Η δοτική προσωπική

Δοτική προσωπική ονομάζεται μια δοτική ονόματος προσώπου ή προσωπικής αντωνυμίας που τίθεται δίπλα σε ρήμα και φανερώνει το πρόσωπο για το οποίο υπάρχει ή γίνεται κάτι.

1. Δοτική προσωπική κτητική

• Βρίσκεται κοντά στα ρήματα εἰμὶ, γίγνομαι και ὑπάρχω και δηλώνει τον κτήτορα.

Π.χ. Ὄνομα δ’ αὐτῇ ἧν Λάρισα.

2. Δοτική προσωπική χαριστική ή αντιχαριστική

• Τίθεται με οποιοδήποτε ρήμα και δηλώνει το πρόσωπο προς ωφέλεια ή ζημία του οποίου γίνεται κάτι.

Π.χ. Οὗτοι αἰτιοι τῇ πόλει πολλῶν κακῶν γεγένηνται.

3. Δοτική προσωπική ηθική

• Τίθεται με οποιοδήποτε ρήμα και δηλώνει το πρόσωπο που λυπάται ή χαίρεται. Ως δοτική προσωπική ηθική χρησιμοποιείται συνήθως η προσωπική αντωνυμία του α’ ή β’ προσώπου. Επίσης, πολλές φορές κοντά στη δοτική προσωπική ηθική βρίσκεται ως κατηγορούμενο η δοτική της μετοχής των ρημάτων βούλομαι, θέλω, ἥδομαι, ἄχθομαι ή του επιθέτου ἄσμενος, προκειμένου να γίνει εντονότερο το συναίσθημα.

Π.χ. Ἄχθος ἡμῖν ἐγένετο ἡ Φρυγῶν πόλις.

4. Δοτική προσωπική συμπάθειας

• Φανερώνει το πρόσωπο που συμμετέχει σ’ ό,τι εκφράζει το ρήμα της πρότασης.

Π.χ. Διέφθαρτο τῷ Κροίσῳ ἡ ἐλπὶς.

5. Δοτική προσωπική της αναφοράς ή του κρίνοντος προσώπου

• Τίθεται με οποιοδήποτε ρήμα και φανερώνει το πρόσωπο σε σχέση με το οποίο ή κατά την κρίση του οποίου ισχύει ό,τι σημαίνει το ρήμα.

Π.χ. Ἐπίδαμνὸς ἐστι ἐν δεξιᾷ εἰσπλέοντι τὸν Ἰόνιον κόλπον.

• Η δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου συνοδεύει τα δοξαστικά προσωπικά ρήματα.

Π.χ. Ἐπιτήδειὸν μοι δοκῶ καιρὸν εἰληφέναι περὶ ὧν εἰπεῖν ἐβουλόμην πάλαι.

6. Δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου

• Τίθεται με τα ρηματικά επίθετα –τέος, -τος, με παθητικά ρήματα παρακειμένου και υπερσυντελίκου αλλά και με απρόσωπα (μέλει, μεταμέλει, μέτεστι κτλ)

Π.χ. Πολλαὶ θεραπεῖαι τοῖς ἰατροῖς εὕρηνται.
 


Μεταφραστικέ οδηγίες:

• Η δοτική προσωπική κτητική μεταφράζεται με ονομαστική και το ρήμα αποκτά τη σημασία του έχω.

Π.χ. Εἰσὶ συνθῆκαι τοῖς Ἕλλησι διτταὶ (= Οι Έλληνες έχουν δύο συνθήκες με το βασιλιά)

• Η δοτική προσωπική χαριστική και αντιχαριστκή μεταφράζεται: για + αιτιατική, για χάρη, για ζημία.

Π.χ. Οὐδὲν κακὸν τῇ πόλει ἐψηφίσαντο (= Δεν αποφάσισαν κανένα κακό για την πόλη)

• Η δοτική προσωπική ηθική, όταν συνοδεύεται από τη δοτική της μετοχής των ρημάτων βούλομαι, θέλω, ἥδομαι, ἄχθομαι, μαζί με το ρήμα ἐστὶ ή γίγνεται σχηματίζει περίφραση που ισοδυναμεί με το ρήμα της μετοχής

Π.χ. Ἔστι μοι βουλομένῳ = θέλω
Ἔστι μοι ἡδομένῳ = ευχαριστιέμαι
Ἔστι μοι ἀχθομένῳ = στενοχωριέμαι
Το πρόσωπο και ο αριθμός του ρήματος καθορίζεται από τη δοτική προσωπική ηθική.
Π.χ. Τῷ πλήθει οὐ βουλομένῳ ἦν τῶν Ἀθηναίων ἀφίστασθαι (= Ο λαός δεν ήθελε να αποστατήσει από τους Αθηναίους)

• Η δοτική του ποιητικού αιτίου μεταφράζεται: από + αιτιατική

Π.χ. Τοσαῦτα εἰρήσθω μοι περὶ τούτων (= Τόσα ας έχουν ειπωθεί από εμένα για αυτά)

Άσκηση: ​Να αναγνωρίσετε το είδος της δοτικής προσωπικής

1. Ἥδε ἡ ἡμέρα τοῖς Ἕλλησι μεγάλων κακῶν ἄρξει.
2. Ἐμοὶ καὶ Ἐρατοσθένει οὐδεμία πώποτε ἔχθρα γεγένηται πλὴν ταύτης.
3. Ἐξελεγκτέος δὴ οὗτος ὁ λόγος ἡμῖν ἐστὶν.
4. Συλλεγήσεται ἡμῖν ἀργύριον πολὺ.
5. Ἐμοὶ δοκοῦσιν ἅπαντες ἐπιυμεῖν τοῦ συμφέρειν.
6. Ἐγὼ σε ἐτίμησα τοῖς εὖ φρονοῦσι.
7. Καὶ μοι μαρτύτησον.
8. Οἶδα ἡμῖν ὅρκους γεγενημένους.
9. Ἐν ἀμφοτέραις ταῖς πρεσβείαις διεπραξάμην ἡμῖν εἰρήνην.
10. Δοκεῖ μοι ἡ πόλις ἄριστα πράττειν.