Ο καταιγισμός ιδεών (brainstorming ή ιδεοθύελλα) είναι μια τεχνική κατά την οποία οι μαθητές καλούνται να εκφράσουν τις αντιλήψεις ή τις ιδέες τους για ένα θέμα ελεύθερα. Με αφορμή μια ιδέα ή ένα ερώτημα οι μαθητές αναπτύσσουν τις σκέψεις τους πάνω στο θέμα χωρίς να αξιολογούνται ή να κρίνονται. Σκοπός είναι οι διάφορες ιδέες που προκύπτουν να ομαδοποιηθούν ώστε να προκύψουν οι διαφορετικές πτυχές του προβλήματος. Η τεχνική αυτή βασίζεται στις προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες των μαθητών αλλά και στη διαφορετικότητα των μελών μιας τάξης: ακριβώς επειδή κάθε μαθητής είναι διαφορετικός θα έχει να προσφέρει στην ομαδική διερεύνηση του θέματος τη δική του πτυχή κάνοντας τη συνολική οπτική πλουσιότερη.
Περιγραφή εφαρμογής:
Η τεχνική του καταιγισμού εφαρμόστηκε στην τάξη από τη συνάδελφο Μαρία ξανθούλη στο μάθημα της έκθεσης-έκφρασης για την Γ’ Λυκείου, στην ενότητα «θανατικής ποινή». Η διδασκαλία εξελίχθηκε σε δυο βασικά στάδια:
Ιδεοθύελλα
Δημιουργία κατηγοριών
Στο πρώτο στάδιο οι μαθητές κλήθηκαν να διατυπώσουν τις απόψεις τους πάνω στο θέμα της θανατικής ποινής αυθόρμητα. Κάθε ιδέα ήταν αποδεκτή και δεν υπήρχε κάποιου είδους προσανατολισμός (πέρα από το ίδιο το θέμα) ή καθοδήγηση. Οι ιδέες καταγράφονταν σε ένα αρχείο word ανεπεξέργαστες.
Στο δεύτερο στάδιο η συζήτηση είχε πλέον ανάψει και οι μαθητές είχαν από μόνοι τους προσανατολίσει τον τρόπο σκέψης τους σε κατηγορίες. Οι κατηγορίες αυτές καταγράφηκαν και οι ιδέες που είχαν μέχρι τώρα διατυπωθεί ομαδοποιήθηκαν.
Η τεχνική του καταιγισμού εφαρμόστηκε στην τάξη από τη συνάδελφο Μαρία ξανθούλη στο μάθημα της έκθεσης-έκφρασης για την Γ’ Λυκείου, στην ενότητα «θανατικής ποινή». Η διδασκαλία εξελίχθηκε σε δυο βασικά στάδια:
Ιδεοθύελλα
Δημιουργία κατηγοριών
Στο πρώτο στάδιο οι μαθητές κλήθηκαν να διατυπώσουν τις απόψεις τους πάνω στο θέμα της θανατικής ποινής αυθόρμητα. Κάθε ιδέα ήταν αποδεκτή και δεν υπήρχε κάποιου είδους προσανατολισμός (πέρα από το ίδιο το θέμα) ή καθοδήγηση. Οι ιδέες καταγράφονταν σε ένα αρχείο word ανεπεξέργαστες.
Στο δεύτερο στάδιο η συζήτηση είχε πλέον ανάψει και οι μαθητές είχαν από μόνοι τους προσανατολίσει τον τρόπο σκέψης τους σε κατηγορίες. Οι κατηγορίες αυτές καταγράφηκαν και οι ιδέες που είχαν μέχρι τώρα διατυπωθεί ομαδοποιήθηκαν.
