Το Άξιον εστί

Η γένεσις

Οδυσσέας Ελύτης

​Επισημάνσεις προς τον αναγνώστη

• Με κόκκινο υπογραμμίζονται τα σχήματα λόγου.
• Με μπλε ο ερμηνευτικός σχολιασμός του κειμένου.
• Με πράσινο τα αφηγηματικά στοιχεία.
• Με μωβ οι ενότητες και στα στοιχεία δομής.
• Με πορτοκαλί ο χαρακτηρισμός των προσώπων.

Τότε είπε και γεννήθηκεν η θάλασσα
                                              μεταφορά
Ο ποιητής χρησιμοποιεί β' ενικό για να μας παραπέμψει στο κείμενο της Παλαιάς διαθήκης "και είπεν ο Θεός, γεννηθήτων φως..."
Και είδα και θαύμασα 
Παραπέμπει στο βιβλικό κείμενο "και είδεν ο Θεός ότι καλόν" - Τονίζει τον θαυμασμό του ποιητή για τη φύση και το ελληνικό τοπίο.
Και στη μέση της έσπειρε κόσμους μικρούς κατ' εικόνα και ομοίωσή μου:
                                                  μεταφορά   
Παραπέμπει στο βιβλικό κείμενο "και είπεν ο Θεός, ποιήσομεν άνθρωπον κατ' εικόνα ημετέραν και καθ' ομοίωσιν".
Ίπποι πέτρινοι με τη χαίτη ορθή
          παρομοίωση - μεταφορά
και γαλήνιοι αμφορείς
                     μεταφορά - παρομοίωση
και λοξές δελφινιών ράχες
                              παρομοίωση - υπερβατό
η Ίος η Σίκινος η Σέριφος η Μήλος
Τα νησιά του Αιγίου αναδύονται μέσα απο τη θάλασσα. Ο ποιητής τα παρουσιάζει λες και η ομορφιά των νησιών του Αιγίου είναι το αποκορύφωμα της θεϊκής δημιουργίας.


