Πρόλογος - 1η σκηνή (στ. 1-82)
Οδηγίες προς τον αναγνώστη:
- Με μπλε χρώμα υπογραμμίζονται: τα πραγματολογικά και ιδεολογικά ερμηνευτικά σχόλια.
- Με πράσινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα πολιτιστικά και σκηνοθετικά στοιχεία.
- Με κόκκινο χρώμα υπογραμμίζονται: τα συναισθήματα και ο χαρακτηρισμός των ηρώων.
Να ο Νείλος με τις όμορφες νεράιδες,
Από τον πρώτο στίχο η Ελένη μας παρουσιάζει τον τόπο στον οποίο βρίσκεται. Ο Ευριπίδης τοποθετεί το έργο του στην Αίγυπτο όπου η Ελένη έχει καταφύγει.
που αυτός κι όχι βροχή του Δία μουσκεύει
τους κάμπους της Αιγύπτου, όταν τα χιόνια
λιώνουν. Εδώ βασίλευε ο Πρωτέας
Στους στίχους αυτούς βλέπουμε τον Ευριπίδη να αμφισβητεί την κυρίαρχη πεποίθηση σχετικά με την αιτιολογία των πλημμυρών του Νείλου. Ενώ σύμφωνα με την παράδοση οι πλημμύρες είναι ένα φαινόμενο που προκαλείται από τον Δία, ο Ευριπίδης υποστηρίζει την άποψη του φιλοσόφου Αναξαγόρα, ο οποίος υποστηρίζει πως οι πλημμύρες προέρχονται από τα χιόνια που λιώνουν. Βλέπουμε ήδη από την αρχή του έργου πώς ο Ευριπίδης στέκεται κριτικά απέναντι στις παραδόσεις της εποχής του.
της χώρας κυβερνήτης, όσο ζούσε,
στο νησί Φάρο κατοικώντας. Πήρε
γυναίκα μια Νηρηίδα, την Ψαμάθη,
που άντρα τον Αιακό πρωτύτερα είχε.
Mες στα παλάτια αυτά γεννάει δύο τέκνα,
το Θεοκλύμενο, γιατί σεβόταν
στη ζωή του τους θεούς, κι ένα κορίτσι
ευγενικό, καμάρι της μητέρας,
που Ειδώ την έλεγαν, μικρή όταν ήταν·
στην ώρα όμως σαν έφτασε για γάμο,
την είπαν Θεονόη, γιατί τα θεία,
μελλούμενα και τωρινά, τα ήξερε όλα·
μια τέτοια έλαβε χάρη απ' το Νηρέα
τον πρόγονό της. Ο δικός μου τόπος
Μέχρι στιγμής η Ελένη μας έχει παρουσιάσει τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας: τον Πρωτέα (τον βασιλιά στο παλάτι του οποίο φιλοξενείται), και την οικογένειά του. Τώρα ήρθε η ώρα να παρουσιάσει και τον εαυτό της.
η ξακουστή 'ναι Σπάρτη και πατέρας
ο Τυνδάρεως· μια φήμη ωστόσο λέει
πως παίρνοντας ο Δίας θωριά κύκνου,
πέταξε προς τη μάνα μου, τη Λήδα,
κάποιον αϊτό για να ξεφύγει τάχα,
κι έτσι μαζί της δολερά έχει σμίξει,
αν είναι αλήθεια. Ελένη τ' όνομά μου.
Η Ελένη αμφισβητεί την καταγωγής της. Οι δύο θεωρίες που μας παρουσιάζει είναι (1) ότι πατέρας της είναι ο Τυνδάρεως και (2) ότι ο πατέρας της είναι ο Δίας. Είναι η δεύτερη αμφισβήτηση που βλέπουμε σχετικά με την αλήθεια ή τη μη αλήθεια των πραγμάτων. Ο Ευριπίδης λοιπόν από την αρχή ήδη του έργου του κάνει σαφές ότι μια από τις κεντρικές έννοιες της τραγωδίας του θα είναι η αμφισβήτηση της απόλυτης αλήθειας και η κριτική στάση απέναντι σε αυτά που θεωρούνται δεδομένα.
Από τον πρώτο στίχο η Ελένη μας παρουσιάζει τον τόπο στον οποίο βρίσκεται. Ο Ευριπίδης τοποθετεί το έργο του στην Αίγυπτο όπου η Ελένη έχει καταφύγει.
που αυτός κι όχι βροχή του Δία μουσκεύει
τους κάμπους της Αιγύπτου, όταν τα χιόνια
λιώνουν. Εδώ βασίλευε ο Πρωτέας
Στους στίχους αυτούς βλέπουμε τον Ευριπίδη να αμφισβητεί την κυρίαρχη πεποίθηση σχετικά με την αιτιολογία των πλημμυρών του Νείλου. Ενώ σύμφωνα με την παράδοση οι πλημμύρες είναι ένα φαινόμενο που προκαλείται από τον Δία, ο Ευριπίδης υποστηρίζει την άποψη του φιλοσόφου Αναξαγόρα, ο οποίος υποστηρίζει πως οι πλημμύρες προέρχονται από τα χιόνια που λιώνουν. Βλέπουμε ήδη από την αρχή του έργου πώς ο Ευριπίδης στέκεται κριτικά απέναντι στις παραδόσεις της εποχής του.
της χώρας κυβερνήτης, όσο ζούσε,
στο νησί Φάρο κατοικώντας. Πήρε
γυναίκα μια Νηρηίδα, την Ψαμάθη,
που άντρα τον Αιακό πρωτύτερα είχε.
Mες στα παλάτια αυτά γεννάει δύο τέκνα,
το Θεοκλύμενο, γιατί σεβόταν
στη ζωή του τους θεούς, κι ένα κορίτσι
ευγενικό, καμάρι της μητέρας,
που Ειδώ την έλεγαν, μικρή όταν ήταν·
στην ώρα όμως σαν έφτασε για γάμο,
την είπαν Θεονόη, γιατί τα θεία,
μελλούμενα και τωρινά, τα ήξερε όλα·
μια τέτοια έλαβε χάρη απ' το Νηρέα
τον πρόγονό της. Ο δικός μου τόπος
Μέχρι στιγμής η Ελένη μας έχει παρουσιάσει τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας: τον Πρωτέα (τον βασιλιά στο παλάτι του οποίο φιλοξενείται), και την οικογένειά του. Τώρα ήρθε η ώρα να παρουσιάσει και τον εαυτό της.
η ξακουστή 'ναι Σπάρτη και πατέρας
ο Τυνδάρεως· μια φήμη ωστόσο λέει
πως παίρνοντας ο Δίας θωριά κύκνου,
πέταξε προς τη μάνα μου, τη Λήδα,
κάποιον αϊτό για να ξεφύγει τάχα,
κι έτσι μαζί της δολερά έχει σμίξει,
αν είναι αλήθεια. Ελένη τ' όνομά μου.
Η Ελένη αμφισβητεί την καταγωγής της. Οι δύο θεωρίες που μας παρουσιάζει είναι (1) ότι πατέρας της είναι ο Τυνδάρεως και (2) ότι ο πατέρας της είναι ο Δίας. Είναι η δεύτερη αμφισβήτηση που βλέπουμε σχετικά με την αλήθεια ή τη μη αλήθεια των πραγμάτων. Ο Ευριπίδης λοιπόν από την αρχή ήδη του έργου του κάνει σαφές ότι μια από τις κεντρικές έννοιες της τραγωδίας του θα είναι η αμφισβήτηση της απόλυτης αλήθειας και η κριτική στάση απέναντι σε αυτά που θεωρούνται δεδομένα.