Σχολιασμός Εφαρμογής:
Η διδασκαλία που παρακολουθήσαμε είχε πολλά καλά σημεία. Βασικό πλεονέκτημα θεωρώ το ότι δεν υπήρχε κριτική στις απόψεις που ακούγονταν και έτσι οι μαθητές ανοίχτηκαν ελεύθερα και είπαν τις απόψεις τους χωρίς φόβο. Επίσης σημαντικό ήταν ότι η καθηγήτρια περιόρισε τον ρόλο της σε αυτόν του συντονιστή της διαδικασίας και δεν παρενέβαινε στην συζήτηση παρά μόνο όπου ήταν απαραίτητο. Έτσι σε κάποιες περιπτώσεις οι μαθητές κατέληξαν να συζητούν μεταξύ τους, δίνοντας την εντύπωση πως η συζήτηση γινόταν έξω από τη σχολική τάξη. Ο ένας διόρθωνε τον άλλο προωθώντας τη συζήτηση και εξελίσσοντας τον τρόπο σκέψης τους. Η ομαδοποίηση στη συνέχεια των ιδεών έγινε με κατηγορίες που όρισαν οι μαθητές κάνοντας το παραγόμενο αποτέλεσμα δικό τους αποκλειστικά δημιούργημα.
Η χρήση του word για την καταγραφή και την ομαδοποίηση των ιδεών ήταν επιτυχημένη αλλά οπωσδήποτε υπάρχουν εργαλεία εξειδικευμένα για την τεχνική του καταιγισμού που θα πρόσφεραν ένα πιο εύχρηστο interface.
Στα μειονεκτήματα της διδασκαλίας θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η διαδικασία αποδείχθηκε χρονοβόρα. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει έτσι όπως έγινε σαν μέρος μιας διδακτικής ώρας. Θα μπορούσε όμως να αποτελέσει ένα ολοκληρωμένο μάθημα που θα πρόσφερε πολλά στους μαθητές.
Η διδασκαλία που παρακολουθήσαμε είχε πολλά καλά σημεία. Βασικό πλεονέκτημα θεωρώ το ότι δεν υπήρχε κριτική στις απόψεις που ακούγονταν και έτσι οι μαθητές ανοίχτηκαν ελεύθερα και είπαν τις απόψεις τους χωρίς φόβο. Επίσης σημαντικό ήταν ότι η καθηγήτρια περιόρισε τον ρόλο της σε αυτόν του συντονιστή της διαδικασίας και δεν παρενέβαινε στην συζήτηση παρά μόνο όπου ήταν απαραίτητο. Έτσι σε κάποιες περιπτώσεις οι μαθητές κατέληξαν να συζητούν μεταξύ τους, δίνοντας την εντύπωση πως η συζήτηση γινόταν έξω από τη σχολική τάξη. Ο ένας διόρθωνε τον άλλο προωθώντας τη συζήτηση και εξελίσσοντας τον τρόπο σκέψης τους. Η ομαδοποίηση στη συνέχεια των ιδεών έγινε με κατηγορίες που όρισαν οι μαθητές κάνοντας το παραγόμενο αποτέλεσμα δικό τους αποκλειστικά δημιούργημα.
Η χρήση του word για την καταγραφή και την ομαδοποίηση των ιδεών ήταν επιτυχημένη αλλά οπωσδήποτε υπάρχουν εργαλεία εξειδικευμένα για την τεχνική του καταιγισμού που θα πρόσφεραν ένα πιο εύχρηστο interface.
Στα μειονεκτήματα της διδασκαλίας θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η διαδικασία αποδείχθηκε χρονοβόρα. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει έτσι όπως έγινε σαν μέρος μιας διδακτικής ώρας. Θα μπορούσε όμως να αποτελέσει ένα ολοκληρωμένο μάθημα που θα πρόσφερε πολλά στους μαθητές.