«Κάθε λέξη κι από 'να χελιδόνι
​                                                 Συμβολίζει τον ερχομό της άνοιξης, την αναγέννηση της φύσης και του ανθρώπου.
για να σου φέρνει την άνοιξη μέσα στο θέρος» είπε
Τα νησιά του Αιγίου μας δημιουργούν αυτόματα εικόνες καλοκαιρινές. Αυτός είναι και ο σκοπός τους, γι' αυτό και εδώ χρησιμοποιείται τελική πρόταση.                 
Το β' ενικό παραπέμπει και πάλι στο σκηνικό της δημιουργίας. Ο Ελύτης αναλαμβάνει τον ρόλο του προφήτη που μας διηγείται αυτά που του είπε ο Θεός.
Και πολλά τα λιόδεντρα
      επανάληψη (2 στίχους πιο κάτω)
που να κρησάρουν στα χέρια τους το φως
                                                                         προσωποποίηση
Τα δέντρα της ελιάς με τα κλαδιά τους δημιουργούν μια φυσική σκιά, γι' αυτό και εδώ χρησιμοποιείται αποτελεσματική πρόταση.
Ο στίχος δημιουργεί την εικόνα του αιγιοπελαγίτικου φωτός και των δέντρων της ελιάς που δημιουργούν μαι φυσική σκια. 
κι ελαφρό ν' απλώνεται στον ύπνο σου
                         μεταφορά
Αναφέρεται στο φως και στο γεγονός ότι εξαιτίας των δέντρων το φως του καλοκαιρινού ήλιου που θα μπορούσε να είναι ενοχλητικό γίνεται με´σα απο τη σκια των δέντρων ευεργετικό για τον άνθρωπο. Δεν τον ενοχλεί αλλά το νιώθει ήπιο.
και πολλά τα τζιτζίκια
    επανάληψη (2 στίχους πιο πάνω)
που να μην τα νιώθεις
Αποτελεσματική πρόταση.
Εννοεί που να μην τα ακούς, να μην τα καταλαβαίνεις. 
όπως δε νιώθεις το σφυγμό στο χέρι σου
Τα τζιτζίκια είναι τόσο πολλά και τόσο συνηθισμένα στο ελληνικό καλοκαιρινό τοπίο που καταντούν κάτι απολύτως φυσικό που πια δεν κάνει εντύπωση, αλλά συγχρόνως είναι και ένα στοιχείο ζωτικό του τοπίου. ακριβώς όπως ο σφυγμός είναι ανεπαίσθητος αλλά ζωτικός για τον άνθρωπο. 
αλλά λίγο το νερό
     αντίθεση (με τα 2 "πολλά" πιο πάνω) - Αναφέρεται στη λειψυδρία​ των νησιών. Ωστόσο το νερό είναι και σύμβολο της ζωής. 
για να το 'χεις Θεό και να κατέχεις τι σημαίνει ο λόγος του
Τελική πρόταση
Ο ποιητής τονίζει τη σημασία της στερησης στην αναγνώριση της αξίας ενός πράγματος. 
και το δέντρο μονάχο του
Τυπική εικόνα της άγονης και φτωχής σε βλάστηση γης. 
χωρίς κοπάδι
      μεταφορά
για να το κάνεις φίλο σου
Τελική πρόταση 
Ο ποιητής τονίζει και πάλι τη σημασία της στέρησης και του μέτρου.
και να γνωρίζεις τ' ακριβό του τ' όνομα 
Τελική πρόταση                                     μεταφορά
φτενό στα πόδια σου το χώμα
Η στέρηση της ευκολίας στη γονιμοποίηση και καρποφορία της γης, παρουσιάζεται σαν να έχει έναν δικό της σκοπό: την αναγνώριση της αξίας της φύσης και την ταπείνωση του ανθρώπου μπροστά στους νόμους και τις ανάκγες της. Αυτός είναι και ο ρόλος των τελικών προτάσεων που εισάγονται με το "για να" ή "που να", τονίζουν τον σκοπό για τον οποίο η φύση είναι έτσι όπως είναι. 
για να μην έχεις πού ν' απλώσεις ρίζα
                                          έμμεση παρομοίωση (ο άνθρωπος παρομοιάζεται μεφυτό)
Τελική πρόταση 
Το λεπτό χώμα της γης είναι μια ακόμη στέρηση που έχει ως στόχο να μην μπορεί ο άνθρωπος να βρει στέρεο έδαφος και να ριζώσει εύκολα.
και να τραβάς του βάθους ολοένα
Τελική πρόταση 
Ο άνθρωπος που στη ζωή του δεν κατάφερε να βρει εύκολο στήριγμα αναγκάστηκε να πάει σε βάθος τη σκέψη του. το άγονο χώμα απεικονίζει εδώ τις δυσκολίες της ζωής που ενδυναμώνουν τον άνθρωπο και τον ωθούν στο να αναζητήσει τη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων. 
και πλατύς επάνου ο ουρανός
Τελευταίο γνώρισμα του ελληνικού τοπίου παρουσιάζεται η ευρύτητα του ουρανού. Ο ουρανός σαν σύμβολο παραπέμπει στην ελευθερια αλλά και στο άγνωστο.
για να διαβάζεις μόνος σου την απεραντοσύνη.
                         μεταφορά
Τελική πρόταση 
Ο ουρανός είναι μεγάλος με σκοπό να κινητοποιεί στον άνθρωπο την περιέργεια, τη φιλομάθεια και την ανάγκη για γνώση.