Εφαρμογή στα υπόλοιπα φιλολογικά μαθήματα:
Η τεχνική του καταιγισμού προσφέρει το πλεονέκτημα ότι χρησιμοποιεί τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις των μαθητών αλλά και τον διαφορετικό τρόπο σκέψης κάθε μέλους της ομάδας για να προωθήσει την ανάπτυξη της γνώσης. Η νέα γνώση έρχεται ως φυσιολογική εξέλιξη αυτών που τα παιδιά ήδη ξέρουν και είναι δημιούργημα δικό τους. Βέβαια δεν είναι δυνατόν η τεχνική αυτή να εφαρμοστεί οπουδήποτε γιατί τα παιδιά δεν γίνεται να ανακαλύψουν από την αρχή τον τροχό στο πλαίσιο ενός σχολικού μαθήματος!
Στο μάθημα της ιστορίας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη διερεύνηση των αιτιών που οδήγησαν σε ένα γεγονός ή των συνεπειών που προκάλεσε. Γνωρίζοντας οι μαθητές για παράδειγμα τις συνήθεις αιτίες που οδηγούν σε έναν πόλεμο (οικονομικοί, κοινωνικοί λόγοι κλπ) μπορούν να «μαντέψουν» τις αιτίες που οδήγησαν στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Με τον τρόπο αυτόν θα αναδειχθεί και ο τρόπος σκέψης των μαθητών πάνω στα ιστορικά θέματα. Αντίστοιχα γνωρίζοντας τα παιδιά τα γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου μπορούν πολύ εύκολα να εξάγουν τις συνέπειες του πολέμου για την Ευρώπη αποδεσμεύοντας τη σκέψη τους από την αυθεντία του βιβλίου ή του καθηγητή: παράγουν οι ίδιοι τη γνώση τους μέσω της συζήτησης και της αντιπαράθεσης απόψεων.
Στο μάθημα της λογοτεχνίας η τεχνική του καταιγισμού μπορεί να χρησιμοποιηθεί σχεδόν σε όλα τα στάδια διδασκαλίας ενός κειμένου. Από τον χαρακτηρισμό των προσώπων μέχρι τον εντοπισμό στοιχείων τεχνικής ή ερμηνειών οι μαθητές μπορούν να εκθέσουν τις σκέψεις τους αναλύοντας το περιεχόμενο του κειμένου. Εξ’ άλλου το λογοτεχνικό κείμενο είναι κάτι που πρώτα νιώθεται και έπειτα κατανοείται, αφήνοντας έτσι μεγάλα περιθώρια διαφοροποίησης του τρόπου ερμηνείας του ανάμεσα στους μαθητές. Σε σημεία αμφιλεγόμενα οι μαθητές θα διχαστούν μέσα από τη συζήτηση προωθώντας την ιδέα του σεβασμού της διαφορετικότητας και διαπιστώνοντας ότι συχνά ένα λογοτεχνικό κείμενο δεν μπορεί να έχει μόνο μία ερμηνεία.
Η τεχνική του καταιγισμού προσφέρει το πλεονέκτημα ότι χρησιμοποιεί τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις των μαθητών αλλά και τον διαφορετικό τρόπο σκέψης κάθε μέλους της ομάδας για να προωθήσει την ανάπτυξη της γνώσης. Η νέα γνώση έρχεται ως φυσιολογική εξέλιξη αυτών που τα παιδιά ήδη ξέρουν και είναι δημιούργημα δικό τους. Βέβαια δεν είναι δυνατόν η τεχνική αυτή να εφαρμοστεί οπουδήποτε γιατί τα παιδιά δεν γίνεται να ανακαλύψουν από την αρχή τον τροχό στο πλαίσιο ενός σχολικού μαθήματος!
Στο μάθημα της ιστορίας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη διερεύνηση των αιτιών που οδήγησαν σε ένα γεγονός ή των συνεπειών που προκάλεσε. Γνωρίζοντας οι μαθητές για παράδειγμα τις συνήθεις αιτίες που οδηγούν σε έναν πόλεμο (οικονομικοί, κοινωνικοί λόγοι κλπ) μπορούν να «μαντέψουν» τις αιτίες που οδήγησαν στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Με τον τρόπο αυτόν θα αναδειχθεί και ο τρόπος σκέψης των μαθητών πάνω στα ιστορικά θέματα. Αντίστοιχα γνωρίζοντας τα παιδιά τα γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου μπορούν πολύ εύκολα να εξάγουν τις συνέπειες του πολέμου για την Ευρώπη αποδεσμεύοντας τη σκέψη τους από την αυθεντία του βιβλίου ή του καθηγητή: παράγουν οι ίδιοι τη γνώση τους μέσω της συζήτησης και της αντιπαράθεσης απόψεων.
Στο μάθημα της λογοτεχνίας η τεχνική του καταιγισμού μπορεί να χρησιμοποιηθεί σχεδόν σε όλα τα στάδια διδασκαλίας ενός κειμένου. Από τον χαρακτηρισμό των προσώπων μέχρι τον εντοπισμό στοιχείων τεχνικής ή ερμηνειών οι μαθητές μπορούν να εκθέσουν τις σκέψεις τους αναλύοντας το περιεχόμενο του κειμένου. Εξ’ άλλου το λογοτεχνικό κείμενο είναι κάτι που πρώτα νιώθεται και έπειτα κατανοείται, αφήνοντας έτσι μεγάλα περιθώρια διαφοροποίησης του τρόπου ερμηνείας του ανάμεσα στους μαθητές. Σε σημεία αμφιλεγόμενα οι μαθητές θα διχαστούν μέσα από τη συζήτηση προωθώντας την ιδέα του σεβασμού της διαφορετικότητας και διαπιστώνοντας ότι συχνά ένα λογοτεχνικό κείμενο δεν μπορεί να έχει μόνο μία ερμηνεία.
Προτεινόμενα Εργαλεία:
SlickPlan: Εύκολο στη χρήση, μπορείτε να δημιουργήσετε όμορφα διαγράμματα ροής, και στη συνέχεια να τα ενσωματώσετε στο δικτυακό σας τόπο.
Thinklinkr: Συνεργατική ιστοσελίδα, σε πραγματικό χρόνο, όπου οι χρήστες μπορούν να δημιουργήσουν έναν νοητικό χάρτη αξιοποιώντας την τεχνική του καταιγισμού ιδεών.
Diagrammr: Πολύ εύκολο εργαλείο, απλό, δεν χρειάζεται εγγραφή και όταν ολοκληρώσετε το χάρτη μοιράζεστε το σύνδεσμο.
Imagination Cubed: Ενδιαφέρον δικτυακός τόπος, έχει αρετές για να αξιοποιηθεί μαζί με τεχνολογία αφής (π.χ. διαδραστικό πίνακα) ως εργαλείο για τη κατασκευή νοητικών χαρτών.
Mindmeister: Ενδιαφέρουσα εφαρμογή γαι τη δημιουργία νοητικών χαρτών με τη δυνατότητα να τους ενσωματώσετε σε δικτυακούς τόπους blog κλπ αλλά και να τους έχετε στο iPhone. (Θα με έσωζε την Κυριακή)
Mindomo: Εξαιρετικό πρόγραμμα αλλά η ελεύθερη έκδοση του έχει μερικούς περιορισμούς. Διαμοιρασμός και σχολιασμός ανήκουν στα προτερήματά του.
Bubble.us: Το πρώτο λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης που είχα βρει πριν 2 χρόνια βασισμένο στο web2.0 . Πολλά προτερήματα, συνεργασία, διαμοιρασμός. Ενδιαφέρον.
Creately: Εξαιρετικό εργαλείο, δημιουργείτε πολύ εύκολα διαγράμματα πάσης φύσεως, τα εξάγετε πανεύκολα, συνεργατικό και φιλικό με την τεχνολογία αφής.
(πηγή: http://goo.gl/f4VWK)
(πηγή: http://goo.gl/f4VWK)