ΑΥΤΟΣ
Η δεικτική αντωνυμία κλείνει την παρουσίαση του ελληνικού τοπίου. Είναι σαν ο ποιητής να ζωγράφισε μπροστά μας όλες αυτές τις εικόνες για να μας δείξει αυτό που ήθελε και τώρα είναι ζωντανό μπροστά μας. 
Τα κεφαλαία γράμματα τονίζουν τον θαυμασμό του ποιητή. Η αντωνυμία "αυτός" αναφέρεται σε κάτι τόσο μεγάλο που ακόμη και τα γράμματα που το αποτυπώνουν θα πρέπει να είναι μεγάλα για να το εμπεριέξουν.
ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας!
                                                  οξύμωρο
Η Ελλάδα είναι μια χώρα μικρή, όμως η ομορφιά της είναι μεγάλη. 

Σχολιασμός περιεχομένου:

Θέμα:

• Η δημιουργία της θάλλασας και των ελληνικών νησιών. 

Θεματικά κέντρα:

• Η ομορφιά του ελληνικού τοπίου
• Η σημασία της ελληνικής φύσης στη διαμόρφωση του ελληνικού τρόπου ζωής
• Η σημασία του μέτρου και της στέρησης στην πορεία του ανθρώπου προς την αυτογνωσία. 

Σχολιασμός του τίτλου:

• Ο τίτλος γένεσις είναι ίδιος με το πρώτο βιβλίο της παλαιάς διαθήκης το οποίο ξεκινά με τη δημιουργία του κόσμου από τον Θεό.
• Στους πρώτους στίχους το ποίημα έχει πολλά στοιχεία που παραπέμουν στο βιβλίο της παλαιάς διαθήκης.
• Μέσα από τη σύνδεση αυτή ο ποιητής θέλει να σκηνοθετήσει την αίσθηση της δημιουργίας και μέσα από αυτή να μας περιγράψει τη δημιουργία των ελληνικών νησιών.  

Τα χαρακτηριστικά του ελληνικού τοπίου:

• Τα πολλά λιόδεντρα.
• Τα τζιτζίκια.
• Η λειψυδρία.
• Η άγονη, χωρίς πολλά δέντρα, γη.
• Το λιγοστό και άγονο χώμα. 
• Ο απέραντος ουρανός.

Η στίξη του ποιήματος:

• Τα σημεία στίξης βοηθούν στην έκφραση και τη σαφήνεια των νοημάτων ενός κειμένου.
• Η νεωτερική ποίηση (στην οποία ανήκει και αυτό το ποίημα) δεν χρησιμοποιεί πολλά σημεία στίξης γιατί δεν την ενδιαφέρει να αποδώσει ένα σαφές και ξεκάθαρο νόημα. 
• Αυτό που ενδιαφέρει κυρίως τον ποιητή είναι ο συνειρμός, η ρευστότητα, η εικόνα. 
• (1) Τα εισαγωγικά στους στ.8-9 χρησιμεύουν για να δημιουργήσουν την αίσθηση ότι ο ποιητής μας μεταφέρει τα λόγια του Θεού και να γίνει πιο παραστατική η εικόνα της δημιουργίας.
• (2) Το θαυμασατικό στο τέλος του ποιήματος χρησιμεύει στο να κορυφώσει τον θαυμασμό του ποιητή για την ομορφιά του ελληνικού τοπίου.  

Η κορύφωση του θαυμασμού του ποιητή:

• Ο θαυμασμός του ποιητή κορυφώνεται στους τελευταίους 2 στίχους. 
• Στοιχεία που κάνουν σαφή την κορύφωση: το γεγονός ότι οι δύο αυτοί στίχοι είναι σε χωριστή στροφή - τα κεφαλαία γράμματα στη λέξη "ΑΥΤΟΣ" - το θαυμαστικό στο τέλος.
• Βλ. τον σχολιασμό των στίχων. 

​
Γλώσσα - στίχος:

• Απλη δημοτική γλώσσα.
• Πολλά σχήματα λόγου: δημιουργούν υπερρεαλιστικές εικόνες, ταξιδεύουν τη φαντασία του αναγνώστη. 
• Ελεύθερος στίχος χωρίς ομοιοκαταληξία ή μέτρο (νεωτερική ποίηση).